Spis treści
W początkowym okresie życia, a więc w 1000 pierwszych dniach życia organizm człowieka rozwija się najintensywniej! Nic więc dziwnego, że tak wiele mówi się o roli prawidłowej diety w tym czasie. To, co jemy wówczas ma ogromny wpływ na zdrowie teraz i w przyszłości. By zapewnić optymalny rozwój dziecka niezbędne jest dostarczenie mu wraz z posiłkami składników odżywczych. Do tych należą między innymi niezbędne, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, których organizm nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć i muszą być dostarczone z pożywieniem. Poznaj lepiej jeden z nich – kwas alfa-linolenowy (ALA).
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe a wsparcie rozwoju w 1000 pierwszych dniach życia?
Do około 3. roku życia dziecko bardzo intensywnie się rozwija i rośnie, a wraz z nim jego odporność, układ trawienny czy nerwowy, a także rozwijają się procesy poznawcze. Urozmaicone menu daje podstawy do prawidłowego rozwoju niemowlaka. Wiemy, że są składniki odżywcze, które mają szczególne znaczenie dla rozwoju odporności, mózgu, a należą między innymi do nich wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, które niwelują stan zapalny, a także wchodzą w skład błon komórek nerwowych. Przy wyborze żywności dla niemowląt i małych dzieci należy brać pod uwagę oczywiście wartość odżywczą posiłków, ale także najwyższą jakość i ich bezpieczeństwo. Organizm malucha nie ma jeszcze w pełni rozwiniętych zdolności obronnych przed drobnoustrojami, a wszelkie zanieczyszczenia żywności stanowią dla niego wyższe ryzyko niż dla dorosłego, którego masa ciała jest znacząco większa. Z uwagi na wrażliwość organizmu niemowląt i małych dzieci, żywność im dedykowana jest dopasowana do ich potrzeb żywieniowych, a także jest bezpieczna – wszystko po to by wspierać ich prawidłowy rozwój.
Poszczególne rodzaje kwasów tłuszczowych odgrywają niezwykle ważną rolę w organizmie. Kwasy tłuszczowe pełnią rolę budulcową, regulacyjną, zapasową, ale także mogą działać obniżając ryzyko niektórych chorób1Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020..
Bardzo ważna jest podaż odpowiedniej jakości tłuszczu, w tym wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Udowodnione korzystne działanie mają wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, do których należą między innymi:
– kwas alfa-linolenowy (ALA)
– kwas dokozaheksaenowy (DHA)
– kwas eikozapentaenowego (EPA)2 Weker H. i wsp: Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2020
Kwas DHA i EPA znajdziemy przede wszystkim w tłustych rybach morskich. Korzystnie wpływają one na nasz układ krwionośny, bo przyczyniają się one do obniżenia ryzyka zgonu z powodu niedokrwiennej choroby serca i zawałów serca. Oprócz prewencyjnych działań kwasy omega -3 mają też korzystny wpływ na rozwój dziecka. Kwas dokozaheksaenowy (DHA) jest głównym budulcem centralnego układu nerwowego dziecka oraz siatkówki oka. Głównym przedstawicielem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega- 3 jest kwas alfa-linolenowy (ALA). Jest on określony jako niezbędny, gdyż organizm człowieka nie może go samodzielnie wytworzyć3 Czajkowski K et al. The position of Polish experts group concerning supplementation of DHA and the other omega-3 fatty acids in pregnant women, breast-feeding women, infants, and small children. Pediatria Polska 85, 6, November–December 2010, Pages 597-6.
Kwas alfa-linolenowy – najważniejsze źródła
Kwas ALA znajduje się głównie w produktach pochodzenia roślinnego! Podstawowym źródłem w diecie są oleje roślinne – rzepakowy, lniany, sojowy oraz inne. Szczególnie bogaty w kwas ALA jest olej lniany, w którym ten składnik stanowi około połowę wszystkich kwasów tłuszczowych4 Znaczenie racjonalnego żywienia w edukacji zdrowotnej, red. A. Wolska-Adamczyk, WSIiZ, Warszawa 2015.
W jakich jeszcze produktach jest kwas alfa-linolenowy? Występuje w zielonych częściach roślin jadalnych, a także w orzechach włoskich, siemieniu lnianym, w nasionach szałwi hiszpańskiej (chia)5 Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020.6https://www.myfooddata.com/articles/foods-high-in-ALA.php#list-of-ALA-foods .
7https://www.myfooddata.com/articles/foods-high-in-ALA.php#list-of-ALA-foods . Z uwagi na jego cenne właściwości i korzystny wpływ na rozwój mózgu i tkanek nerwowych jest on dodawany do słoiczków dla niemowląt i małych dzieci, a więc można go znaleźć w żywności z oznaczeniem wieku na opakowaniu.
Kwas ALA – jaką pełni rolę?
Kwas alfa-linolenowy nie może być wytwarzany przez organizm człowieka i musi zostać dostarczony z posiłkami, dlatego nazywany jest niezbędnym kwasem tłuszczowym. Składnik ten od ostatnich lat poddawany jest badaniom, które sprawdzają jaką dokładnie pełni on rolę w organiźmie człowieka. Wiemy już, że wpływa korzystnie na układ krwionośny i dzięki czemu jest jednym z czynników, które mogą chronić przed chorobami serca, a także udarem mózgu 8Blondeau N, Lipsky RH, Bourourou M, Duncan MW, Gorelick PB, Marini AM. Alpha-linolenic acid: an omega-3 fatty acid with neuroprotective properties-ready for use in the stroke clinic? Biomed Res Int. 2015;2015:519830. doi: 10.1155/2015/519830. Epub 2015 Feb 19. PMID: 25789320; PMCID: PMC4350958.,9 Rajaram S. Health benefits of plant-derived α-linolenic acid. Am J Clin Nutr. 2014 Jul;100 Suppl 1:443S-8S. doi: 10.3945/ajcn.113.071514. Epub 2014 Jun 4. PMID: 24898228..
Co więcej – podejrzewa się, że ma on także korzystny wpływ na nasze kości, z powodu ochrony przed złamaniem10 Sujatha Rajaram, Health benefits of plant-derived α-linolenic acid123, The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 100, Supplement 1, 2014.
Ten kwas jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju mózgu i tkanek nerwowych. W naszym organizmie w części przekształca się w kwasy wielonienasycone długołańcuchowe kwasy tłuszczowe jak DHA i EPA, które mają także ogromne znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka i prewencji chorób związanych z układem krwionośnym11 Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020.12Blondeau N, Lipsky RH, Bourourou M, Duncan MW, Gorelick PB, Marini AM. Alpha-linolenic acid: an omega-3 fatty acid with neuroprotective propertie12ws-ready for use in the stroke clinic? Biomed Res Int. 2015;2015:519830. doi: 10.1155/2015/519830. Epub 2015 Feb 19. PMID: 25789320; PMCID: PMC4350958.,13 Rajaram S. Health benefits of plant-derived α-linolenic acid. Am J Clin Nutr. 2014 Jul;100 Suppl 1:443S-8S. doi: 10.3945/ajcn.113.071514. Epub 2014 Jun 4. PMID: 24898228.
Eksperci zwracają uwagę, że warto zwiększyć jego udział w diecie osób, które nie jedzą wystarczająco dużo ryb14 Rajaram S. Health benefits of plant-derived α-linolenic acid. Am J Clin Nutr. 2014 Jul;100 Suppl 1:443S-8S. doi: 10.3945/ajcn.113.071514. Epub 2014 Jun 4. PMID: 24898228..
Z uwagi na to, że kwas ALA jest znaczący dla rozwoju układu nerwowego, a także mózgu dziecka to należy go uwzględniać w diecie już od okresu rozszerzania diety. Dlatego między innymi pojawia się w żywności z oznaczeniem wieku na opakowaniu dedykowanej niemowlętom i małym dzieciom. Czy wiadomo ile dziecko potrzebuje kwasu ALA dziennie? Według polskich norm już od 7. miesiąca życia do 18.r.ż. dziecka kwas ALA powinien stanowić 0,5% spożytej energii. Nie ma potrzeby jednak włączenia suplementacji tego składnika – wystarczy, że w diecie naszych pociech pojawią się produkty bogate w ten składnik15 Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020..
Wprowadzone zmiany zostały zapisane.