Spis treści
Czy to dobry zamiennik mleka i produktów mlecznych?
Mleko i produkty mleczne stanowią ważny element diety w okresie 1000 pierwszych dni życia dziecka. Po urodzeniu mleko stanowi jedyny i wystarczający pokarm dziecka. W zależności od tego jak mama karmi swoją pociechę, niemowlę otrzymuje mleko kobiece lub mleko modyfikowane. Po około 6. miesiącach materiały zapasowe, które dziecko zmagazynowało w życiu płodowym, zaczynają się wyczerpywać i mleko przestaje być wystarczającym pokarmem, więc konieczne jest rozszerzanie diety o inne produkty i urozmaicenie diety. Po ukończeniu 1. roku życia mleko nadal stanowi ważny element diety. Dowiedz się dlaczego mleko i produkty mleczne są tak ważne w diecie Juniora1Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014? Czy produkty roślinne mogą stanowić ich zamiennik?
Mleko i produkty mleczne – jakie mają znaczenie w diecie roczniaka?
Mleko z definicji jest płynem, który powstaje z gruczołów mlecznych. Najbardziej wartościowym mlekiem dla dziecka jest mleko kobiece. Mleko mamy to wyjątkowy pokarm dla niemowlęcia, bo zawiera między innymi białka, węglowodany, kwasy tłuszczowe, witaminy, składniki mineralne a także czynniki, które wspomagają odporność dziecka2Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014,3Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca kobietom wyłączne karmienie piersią do 6. miesiąca życia dziecka, a następnie kontynuację karmienia przy jednoczesnym rozszerzaniu diety. Bez względu na to czy dziecko karmione jest mlekiem mamy czy mlekiem modyfikowanym schemat rozszerzania diety niemowląt jest taki sam. Już w drugim półroczu można rozszerzyć dietę o produkty mleczne jak ser, jogurtu naturalny czy kefir, a mleko krowie rekomenduje się włączyć do jadłospisu w formie napoju dopiero po 1. roku życia4Szajewska H. i wsp., Karmienie piersią. Stanowisko PTGHiŻD. Standardy Medyczne Pediatria, 2016, 13.1 9-24.. Wraz z włączaniem nowych produktów do diety częstotliwość karmienia mlekiem mamy lub mlekiem modyfikowanym będzie powoli się zmniejszać. Dzieci po 1. roku życia powinny otrzymywać dziennie do 3 porcji produktów mlecznych by wzbogacić swoją dietę miedzy innymi w wapń, białko i zapewnić prawidłowy rozwój organizmu.
Napoje roślinne – idealny zamiennik produktów mlecznych dla dzieci czy na pewno?
Z uwagi na rosnącą popularność diet roślinnych coraz bardziej popularne zaczynają być produkty roślinne. Musimy pamiętać, że zabierając z diety mleko i produkty mleczne musimy uzupełnić dietę Malucha w białko i przede wszystkim w wapń. Czy można to zrobić zatem za pomocą napojów roślinnych? „Mleko” kokosowe, sojowe czy migdałowe mogą przypominać produkty mleczne jednak nazywanie ich mlekiem jest błędem, ponieważ nie powstają one z gruczołów mlekowych tylko z roślin, więc należą do napojów roślinnych. Wartości odżywcze mleka i napoju roślinnego różnią się od siebie i z tego względu nie powinny być zamiennikiem produktów mlecznych w diecie dzieci, a jedynie mogą stanowić urozmaicenie diety. Napoje te nie powinny zastępować mleka matki ani mleka modyfikowanego – szczególnie w wieku niemowlęcym5A. Carbonell-barrachina et al., “Inorganic arsenic contents in rice-based infant foods from Spain ,” Environ. Pollut., vol. 163, pp. 77–83, 2012.,6T. Decsi, M. Domello, Ã. Ã. M. Fewtrell, W. Mihatsch, C. Molgaard, and J. Van Goudoever, “Arsenic in Rice : A Cause for Concern,” vol. 60, no. 1, pp. 142–145, 2015.. W diecie Juniora mogą się pojawić w formie dodatku do potraw czy sporadycznie jako napój by urozmaicić menu. Jeżeli chcesz je wprowadzić do diety Malucha, a nie wiesz, które z nich okaże się odpowiednie to poniższe zestawienie napojów roślinnych może Ci się przydać:
| Rodzaj napoju roślinnego | Wartości odżywcze | Jakie ma znaczenie w diecie Roczniaka? |
| Napój sojowy | Szklanka napoju sojowego (niesłodzonego) dostarcza około 80 kcal, 8-9 g białka, 4 g tłuszczów i 2 g węglowodanów. Napoje sojowe są często fortyfikowane wapniem, witaminą D i dzięki temu są najbliższe składem do mleka krowiego. | Napój sojowy jest najbardziej popularnym napojem roślinnym. Jego fortyfikowana postać, czyli taka, do której dodano np. wapnia czy witaminy D może być dobrym uzupełnieniem diety. Z uwagi na popularność napojów sojowych na rynku jest wiele smakowych i słodzonych produktów. Jeżeli zależy Ci na podawaniu tego napoju, wybieraj naturalne i niesłodzone produkty. Uważaj, bo soja jest częstym alergenem, więc jeżeli Twój Junior ma alergię na soję to nie wprowadzaj tego napoju do diety. |
| Napój ryżowy | Szklanka zawiera 120 kcal, aż 22 g węglowodanów, 1 g białka i 2 g tłuszczu. Jest neutralne w smaku i bywa wzbogacane witaminami i innymi składnikami mineralnymi. Nie jest polecane dzieciom do 5. roku życia. | Napój ryżowy jako jedyny jest nierekomendowany w diecie dzieci do 5. roku życia. Napój ryżowy może być źródłem toksycznego arsenu, który w nadmiarze może być dla dzieci szkodliwy. Ryż, mąka ryżowa w odróżnieniu do napoju ryżowego są bezpieczne, łatwostrawne i są zalecane w diecie najmłodszych. |
| Napój kokosowy | Szklanka napoju dostarcza około 50 kcal, 4-5 g węglowodanów, znikome ilości białka i około 1-2 g tłuszczów, głównie nasyconych, z czego większość stanowią długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, a nie średnio łańcuchowe (MCT), które cieszą się dobrą opinią i łatwo strawnością. | Napój kokosowy nie stanowi zamiennika mleka krowiego czy modyfikowanego, ze względu na odmienny skład. Z uwagi na ciekawy aromat i wyższą zawartość tłuszczów (od pozostałych napojów roślinnych) znajdzie zastosowanie w koktajlach, kaszkach, owsiankach, placuszkach czy domowych deserach. Z uwagi na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych i niską zawartość białka rekomendujemy by był on jedynie dodatkiem w diecie Malucha, a nie jego podstawą. Pamiętaj by wybierać fortyfikowane napoje i takie które nie są dosładzane i nie posiadają zbędnych dodatków. |
| Napój migdałowy | Napój migdałowy, podobnie jak napój kokosowy ma w szklance około 40-50 kcal, 1 g białka, 2 g węglowodanów i około 2-3 g tłuszczów, jednak w odróżnieniu od napojów kokosowych, większość stanowią wielonienasycone kwasy tłuszczowe, a nie nasycone. Zawiera też wiele antyoksydantów pomimo tego, że robione są z niewielkiej ilości migdałów. | Dzięki swojemu orzechowemu posmakowi nada się świetnie jako dodatek do deserów, owsianek, czy koktajli. Najbardziej wartościowe będą te, które nie mają dodatku cukru. Migdały i inne orzechy są alergenem, więc nie podawaj ich dzieciom z alergiami na orzechy i migdały. |
| Napój owsiany | Zawiera około 120 kcal, 2 g białka, 5 g tłuszczu i około 16-18 g węglowodanów. To napój, który może się pochwalić wysoką zawartość beta-glukanów, które działają ochronnie na układ sercowo-naczyniowy. | Napój owsiany ma delikatny i zbożowy posmak. Świetnie się nada do kaszek, owsianek, owocowych koktajli a nawet zabielania. Wybieraj te, które są wzbogacane i niesłodzone. Jeżeli Twój Maluch jest na diecie bezglutenowej, ma celiakię czy nadwrażliwość na gluten to nie powinien mieć napojów owsianych w swojej diecie. |
| „Mleczko” kokosowe | Mleczko zazwyczaj możemy dostać w puszce i konsystencją ma bliższą do śmietany niż do mleka. Szklanka mleczka kokosowego ma około 500 kcal, posiada około 5 g białka, 18 g węglowodanów, 40-42 g tłuszczów w tym głównie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych nasyconych. Nadmierna podaż długołańcuchowych kwasów tłuszczowych może przyczyniać się do podwyższenia cholesterolu całkowitego we krwi. | „Mleczko” kokosowe nie wliczamy do napojów, a do produktów z kokosa. Znajdzie zastosowanie przy zabielaniu zup, sosów i gulaszów. Pamiętajmy, że jest produktem wysokotłuszczowym, więc w diecie małych dzieci powinien być stosowany w niewielkich ilościach. Wysoka zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w mleczku kokosowym przemawia za tym by nie używać go zbyt często, bo to właśnie wielonienasycone kwasy tłuszczowe (obecne w oliwie z oliwek, oleju rzepakowym i rybach morskich) są bardziej wartościowe. |
Co z tą alergią?
Niemowlęta z rozpoznaną alergią na białka mleka krowiego nie mogą spożywać mleka krowiego (najczęściej innych ssaków również) i produktów mlecznych. Jeżeli u Twojego malucha mleko nadal stanowi podstawę diety to lekarz powinien zaproponować odpowiedni produkt hipoalergiczny. Pamiętaj, napoje roślinne nie powinny stanowić zamiennika mleka, które jest podstawą diety. Możesz je jednak dodawać do jadłospisu w celu urozmaicenia żywienia, zwłaszcza u dzieci, które skończyły już roczek. Uwaga, napoje roślinne różnią się od siebie wartościami odżywczymi, upewnij się, że wybierasz te, które nie są dosładzane i mają jak najkrótszy skład.
Jak urozmaicić jadłospis Roczniaka ?
Dieta po 1. roku życia jest oparta na posiłkach uzupełniających jak śniadanie, obiad czy kolacja, ale nadal powinna zawierać produkty mleczne i mleko, które było jeszcze niedawno podstawą żywienia dziecka. Junior codziennie powinien otrzymywać 3 porcje mleka i/lub produktów mlecznych w tym mleka modyfikowanego. W pełni zbilansowane żywienie roczniaka w praktyce nie zawsze jest takie proste. Badania wykazują, że nie wszystkie polskie dzieci mają prawidłowo zbilansowane posiłki, bo aż 42% z nich otrzymuje z pożywieniem niewystarczające ilości wapnia, a witaminy D aż 95% dzieci7Jarosz M., Normy żywienia w populacji Polskiej, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017. Te dwa składniki odżywcze znajdziemy między innymi w produktach mlecznych i w mleku. W bilansowaniu diety oraz w zmniejszeniu niedoborów pomocne może okazać się podawanie mleka modyfikowanego typu Junior zamiast mleka krowiego, które jest wzbogacane nie tylko o wapń i witaminę D, ale także o żelazo i jod8Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. Jeżeli zależy Ci na wprowadzeniu napojów roślinnych na miejsce produktów mlecznych to staraj się wybierać te, które są wzbogacane w wapń. Pamiętaj, że napoje roślinne powinny stanowić uzupełnienie diety, a nie jej podstawę. Możesz je dodawać do koktajli, placków, naleśników, ale nie włączaj ich w codzienną porcję mleka i produktów mlecznych, bo różnią się od siebie składem i nie zawsze dostarczają dziecku w pełni tych samych wartości odżywczych9Marjolijn D Akkermans et al., A micronutrient-fortified young-child formula improves the iron and vitamin D status of healthy young European children: a randomized, double-blind controlled trial, Am J Clin Nutr 2017;105:391–9.
