Spis treści
Dieta dziecka będzie prawidłowo zbilansowana pod względem energii i ważnych składników pokarmowych wtedy, gdy przygotowywane posiłki będą urozmaicone i wykorzystane zostaną różnorodne produkty spożywcze, w tym mleko i produkty mleczne. zatem czy karmienie piersią zagwarantuje zbilansowanie diety? Dlaczego mleko i produkty mleczne są tak ważne w żywieniu Juniora? Jakie są różnice między mlekiem krowim a modyfikowanym? Jaka jest rola mleka modyfikowanego w zapobieganiu niedoborów ważnych składników odżywczych? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w artykule.
Karmienie piersią i już?
Nie ma żadnych wątpliwości, że mleko matki jest bardzo cenne, także dla juniora! Nie dość, że zawiera wiele składników odżywczych to w dodatku wzmacnia więź między matką a dzieckiem i daje mu poczucie bezpieczeństwa1Karmienie piersią w Polsce Raport 2015, Centrum Nauki o Laktacji. Te zalety znajdują swoje odzwierciedlenie w naukowych wytycznych: nie ma wyznaczonej granicy dla zakończenia karmienia piersią, eksperci wyraźnie zalecają, by karmienie piersią trwało tak długo, jak długo życzy sobie tego matka i dziecko2Szajewska H., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy medyczne/Pediatria 2014, t11, 321-338. Warto jednak zwrócić uwagę na jeden fakt: mówimy o wyłącznym karmieniu piersią przez pierwszych 6. miesięcy życia dziecka, a następnie o kontynuacji tego sposobu żywienia przy jednoczesnym stopniowym wprowadzeniu żywności3Fewtrell M. i wsp., Complementary feeding, A position paper by the ESPGHAN committee on nutrition. J PEDIATR GASTR NUTR, 2017, 64.1 119-132. Od drugiego półrocza życia samo mleko matki nie wystarcza już bowiem do pokrycia zapotrzebowania na wszystkie składniki odżywcze4Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014. A jak wiemy, niedobory w 1000 pierwszych dni, okresie największego wzrostu i rozwoju w ciągu całego życia, mogą negatywnie rzutować na zdrowie w przyszłości5Schwarzenberg i wsp., Advocacy for Improving Nutrition in the First 1000 Days To Support Childhood Development and Adult Health, 2018, Pediatrics 14, 2. Dlatego oprócz karmienia piersią niezbędna jest żywność najwyższej jakości, dopasowana do wyjątkowych potrzeb małego organizmu.
Uwaga! Niedobory w dietach małych dzieci!?
Każdy rodzic chce dla swojego dziecka jak najlepiej, także w kwestii żywienia. W praktyce jednak napotykają wiele wyzwań. Niestety, najnowsze badanie naukowe Instytutu Matki i Dziecka wykazało, że te trudności skutkują niedoborami w diecie małych dzieci. Wyniki są alarmujące. 94% dzieci otrzymuje niewystarczającą ilość witaminy D z dietą, a niedobory wapnia występują w dietach 42% dzieci6Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. A są one niezbędne do prawidłowej budowy kości7Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017, w tym aby dziecko mogło pewnie stawiać pierwsze kroki, w tym aby dziecko mogło pewnie stawiać pierwsze kroki. Zaledwie 1% juniorów dostarcza odpowiedniej ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych8Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. A składnik ten jest niezbędny do budowy mózgu, którego największy rozwój przypada właśnie na okres 1000 pierwszych dni życia9Schwarzenberg i wsp., Advocacy for Improving Nutrition in the First 1000 Days To Support Childhood Development and Adult Health, 2018, Pediatrics 14, 2! Wniosek jest prosty: prawidłowe żywienie dzieci jest kluczowe dla zdrowia w przyszłości a jednocześnie w praktyce jest bardzo trudnym zadaniem. Jak zatem sprostać temu wyzwaniu?
Czy włączać mleko do jadłospisu?
Niedobory wśród dzieci w wieku 1-3 wynikają w dużym stopniu z wybiórczego spożycia ważnych grup produktów. Niemal 90% małych dzieci w Polsce spożywa za mało mleka i produktów mlecznych10Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017! Według zaleceń dzienna ilość powinna wynosić 3 porcje11Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013. Karmienie piersią po 1. roku życia nie oznacza, że nie należy podawać mleka i produktów mlecznych. Mleko matki jest bardzo wartościowe, ale niektórych składników zawiera zbyt mało jak na potrzeby juniora m.in. wapnia12Perrin, M. T., Fogleman, A. D., Newburg, D. S., & Allen, J. C. A longitudinal study of human milk composition in the second year postpartum: implications for human milk banking. Maternal & Child Nutrition, 2017, 13(1), którego najlepszym źródłem jest właśnie mleko i produkty mleczne13Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017. Nie wolno zatem zapominać o tej niezwykle ważnej grupie produktów.
Mleko i przetwory mleczne – co, ile i dlaczego
Jest to bardzo szeroka grupa produktów i obejmuje: mleko krowie, mleko modyfikowane, jogurt, kefir, maślankę, serki twarogowe, sery żółte. Zawierają łatwo przyswajalne białko i wapń a także niektóre witaminy z grupy B14Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017. Zadaniem rodzica jest pilnowanie by małe dziecko otrzymało codziennie 2 szklanki mleka (matki, modyfikowanego, krowiego) oraz 1 porcję innych produktów mlecznych15Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013. Dobrą praktyką dla mamy karmiącej piersią jest szacowanie ilości swojego mleka podawanego dziecku i uzupełnianie brakujące ilości mlekiem modyfikowanym lub krowim, jogurtem naturalnym, kefirem, maślanką, serem żółtym, serem twarogowym.
Mleko modyfikowane- co to jest?
W diecie dziecka, które skończyło 1. rok życia, może pojawić się mleko krowie jako napój i dodatek do posiłków16Szajewska H., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy medyczne/Pediatria 2014, t11, 321-338., ale czy jest to najlepszy wybór? Mleko modyfikowane jest tworzone na bazie mleka krowiego (ewentualnie koziego), ale jego skład jest zmieniany czyli „modyfikowany” na wzór mleka matki17Szajewska H., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy medyczne/Pediatria 2014, t11, 321-338.. Dodawane są także składniki powszechnie niedoborowe lub o udowodnionym pozytywnym wpływie na rozwój dziecka na danym etapie np. witamina D, żelazo, jod czy wielonienasycone kwasy tłuszczowe18ESPGHAN Committee on Nutrition. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition 2017. Zawartość tych cennych składników jest więc o wiele niższa w mleku krowim, a jednocześnie mleko krowie zawiera znacznie więcej nasyconych kwasów tłuszczowych, białka czy sodu niż potrzebuje jeszcze rozwijający się organizm juniora. Mleko modyfikowane przynależy do kategorii żywności dla niemowląt i małych dzieci, zatem jego skład i jakość jest ściśle kontrolowana przez prawo polskie i unijne19ESPGHAN Committee on Nutrition. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition 2017. Z punktu widzenia żywieniowego mleko modyfikowane jest zatem produktem o wiele bardziej dopasowanym do potrzeb dziecka niż mleko krowie.
Udowodnione wsparcie przy niedoborach
Według ekspertów mleko modyfikowane typu Junior jest ważnym elementem diety dzieci po pierwszym roku życia, ponieważ zawiera składniki niedoborowe w diecie dzieci m.in. wapń, żelazo i witaminę D dzięki czemu uzupełnia dietę w te kluczowe składniki20Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013. Naukowcy zbadali też dokładnie czy włączenie mleka modyfikowanego do diety istotnie i realnie wpłynie na lepszy stan odżywienia dzieci. Dowiedziono, że rzeczywiście: podawanie mleka modyfikowanego zamiast mleka krowiego pozwala na lepsze zbilansowanie diety21Eussen S i wsp., Theoretical Impact of Replacing Whole Cow’s Milk by Young-Child Formula on Nutrient Intakes of UK Young Children: Results of a Simulation Study. Ann Nutr Metab 2015;67:247–256 22Vieux F. i wsp., Role of Young Child Formulae and Supplements to Ensure Nutritional Adequacy in U.K. Young Children. Nutrients 2016, 8, 539. Dodatkowo taka zamiana sprawia, że dzieci mają niższe ryzyko niedoborów kluczowych składników a nawet, że podawanie mleka modyfikowanego okazało się pomocne w leczeniu już stwierdzonych niedoborów23Akkermans N. i wsp., A micronutrient-fortified young-child formula improves the iron and vitamin D status of healthy young European children: a randomized, double-blind controlled trial. The American Journal of Clinical Nutrition, 2017, 105.2: 391-399. Badania wykazały również, że podawanie mleka modyfikowanego typu Junior pozytywnie wpływa na ogólną jakość diety dziecka poprzez lepszą realizację norm żywienia24Verger, Eric O.; EussenN, Simone; Holmes, Bridget A. Evaluation of a nutrient-based diet quality index in UK young children and investigation into the diet quality of consumers of formula and infant foods. Public Health Nutrition, 2016, 19.10: 1785-1794. Dlatego zgodnie z opinią ekspertów mleka modyfikowane dla małych dzieci mogą stanowić ciekawą i praktyczną alternatywę dla mleka krowiego w celu zapobiegania niedoborom wybranych składników odżywczych orazl lepszego zbilansowania diety dziecka25Socha P., Komentarz do artykułu „Mieszanki modyfikowane przeznaczone dla małych dzieci – stanowisko Komitetu ds. Żywienia ESPGHAN”, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2018, T. 15, 60.
Mleko modyfikowane czy mleko krowie?
Zawsze w pierwszej kolejności należy dostarczyć wszystkich składników ze zróżnicowanego jadłospisu. Z tego powodu Eeksperci nie zalecają rutynowego stosowania mieszanek modyfikowanych przeznaczonych wszystkim dzieciom w wieku 1-3 lat26Sarnecki J., Mieszanki modyfikowane przeznaczone dla małych dzieci – stanowisko Komitetu ds. Żywienia ESPGHANSTANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2018, T. 15, 57-59 na podstawie: Hojsak I, Bronsky J, Campoy C i wsp. ESPGHAN Committee on Nutrition. Young Child Formula: A Position Paper by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2018;66:177-185, ponieważ w pierwszej kolejności należy dostarczyć wszystkich składników ze zróżnicowanego jadłospisu. W teorii zbilansowana dieta rzeczywiście dostarcza wszystkich składników odżywczych i zapobiega niedoborom. Małe dzieci mają jednak w przeliczeniu na kilogram masy ciała nawet 6 razy większe zapotrzebowanie na składniki odżywcze niż dorośli27Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017. W praktyce zatem prawidłowe skomponowanie diety żywienie dzieci jest bardzo trudne i w efekcie niedoborowa dieta występuje u niemal każdego małego dziecka w Polsce28Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017! Jest to bardzo niepokojąca sytuacja. Eksperci wyraźnie podkreślają, że mleko modyfikowane może być wykorzystywane jako element strategii walki z tym problemem przez zwiększenie spożycia żelaza, witaminy D i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-329Sarnecki J., Mieszanki modyfikowane przeznaczone dla małych dzieci – stanowisko Komitetu ds. Żywienia ESPGHANSTANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2018, T. 15, 57-59 na podstawie: Hojsak I, Bronsky J, Campoy C i wsp. ESPGHAN Committee on Nutrition. Young Child Formula: A Position Paper by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2018;66:177-185. Już ok. 400 ml (2 kubki) mleka pomagają uzupełnić zapotrzebowanie na ważne składniki odżywcze30Eussen S i wsp., Theoretical Impact of Replacing Whole Cow’s Milk by Young-Child Formula on Nutrient Intakes of UK Young Children: Results of a Simulation Study. Ann Nutr Metab 2015;67:247–256. Podawanie mleka modyfikowanego zamiast mleka krowiego może zatem w prosty sposób pomóc w zapewnieniu zbilansowanej diety, tak ważnej dla prawidłowego rozwoju malucha.
