Spis treści
Dziś już nikt nie powinien mieć większych wątpliwości – prawidłowe żywienie dziecka jest niezwykle istotne dla jego rozwoju, funkcji poznawczych i zdrowia. Początkowe lata życia malucha, czyli 1000 pierwszych dni liczone już od poczęcia mają szczególne znaczenie. W ten okres oprócz żywienia w ciąży, karmienia piersią wchodzi także czas rozszerzania diety – czyli moment, w którym niemowlę zaczyna przyjmować inne posiłki niż mleko. Maluch zaczyna poznawać nowe smaki, w tym produkty zbożowe. Jak rozpocząć rozszerzanie diety? Które produkty zbożowe i kaszki będą najlepsze dla niemowlaka?
Kiedy i od czego zacząć rozszerzanie diety?
Rozszerzanie diety niemowlęcia to istotny i wrażliwy moment jego życia. Eksperci zalecają by rozszerzanie menu rozpocząć nie wcześniej niż w 17. tygodniu życia i nie później niż w 26. tygodniu życia, przy kontynuacji karmienia piersią 1Szajewska H., Zasady żywienia niemowląt. Zasady Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/ Pediatria 2021. Moment wprowadzenia posiłków stałych do diety dziecka zależy od kilku czynników i od tego czy dziecko wydaje się być gotowe na przyjmowanie innych posiłków niż mleko mamy lub mleko modyfikowane. Gdy dziecko osiąga umiejętność „mielenia” językiem i wyciąga rączki do posiłków to wtedy należy rozważyć moment rozszerzania diety. Eksperci zalecają by zaczynać od warzyw – zwłaszcza tych zielonych. Akceptacja ich delikatnego smaku w tym czasie wpłynie na ich spożywanie w późniejszym życiu. Badania wykazały, że jeżeli do diety malucha jako pierwsze wprowadzi się warzywa, w późniejszym życiu będą one jadły więcej warzyw niż dzieci, które zaczynają od owoców 2Barends C. i in., Effects of repeated exposure to either vegetables or fruits on infant’s vegetable and fruit acceptance at the beginning of weaning, Food Quality and Preference , 2013; 29:157–165. Po około 2. tygodniach można śmiało podawać owoce, a także inne wartościowe produkty uzupełniające jak produkty zbożowe. Do produktów zbożowych zaliczamy pieczywo, płatki zbożowe, ryż, kasze, kaszki czy kleiki. Które będą dobre na początek?
Zboża i ich znaczenie w rozszerzaniu menu
W początkowym okresie życia i w trakcie wprowadzania produktów uzupełniających dietę istotne jest by dopasować konsystencje nowych posiłków do umiejętności jedzenia dziecka. Według schematu żywienia pierwszą, bezpieczną konsystencją są puree, papki czy dokładnie zmiksowane posiłki, jednak taka konsystencja nie stanowi reguły i pozostaje nadal kwestią indywidualną. Produkty zbożowe wpisują się świetnie w pierwsze posiłki dla dziecka, bo dzięki ich odpowiedniemu przygotowaniu przybierają konsystencję odpowiadającą dziecku, są pożywne i delikatne w smaku. Zboża oprócz tego, że są pyszne, to dostarczają wiele cennych składników jak złożone węglowodany, błonnik, składniki mineralne czy witaminy z grupy B. Wszystkie zboża są wartościowe i każda odmiana się wyróżnia. W początkach zapoznawania się malucha ze zbożami warto kierować się między innymi ich smakiem. Do zbóż łagodnych w smaku możemy zaliczyć na przykład ryż, produkty ryżowe oraz pszenice i produkty pszenne jak kaszka manna.
- Ryż – to niezwykle uniwersalne zboże, które ma wiele odmian. Do najbardziej popularnych możemy zaliczyć ryż biały oraz ryż brązowy. Ryż biały to odmiana z mniejszą ilością błonnika dzięki czemu może być łatwiej strawna i być bezpiecznym wyborem na początku rozszerzania diety. Ryż to zboże bezglutenowe, neutralne i delikatne w smaku, dzięki czemu może stanowić bazę do posiłków wytrawnych i owocowych. Ryż to podstawa wielu dań dedykowanych najmłodszym, z oznaczeniem wieku na opakowaniu, takich jak kaszki ryżowe i kleiki. Kaszka ryżowa na wodzie dla niemowląt może być już podawana po 4. miesiącu życia.
- Pszenica – jedno z najbardziej powszechnych zbóż w Polsce. Produkty pszenne takie jak kaszka manna czy kawałek pieczywa to zalecany sposób rozszerzania diety niemowlęcia o produkty glutenowe. Według najnowszego stanowiska ekspertów małe ilości glutenu należy wprowadzać do diety w tym samym czasie co inne pokarmy uzupełniające, czyli w przedziale od ukończenia 4. miesiąca życia do pierwszych urodzin 3Stolarczyk A., Produkty zbożowe pod lupą dietetyka. Standardy Medyczne Pediatria, 2018, T. 15, 261-267.
- Inne cenne zboża jak owies, proso (z którego robi się kaszę i kaszki jaglane) czy gryka i jęczmień, które są źródłem większej ilości błonnika od pozostałych rodzajów zbóż 4Spiller G. (2001) Crc Handbook of Dietary Fiber in Human Nutrition. CRC Press, Boca Raton..
Budowanie zdrowych nawyków żywieniowych od początku
Wraz z mlekiem mamy niemowlę poznaje wiele cennych aromatów, które pomagają mu się przyzwyczaić do smaków, które czekają na niego w okresie rozszerzania diety i późniejszym żywieniu. Między innymi z tego powodu zaleca się, by dieta mamy karmiącej była urozmaicona i pełna zdrowych produktów żywnościowych 5Smoter K., Bomba-Opoń D. Wielgoś M., „ Żywienie ciężarnych i kobiet karmiących piersią a zdrowie dzieci.” [w:] Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Szajewska, Hanna, et al. Medycyna Praktyczna, 2017:60-67.. Jak bezpiecznie rozszerzyć dietę i przygotować się do budowania zdrowych nawyków żywieniowych już w tym okresie? Poznaj nasze wskazówki:
Nie poddawaj się i nie rezygnuj z podawania nowych smaków
Na początku rozszerzania diety niemowlę ma prawo początkowo nie akceptować smaków, które są dla niego nowe, dlatego zaleca się by nowe produkty podawane były pojedynczo i nawet 15-krotnie by dziecko miało szansę przyzwyczaić się do nieznanych dla niego aromatów 6Szajewska H., Zasady żywienia niemowląt. Zasady Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/ Pediatria 2021.
Rozszerzanie diety najlepiej zacząć pod osłoną mleka
Rozszerzanie diety nie oznacza zakończenia karmienia piersią czy podawania mleka modyfikowanego – mleko to podstawa żywienia w pierwszym roku życia. Wprowadzanie nowych produktów do menu malucha jest niezbędne! Ma to na celu dostarczenie dodatkowej porcji energii, białka, składników mineralnych, takich jak żelazo, cynk, czy witamin oraz przygotowanie malucha do bardziej różnorodnej diety w późniejszym czasie 7Fewtrell M, Bronsky J, Campoy C i wsp. Complementary Feeding: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2017; 64:119-132..
Jaka ilość na początek?
To pytanie zadaje sobie z pewnością wielu Rodziców. Jak podawać kaszki po 4. miesiącu, a jak po 5. miesiącu? Wprowadzając nowe produkty do diety należy zaczynać od niewielkich ilości (np. 3-4 łyżeczki) i obserwować reakcję dziecka na dany produkt 8Stolarczyk A., Produkty zbożowe pod lupą dietetyka. Standardy Medyczne Pediatria, 2018, T. 15, 261-267. To o czym warto pamiętać, to to by wprowadzać je pojedynczo i stopniowo – dzięki temu dziecko lepiej poznaje poszczególne smaki i aromaty danego produktu oraz mamy możliwość lepszej obserwacji potencjalnej reakcji alergicznej u dziecka po spożyciu nowości w jadłospisie.
Konsystencja ma znaczenie
Twój maluch dopiero pił wyłącznie mleko, więc zwróć uwagę na konsystencję posiłku, który mu podajesz. Dobrym pomysłem na przejście z mleka na stałe produkty może być podawanie posiłków zmiksowanych typu puree. Taką konsystencję można osiągnąć podając dziecku warzywne musy, owocowe musy czy odpowiednio przygotowane produkty zbożowe np. kaszki mleczne lub bezmleczne.
Bezpieczeństwo jakości surowców
Podawaj produkty o sprawdzonej jakości – organizm dziecka w dalszym ciągu dojrzewa i jest bardziej narażony na zanieczyszczenia żywności niż dorośli konsumenci, dlatego warto zwracać uwagę by podawać w początkowym okresie życia produkty bezpieczne, które zostały poddane testom jakości.
Prostota przede wszystkim
Skład pierwszych posiłków powinien być jak najprostszy. Nie podawaj produktów, które mają zbędne dodatki do żywności jak konserwanty czy barwniki 9Szajewska H., Zasady żywienia niemowląt. Zasady Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/ Pediatria 2021. Dziecko powinno otrzymywać posiłki o bezpiecznym i znanym dla Ciebie składzie.
Cukier? – Nie warto
Maluch na początku swojej kulinarnej przygody powinien się uczyć naturalnych smaków, bez zbędnych dodatków, w tym cukru! Jednym z błędów żywieniowych popełnianych w czasie rozszerzania diety jest dosładzanie posiłków, by dostosowywać ich smak do upodobań osób dorosłych 10Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020. Maluchy rodzą się z naturalną preferencją smaku słodkiego, więc akceptacja delikatnie słodkiego smaku mleka mamy czy modyfikowanego nie stanowi wyzwania 11Schwartz C, et al., Developmental changes in the acceptance of the five basic tastes in the first year of life, British Journal of Nutrition (2009), 102, 1375-1385. Warto jednak dążyć do tego, by w posiłkach stałych cukier dodany ograniczać całkowicie. W żywności są naturalne występujące cukry – znajdziemy je w owocach, zbożach, w mleku i w przetworach mlecznych – te produkty, dostarczają je w wystarczających ilościach. Zbyt wysokie spożycie cukru przez niemowlęcia i małe dzieci może negatywnie wpłynąć na ich zdrowie. Może upośledzać wchłanianie żelaza, hamować apetyt, zwiększać ryzyko próchnicy i otyłości, dlatego ograniczanie go w momencie kiedy kształtujemy swoje przyszłe nawyki żywieniowe ma szczególne znaczenie 12Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2020. Jak ograniczyć cukier? Podawaj owoce, niesłodzone przetwory owocowe i niesłodzone przetwory mleczne, a produkty zbożowe jak kaszki wybieraj bez cukru.
