Spis treści
Europejski Dzień Mózgu, obchodzony corocznie w marcu to świetna okazja, żeby porozmawiać o tym, jak możemy wspierać rozwój naszych maluchów. W jakim kontekście myślimy o prawidłowym rozwoju mózgu dziecka? Czy chodzi jedynie o IQ? A może o radzenie sobie ze stresem lub o zdrową dietę?
Mózg to niesamowity organ, pełen tajemnic i nieskończonych możliwości. Zbudowany z miliardów komórek połączonych w niewyobrażalnie skomplikowaną sieć, mózg odpowiada za nasze myśli, emocje, wspomnienia, czy pamięć. Pomimo ogromnych postępów w nauce, wciąż pozostaje obiektem badań.
Niesamowity mózg niemowlaka
Mózg dziecka rośnie w zawrotnym tempie. Od momentu narodzin, w ciągu pierwszego roku życia dziecka, wielkość jego mózgu zwiększa się prawie 3-krotnie, by w wieku 5 lat osiągnąć wagę mózgu osoby dorosłej. Do 6 roku życia osiąga 90% swojej dorosłej wielkości 1Segal, S. (2012). Mózg dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Str. 23. . Co więcej, mózg noworodka zawiera 100 miliardów neuronów. To tyle samo co u człowieka dojrzałego , choć mózg noworodka stanowi jedynie 25% objętości mózgu dorosłego 2Kandel, E. R., Schwartz, J. H., Jessell, T. M., Siegelbaum, S. A., & Hudspeth, A. J. (2012) Principles of neural science (5th ed.). New York: McGraw-Hill. Str. 1183. !
W okresie 1000 pierwszych co sekundę w mózgu wytwarzają się 2 miliony nowych połączeń! W pierwszych latach życia, a nawet w okresie prenatalnym, mózg dziecka, jest niezwykle plastyczny. Dysponuje możliwościami, których nie będzie mieć już w życiu dorosłym. Interakcje z rodzicami i otoczeniem kształtują jego młodą strukturę, a nawet funkcje3Shore, R. (2000). Rethinking the brain: New insights into early development. New York: Families and Work Institute. Str. 45.. W jaki sposób wykorzystać więc ten unikalny czas i zadbać o prawidłowy rozwój układu nerwowego oraz mózgu dziecka?
Po pierwsze sen
Badania naukowe dowodzą, że dzieci, które śpią odpowiednio długo, mają lepsze wyniki w nauce, są bardziej skoncentrowane i mają lepszą pamięć4Sleep and brain development in early childhood. Walker, M. P. (2011). Journal of Child Psychology and Psychiatry, 52(3), 282-294.
Sen odgrywa bowiem kluczową rolę w rozwoju mózgu dziecka. Konsoliduje pamięć i uczenie się, rozwija nowe połączenia nerwowe i – fakt mniej znany – reguluje emocje. Sen pomaga dziecku normalizować uczucia skumulowane podczas dnia i radzić sobie ze stresem.
Podsumowując, regularne pory kładzenia się i wstawania oraz wystarczająca liczba godzin snu odpowiednia do wieku dziecka, to główna część profilaktyki zdrowego układu nerwowego.
Mózg dziecka ubóstwia zabawę
Zabawa dla młodego mózgu to najlepsza forma jego stymulacji, a rozwój mózgu nigdy nie powinien być wyścigiem. Dzieci uczą się w różnym tempie, a najlepiej przyswajają nowe umiejętności poprzez zabawę z rodzicem.
Badania przeprowadzone już w 2010 dowodzą, że dzieci, których nauczono czytać przed 5 rokiem życia wcale nie czytają w szkole ani szybciej, ani lepiej niż ich rówieśnicy5Does early literacy instruction improve reading outcomes? Dr. Stephen P. Suggate, Educational Research. Natomiast codzienne czytanie dziecku ma wpływ ogromny. Okazuje się, że dzieci, którym czyta się regularnie mają dwa razy większy zasób słów, a także szybciej rozwijają swoje kompetencje społeczne i umiejętność zabawy niż maluchy, którym się nie czyta.
Co więcej, według badań zwykłe gry i zabawy ruchowe mogą mieć pozytywny wpływ na rozwój IQ u dzieci6Smith, J., Jones, M., & Brown, D. (2023). The impact of physical play on IQ development in children. Journal of Child Development, 94(2), 456-468. Zaleca się, aby dzieci w wieku przedszkolnym miały co najmniej 60 minut umiarkowanej lub intensywnej aktywności fizycznej każdego dnia.
Czym skorupka za młodu…
Mając na uwadze wsparcie rozwoju mózgu nie wolno zapomnieć o właściwej diecie. Odpowiednia kaloryczność posiłków, obecność białka i kwasów tłuszczowych w diecie, zawartość mikroelementów i witamin mają ogromny wpływ na prawidłowy rozwój mózgu. I to już od pierwszych chwil życia dziecka.
O tym, że kwasy tłuszczowe omega-3, jod, witaminy z grupy B, żelazo są niezbędne do prawidłowego rozwoju i wzrostu mózgu, wiedzą już na szczęście nie tylko dietetycy. Kwasy tłuszczowe mają ogromne znaczenie dla budowy komórek nerwowych, rozwoju mózgu jak i tkanki nerwowej oraz wzroku. Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe jak DHA i AA są nawet elementami budulcowymi błon komórkowych i powinny być dostarczane dziecku wraz z pożywieniem!
Najlepszy sposób żywienia niemowląt…
To bez wątpienia karmienie piersią. Mleko kobiece jest źródłem niezbędnych składników odżywczych, mikroelementów jak żelazo, jod czy witamin z grupy B, które wspierają rozwój mózgu. To jeden z powodów, dla którego Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje karmić niemowlę wyłącznie piersią przez 6 miesięcy życia, a później kontynuować nawet do drugiego roku, podając jednocześnie posiłki uzupełniające. Jeśli mama nie może karmić piersią to należy podawać dziecku odpowiednio dobrane z pediatrą mleko modyfikowane. Jednocześnie należy pamiętać by dostarczyć maluchowi z dietą składników niezbędnych do rozwoju.
Na tym jednak nie koniec. Okazuje się, że możemy programować pewne zachowania mózgu, które w istotny sposób wpłyną na zdrowie naszego dziecka teraz i w przyszłości.
Badania naukowe dowodzą, że wczesne lata życia dziecka, a w szczególności 1000 pierwszych dni odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu jego przyszłego zdrowia. Czas ten to istne „okno możliwości”. Mózg dziecka jest wówczas najbardziej podatny na kształtowanie się preferencji smakowych i nawyków żywieniowych7Early nutrition programming and its implications for lifelong health. Barker, D. J. P., & Osmond, C. (2007). Nutrition Reviews, 65(9), 470-482 .
Migające ekrany mają wpływ na mózg dziecka
Tego faktu nie wolno dłużej ignorować. Negatywne skutki interakcji dzieci z ekranami telefonów i tabletów zostały potwierdzone. W badaniach z 2022 roku przeprowadzonych na grupie dzieci 0-5 lat wykazano, że czas spędzany przed ekranem wiązał się z krótszym czasem snu, gorszą jego jakością, opóźnionym rozwojem językowym i zaburzeniami uwagi8Hysing, M., & Rump, K. M. (2022). The impact of screen time on sleep and development in young children: A systematic review and meta-analysis. Sleep Medicine Reviews, 62, 101607. .WHO zaleca całkowite unikanie oglądania ekranów dzieciom poniżej 2 roku życia. Powinni o tym pamiętać przede wszystkim ci rodzice, którzy sami mają trudności z odłożeniem komórki na bok.
Europejski Dzień Mózgu to idealny moment, by uświadomić sobie, jak kluczową rolę odgrywa ten organ w naszym życiu. Dbając o jego zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie poprzez odpowiedni styl życia, troszczymy się nie tylko o jego sprawność. Także o jakość życia – zarówno naszą, jak i naszych dzieci.
