Jak się zmieniły zasady żywienia niemowląt?

Dlaczego co kilka lat zasady żywienia niemowląt są aktualizowane?

W styczniu 2021r. pojawiły się najnowsze zasady żywienia niemowląt. Osoby, które po raz kolejny stały się rodzicami lub opiekunami maleństwa i właśnie przypominają sobie zasady żywienia niemowląt być może czują się niepewnie. Poprzednim razem, kiedy wprowadzali maluszka w świat smaków ich brzmienie było nieco inne. Dlaczego tak jest? Powodem aktualizacji zaleceń jest stały rozwój nauki w zakresie powiązań pomiędzy sposobem żywienia niemowląt i małych dzieci, a ich zdrowiem. Skutki zdrowotne żywienia w okresie 1000 pierwszych dni życia są obecne nawet wtedy, kiedy dzisiejsze maluchy będą już dorosłymi osobami. Opracowaniem zasad żywienia niemowląt zajmuje się zespół ekspertów z wielu dziedzin, z których każda rozwija się bardzo dynamicznie. Stąd co około 5 lat publikowane są najnowsze wytyczne w tym względzie. Niniejszy artykuł dedykowany jest czytelnikom, którzy po raz kolejny sprawują opiekę nad maluszkiem. Pomoże on im uchwycić najważniejsze zmiany zasad żywienia niemowlęcia w stosunku do tych z roku 2014.

Karmienie piersią

Najnowsze zasady żywienia niemowląt 2021 podtrzymują ważność karmienia piersią zarówno dla dziecka, jak i jego mamy. Celem do którego należy dążyć jest wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6. miesięcy życia dziecka. Autorzy nowych zasad żywienia niemowląt zwracają uwagę na fakt, iż częściowe lub krótsze karmienie mlekiem mamy jest również korzystne. Z uwagi na profilaktykę próchnicy należy dołożyć starań, aby po ukończeniu 1 r.ż. nie karmić dziecka w nocy. Nowe zasady żywienia niemowląt odnoszą się również do sytuacji, kiedy mama karmiąca choruje na COVID-19. Wyniki publikowanych badań wskazują na obecność koronawirusa SARS-CoV-2 w mleku kobiecym i jednocześnie przeciwciał klasy IgG skierowanych przeciwko niemu już od pierwszych dni po porodzie. Dlatego zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego i Konsultanta Krajowego w dziedzinie neonatologii większość mam z podejrzeniem zakażenia SARS-CoV-2 lub z łagodnymi objawami może karmić swoje dziecko od pierwszych chwil jego życia. Mama karmiąca powinna stosować zalecane metody profilaktyki zakażenia takie, jak zakładanie maseczki, higiena piersi i rąk oraz dezynfekcji powierzchni.

Rozszerzanie diety

Zasady żywienia niemowląt 2021 zawierają szerszy komentarz ekspertów co do czasu wprowadzania nowych produktów. Zalecany okres rozszerzania diety pozostał ten sam, a więc maluszek może rozpocząć próbowanie dań stałych nie wcześniej niż od 17. tygodnia życia i nie później niż w 26 tygodniu ż ycia. Autorzy najnowszych zasad żywienia niemowląt podkreślają jednak, że nie ma dowodów naukowych, że rozszerzanie diety przed skończeniem 6.m.ż. jest szkodliwe lub niekorzystne dla zdrowia dziecka. Dotyczy to również pokarmów potencjalnie alergizujących. Opiekun może zatem zdecydować o wyłącznym karmieniu piersią przez pierwsze pół roku dziecka, jak i o rozszerzaniu diety maluszka na początku 5. miesiąca życia bez obaw o jego zdrowie. Ważnym jest, aby niemowlę było na ten krok gotowe.

Metoda BLW przyniosła rozczarowanie na polu profilaktyki otyłości u dzieci. Nie ma również przekonujących argumentów naukowych przemawiających za wyższością tej metody, jak i przeciwko niej w porównaniu do  rozszerzenia diety w oparciu o konsystencję papki.
Pamiętajmy, że od momentu wyrżnięcia pierwszego ząbka naszej pociechy 2 razy dziennie usuwamy z niego resztki jedzenia używając pasty do zębów o śladowej zawartości fluoru. 

Wprowadzenie produktów potencjalnie alergizujących

Ostatnie lata przyniosły zmiany w podejściu do profilaktyki alergii u niemowląt. Wiele wyników badań pokazało, że opóźnianie wprowadzania produktów potencjalnie alergizujących takich, jak jajo kurze, orzeszki ziemne, orzechy, skorupiaki i ryby nie było skuteczną profilaktyką tej choroby. Dobrze jest, jeśli w czasie wprowadzania tych produktów mama karmi piersią.  

Zasady żywienia niemowląt 2021 zakładają, że maluszkowi należy podawać 1 dobrze ugotowane jajo 2 razy w tygodniu. Za dobrze ugotowane jajo uważa się jajo na twardo, dobrze ugotowany makaron jajeczny oraz pieczone produkty z jajem. Nie są to jajko na miękko i jajecznica, bowiem zawierają one płynne białko. Do diety maluszka zagrożonego alergią na orzeszki ziemne i niemowląt z alergią na jajo orzeszki ziemne najlepiej jest wprowadzić jak najwcześniej, t.j. pomiędzy 4., a 11. miesiącem życia. Kiedy wprowadzić gluten do diety niemowlęcia? Nowe zasady żywienia niemowląt określają, że niewielkie ilości glutenu powinny pojawić się w diecie maluszka pomiędzy ukończonym 4. miesiącem życia, a ukończonym 1. rokiem życia dziecka. Nie wiadomo dzisiaj kiedy i jak wprowadzić gluten do diety dziecka, którego co najmniej 1 krewny pierwszego stopnia choruje na celiakię. Ryby podajemy małemu smakoszowi nie częściej, niż 1-2 razy w tygodniu, najlepiej, jeśli są to tłuste ryby morskie takie jak śledź atlantycki, łosoś norweski hodowlany, sardynki, pstrąg czy dorsz.

Produkty ograniczane i eliminowane

Niektóre składniki diety należy zdecydowanie ograniczyć lub eliminować z diety maluszka. Tak więc:

• podroby, parówki, kiełbasy, konserwy i inne przetwory mięsne zdecydowanie nie są zalecane zarówno maluszkom w pierwszym roku życia, jak i dzieciom do 3. r.ż.,
• maksymalna ilość soli dodawanej do dań  maluszka w wieku 7.-11. m.ż. to 1 szczypta soli dziennie (0,2g soli),
• z uwagi na wysoką zawartość arsenu nieorganicznego w ryżu do posiłków maluszków wybierajmy różne zboża, w tym owies, jęczmień, pszenicę lub kukurydzę. Aby mieć pewność, że dania dla niemowląt i małych dzieci zawierające ryż są dla niech bezpieczne specjalnie dla żywności dla najmłodszych dzieci ustalono maksymalne dopuszczalne poziomy arsenu nieorganicznego,
• niemowlęta do ukończenia 1 r.ż. nie powinny pić soków z uwagi na profilaktykę otyłości i ryzyko rozwoju próchnicy,
• maluszkom i dzieciom do ukończenia 4 r.ż. nie podajemy herbaty z kopru włoskiego,
• niemowlętom z nadwagą i otyłością ograniczajmy lub nawet wyeliminujmy produkty zawierające tzw. cukry wolne,
• napoje roślinne nie są zalecane w diecie niemowlęcia i nie mogą zastępować mleka mamy lub mleka modyfikowanego. Istnieją niepodważalne dowody naukowe, że wprowadzanie takich napojów do diety dziecka powoduje wiele negatywnych skutków. Są to m.in. brak odpowiedniego przyrostu masy i długości/wysokości ciała, niedożywienie, ryzyko niedoboru żelaza, krzywicy, zaburzeń elektrolitowych i kamicy nerkowej. Dodatkowo zawierają dodatek fruktozy i innych cukrów oraz zanieczyszczenia mykotoksynami oraz metalami ciężkimi np. arsenem.

Niemowlę na diecie wegetariańskiej i wegańskiej

Zasady żywienia niemowląt 2021 dopuszczają możliwość stosowania przez niemowlę diety wegetariańskiej, a nawet wegańskiej. Autorzy kładą jednak duży nacisk na konieczność sprawowania nad maluszkiem stosującym taką dietę specjalistycznej opieki oraz właściwej suplementacji diety. Mali weganie mają największe ryzyko niedoborów żelaza, cynku, wapnia, witaminy B12, B2, A, D a także kwasu DHA i białka. Autorzy zaleceń uczulają na konieczność opieki dietetyka nad takim niemowlęciem oraz suplementowania jego diety. Jednocześnie podkreślają, że odpowiednie zbilansowanie diety wegańskiej dla maluszków jest niezwykle trudne, a ryzyko popełniania błędów żywieniowych bardzo duże. W przypadku diety laktoowowegetariańskiej bardzo możliwe są niedobory: żelaza, cynku, witaminy D, DHA oraz białka.

Nowe zasady żywienia niemowląt 2021 szerzej opisano w oddzielnym artykule.