Spis treści
Po 1 urodzinach dziecko nadal dynamicznie się rozwija a jego organizm intensywnie rośnie. Wszystkie układy i narządy stopniowo dojrzewają. Junior jest też coraz bardziej aktywny ruchowo i coraz więcej potrafi. Intensywnie rozwija się jego mózg, który do 3 r.ż. osiąga 80% wielkości mózgu dorosłego człowieka. Pojawiają się nowe, liczne połączenia nerwowe, dzięki którym kształtują się zdolności poznawcze.
Intensywnie dojrzewa także układ immunologiczny, aby aktywnie chronić przed infekcjami. Komórki układu odpornościowego uczą się także tolerancji, aby nie reagować niepotrzebnie na białka własnego organizmu czy niegroźne cząstki z zewnątrz jak pokarm, pyłki roślin lub kurz.
Zmieniające się potrzeby roczniaka
Wraz ze wzrostem i rozwojem dziecka zmieniają się także jego potrzeby żywieniowe. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe malucha między 1. a 3. rokiem życia jest bardzo duże – większe w przeliczeniu na kilogram masy ciała niż dla człowieka dorosłego. Z drugiej strony dziecko w tym wieku ma fizjologicznie mniejszy apetyt i wykazuje mniejsze zainteresowanie jedzeniem. W okolicy 2. urodzin może również pojawić się tzw. neofobia pokarmowa1Białek-Dratwa A, Szczepańska E, Szymańska D, Grajek M, Krupa-Kotara K, Kowalski O. Neophobia-A Natural Developmental Stage or Feeding Difficulties for Children? Nutrients. 2022 Apr 6;14(7):1521.. Jest to fizjologiczne w tym wieku zjawisko, które polega na niechęci do nowych produktów i odrzucaniu wielu wcześniej akceptowanych. Jednak szanując apetyt dziecka stwarzamy przestrzeń na regulację mechanizmów sytości i głodu.
W jadłospisie roczniaka podstawę stanowią 3 główne posiłki – śniadanie, obiad i kolacja oraz 2 uzupełniające – drugie śniadanie i podwieczorek2Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki I Dziecka, Warszawa 2013. W zależności od aktywności dziecka można dodatkowo zaproponować zdrowe przekąski, jednak nie powinny być w pełni sycące, aby dziecko zjadło główny posiłek.
Ważne składniki w diecie roczniaka
Dieta dziecka powinna być dostosowana do jego indywidualnych potrzeb i apetytu. Wszystkie składniki pokarmowe są ważne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju, są jednak takie, które mają szczególne znaczenie w 1000 pierwszych dniach życia. Aby wesprzeć rozwój mózgu powinniśmy dostarczać odpowiednią ilość żelaza, witamin z grupy B oraz kwasów omega-3.
Roczniak potrzebuje też więcej składników ważnych dla kształtującego się układu odpornościowego – więcej witaminy A, witaminy C i witaminy D, a także żelaza i cynku3Ross C., Vitamin A and retinoic acid in T cell–related immunity–. The American Journal of Clinical Nutrition, 2012, 96.5: 1166S-1172S.4Maggini, S., Wenzlaff, S., Hornig, D. Essential role of vitamin C and zinc in child immunity and health. Journal of International Medical Research, 2010, 38(2), 386-414.. Wapń z kolei pełni ważną rolę w prawidłowym rozwoju kości, zębów i przebiegu wielu procesów metabolicznych. Bardzo ważnym pierwiastkiem w diecie małego dziecka jest również jod. Uczestniczy on w produkcji hormonów tarczycy, zapewniających prawidłowy wzrost i rozwój poznawczy.
Często niedocenianym składnikiem jest błonnik pokarmowy, który stymuluje rozwój i różnorodność mikrobioty jelitowej, czyli w skrócie bakterii probiotycznych zasiedlających jelita. Podstawowy skład mikrobioty kształtuje się właśnie w pierwszych 3 latach życia, później ulegając już tylko niewielkim modyfikacjom. Zdrowy mikrobiom zapewnia dojrzewanie i prawidłową regulację układu odpornościowego. Ma też ogromny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, poprzez krążące w różnych układach sygnały – m.in. w osi jelita-mózg czy też jelita-płuca.
Mleko w diecie? Ważne też po 1 r.ż.!
Cennym źródłem witamin i składników mineralnych jest mleko mamy, które wciąż powinno być ważnym elementem jadłospisu roczniaka. Jednak pokarm kobiecy zawiera zbyt mało niektórych składników, aby w pełni zaspokoić potrzeby Juniora. Istotne jest, aby dieta na tym etapie była urozmaicona. Powinna więc być bogata w produkty zbożowe, mięso, ryby, owoce i warzywa, ale także mleko i jego przetwory. Nie należy szybko rezygnować z mleka po 1. urodzinach. Takie wykluczenia bądź ograniczenia mogą stwarzać ryzyko niedoboru wapnia. Zgodnie z zaleceniami ekspertów małe dziecko każdego dnia powinno spożywać dwie porcje mleka, w tym np. mleka typu junior, a także porcję innych produktów mlecznych, np. twarogu, jogurtu naturalnego czy kefiru5Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki I Dziecka, Warszawa 2013.
Jak możemy się przekonać, że dziecko prawidłowo się rozwija?
Dla kontrolowania prawidłowego rozwoju dziecka ważne są bilanse zdrowia, czyli profilaktyczne i bezpłatne badania, które przeprowadza lekarz. Dla Juniora przewidziane są 2 bilanse – kiedy dziecko skończy 1 oraz 2 r.ż.6Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2013 r. poz. 1248). Lekarz jednak może zalecić częstsze oceny, jeżeli uzna, że jest to konieczne. Na bilansie sprawdzamy przyrosty masy ciała i wysokości oraz obwodu głowy. Oceniamy rozwój psychoruchowy i czy nie ma opóźnień w rozwoju poznawczym. Przyglądamy się także ogólnie zdrowiu, czy dziecko nie choruje zbyt często. Jeżeli jest taka potrzeba lekarz może zalecić dodatkowe badania laboratoryjne z krwi, moczu bądź kału. Na wizycie bilansowej rodzice mają też szanse porozmawiać o diecie dziecka.
Żywienie często bywa wyzwaniem, zwłaszcza jeżeli dotyczy dzieci między 1. a 3. r.ż. Neofobia pokarmowa i dynamizm rozwoju Juniora często zniechęcają rodziców do zadbania o ten niezmiernie ważny aspekt. Jednak konsekwencja w proponowaniu pełnowartościowych posiłków oraz szacunek dla apetytu małego dziecka zapewnią fundamenty zdrowia. Zarówno obecnie jak i w życiu dorosłym.
