Mleko podstawą diety w pierwszym roku życia

1000 pierwszych dni życia, już od poczęcia, to szczególny czas. Właściwa dieta na tym etapie ma wpływ na zdrowie dziecka nie tylko teraz, ale również w przyszłości! Mleko matki jest bezdyskusyjnie najlepszym pokarmem dla niemowlęcia. Jak jednak postępować w sytuacji, gdy karmienie piersią nie jest możliwe? Jak to wyglądało w przeszłości? Czy mleko krowie jest dobre dla niemowląt? Odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Karmienie piersią przede wszystkim

Światowa Organizacja Zdrowia zaleca kobietom wyłączne karmienie piersią do 6 miesiąca życia dziecka, a potem jego kontynuowanie, przy jednoczesnym rozszerzaniu diety, do dwóch lat, a nawet dłużej, w zależności od preferencji mamy i dziecka1. Mleko matki to pokarm dopasowany do wyjątkowych potrzeb niemowlęcia, zawiera wyjątkową kombinację: wody, białka, węglowodanów, w tym oligosacharydów, tłuszczów, witamin, składników mineralnych, czynników wzrostu, a także czynników odpornościowych2. Dziecko karmione piersią jest mniej narażone na ryzyko infekcji, nadwagi czy otyłości, a karmienie przynosi korzyści także mamie, chroni ją m.in. przed zachorowaniem na raka sutka czy jajników3. Co jednak w sytuacji, gdy karmienie piersią nie jest możliwe?

Historia żywienia niemowląt

Już od czasów starożytnych, mamy, które nie mogły lub nie chciały karmić piersią korzystały z usług mamki lub, rzadziej, same przygotowywały pokarm dla niemowlęcia, przeważnie na bazie mleka pochodzącego od zwierząt4. Jednak począwszy od XIX wieku, z powodu społecznego negatywnego poglądu na karmienie niemowlęcia przez mamkę, w połączeniu z ulepszeniami butelek do karmienia, dostępnością mleka zwierzęcego i postępem w opracowywaniu formuł, stopniowo doprowadziły do zastąpienia mamki przez karmienie butelką5. Rodzaj używanego mleka zależał od dostępności, stosowano mleko kozy, owcy, oślicy, maciory, klaczy, czy nawet wielbłąda, chociaż najczęściej podawano mleko krowie5.

Wyzwania żywieniowe

Niestety, dzieci otrzymujące produkt zastępujący mleko kobiece nie rozwijały się tak dobrze jak te karmione piersią, były też bardziej podatne na choroby6. Próbowano zaradzić dolegliwościom przez dodatek do mleka krowiego pojedynczych składników jak sok z pomarańczy (zawartość witaminy C przeciwdziałała występowaniu szkorbutu), olej z wątroby dorsza (przeciw krzywicy) czy cukier (uzupełniający energię)6, jednak nie było to kompleksowe rozwiązanie. Stąd wyniknęła konieczność dokładnego zbadania składu mleka matki i odkrycia, jakie substancje są niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju niemowląt czyli innymi słowy co musi znaleźć się w mieszance dla niemowląt5. Badania nad mlekiem matki i ulepszaniem składu mieszanek trwają do dziś. Mleko matki jest niekwestionowanym wzorem nie tylko pod względem składu, ale również dodatkowo upewnia się, by dzieci karmione mieszanką rozwijały się dokładnie tak jak te karmione wyłącznie piersią7.

Mleko krowie dla niemowlaka?

Od lat 30. stopniowo i znacząco spadał odsetek dzieci karmionych piersią, w miejsce mleka matki do diety dziecka wprowadzano mleko krowie lub żywność uzupełniającą6. W efekcie niewiele niemowląt otrzymywało już mleko matki lub preparat zastępujący mleko matki (mieszankę) w 4-6. miesiącu życia6. Niestety takie postępowanie doprowadziło do powszechnego niedoboru żelaza a w konsekwencji do niedokrwistości6. Żelazo jest również niezbędne do prawidłowego rozwoju poznawczego8. Niska zawartość żelaza to jeden z głównych powodów dlaczego i dziś zalecenia ekspertów wyraźnie mówią, że nie należy stosować mleka krowiego jako głównego napoju przed ukończeniem 12. m.ż.7 Produkty zastępujące mleko kobiece wytwarzane są co prawda zwykle z białek mleka krowiego, ale poddane są niezbędnym zmianom składu7. W krajach Unii Europejskiej skład i wartość odżywcza produktów dla niemowląt ściśle reguluje prawo9. Udowodniono, że podawanie mleka niemodyfikowanego w pierwszym roku życia sprzyja wystąpieniu alergii, dodatkowo może też prowadzić do nadmiernego obciążenia organizmu i w konsekwencji do przeciążenia nerek oraz niewłaściwej podaży węglowodanów i tłuszczów7. Przy czym prawidłowe żywienie w 1000 pierwszych dni życia jest przecież niezbędne dla zdrowia w przyszłości, a zarówno niedobór jak i nadmiar składników może negatywnie rzutować na zdrowie dziecka.

Czy da się dorównać mleku kobiecemu?

Wierne odtworzenie składu mleka kobiecego nie jest możliwe, chociażby z tego powodu, że nie jest on stały7. Mleko matki dostosowuje się do kolejnych etapów rozwoju dziecka, stężenie i proporcje składników zmieniają się w zależności od fazy karmienia, pory dnia lub pory roku, a nawet zależą od wieku, płci i potrzeb dziecka2! Karmienie piersią jest złotym standardem, dlatego produkt zastępujący mleko matki nie tylko naśladuje go swoim składem, ale dodatkowo sprawia, że tempo wzrastania oraz wskaźniki przemiany materii u niemowląt żywionych mieszanką są maksymalnie zbliżone do obserwowanych u niemowląt karmionych wyłącznie piersią7. Zalecenia ekspertów są jasne – jeżeli niemowlę nie jest karmione naturalnie, wymaga stosowania produktów zastępujących mleko kobiece7. Niepodważalnie w pierwszym roku życia to mleko stanowi podstawę diety dziecka.