Spis treści
Okres 1000 pierwszych dni to czas najintensywniejszego rozwoju, właściwe żywienie jest kluczowe by w pełni wykorzystać ten ważny etap. Cukier jest obecnie wymieniany przez ekspertów za jeden z najbardziej negatywnych składników diety1Wierzejska R., Cukier w diecie dzieci i młodzieży. Najwyższy czas na zahamowanie spożycia, Standardy Medyczne/Pediatria, 2017, T. 14. Niestety w Polsce częste jest podawanie słodzonych produktów i słodzenie posiłków już niemowlakom. Dlaczego nie warto zapewniać maluchom „słodkiego życia”?
Dlaczego warto ograniczyć cukier?
Dziecko naturalnie wykazuje preferencje smaku słodkiego, aby akceptować naturalny pokarm matki, który dzięki obecności laktozy (cukru mlecznego) jest lekko słodki. Co ciekawe, z badań wynika, że akceptacja smaku słodkiego widoczna jest u wszystkich niemowląt 2Schwartz C, et al., Developmental changes in the acceptance of the five basic tastes in the first year of life, British Journal of Nutrition (2009), 102, 1375-1385! Kiedyś upodobanie do słodyczy gwarantowało nam przetrwanie, jednak przy obecnym dostępie do żywności może wywołać odwrotne skutki. Zbyt duży udział w diecie dzieci cukrów może upośledzać wchłanianie ważnych pierwiastków, np. żelaza i cynku, a ponadto hamować apetyt oraz sprzyjać próchnicy, zaparciom i otyłości3Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013.
Preferencja do smaku słodkiego jest co prawda wrodzona, ale wczesne doświadczenia, zarówno w życiu płodowym oraz w okresie niemowlęcym mogą modyfikować nasze wybory4Sugar in Infants, Children and Adolescents, A Position Paper of the ESPGHAN, JPGN 2017;65: 681–696. Dlatego niezwykle ważnym zadaniem dla rodzica jest ograniczanie cukrów dodanych i to już od wczesnego dzieciństwa! 1000 pierwszych dni życia to kluczowy moment dla kształtowania się nawyków żywieniowych, budowanie tych właściwych zaprocentuje na przyszłość. Między innymi dlatego niezwykle istotne jest unikanie dużej ilości produktów o wyraźnie słodkim smaku w diecie maluchów.
Różne formy cukru w produktach spożywczych
Cukier to substancja otrzymywana zwykle z buraka cukrowego lub trzciny cukrowej. Dodawany jest do wielu rodzajów produktów spożywczych: napojów, sosów (np. do keczupu), płatków śniadaniowych, dżemów, jogurtów, serków homogenizowanych oraz oczywiście do słodyczy. Na rynku istnieje bardzo dużo wyrobów, które nie mają w swoim składzie sacharozy, ale inne rodzaje cukru, takie jak fruktoza, syrop glukozowy, syrop glukozowo-fruktozowy, miód czy maltoza, których też warto unikać.
Przed zakupem należy dokładnie czytać etykiety a konkretnie listę składników. Czasem przy czytaniu etykiety np. kaszki bez dodatku cukru i soli może być dla nas zaskoczeniem pozycja cukry czy sód w tabeli wartości odżywczej. Dlaczego nie ma tam wartości zerowej skoro ani cukier, ani sól nie zostały wymienione w wykazie składników? Dzieje się tak dlatego, że pozycja cukry w tabeli wartości odżywczej obejmuje nie tylko dodany cukier, ale też cukry występujące naturalnie w owocach czy mleku. Dlatego główną wskazówką jest lista składników, warto wybierać produkty bez cukru, sacharozy, miodu, syropu glukozowego, fruktozy czy innych cukrów dodanych. Maltodekstryna, wbrew powszechnej opinii, nie posiada właściwości słodzących, jest dodawana w małych ilościach i służy jako nośnik7.
Używanie produktów ze słodzikiem nie jest dobrym sposobem na ograniczanie spożycia cukru. Słodziki nie zawierają żadnych wartościowych składników odżywczych i są to substancje dodatkowe zdecydowanie niepolecane w diecie małych dzieci5Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013.
Rozszerzanie diety – tak, cukier – nie
Na etapie rozszerzania diety kluczowe jest prowadzenie diety wspierającej prawidłowy rozwój. Żywienie musi opierać się na pełnowartościowych i różnorodnych posiłkach dostosowanych do wieku i potrzeb rozwijającego się organizmu. Jednym z najczęstszych błędów żywieniowych popełnianych w czasie rozszerzania diety jest dosładzanie posiłków i napojów, by dostosowywać ich smak do upodobań osób dorosłych6Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2016. Warto wiedzieć jednak, że najmłodsi chętnie akceptują smak neutralny. Podawanie niesłodzonych i niesolonych pokarmów zaleca się nie tylko z powodu długofalowego wpływu na zdrowie dziecka, ale także kształcenia właściwych przyzwyczajeń i preferencji żywieniowych w późniejszym życiu7Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.. Oznacza to, że jest szansa, że małe dziecko otrzymujące słodkie dania w późniejszym wieku również będzie częściej i chętniej jadło takie produkty, co jest bardzo niekorzystne dla zdrowia. Polscy eksperci i Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) jednogłośnie zalecają, by w jadłospisie niemowląt unikać dodawania cukru.
Ile cukru dla dziecka?
Ilość cukru w napojach lub posiłkach przygotowywanych w domu nie może przekraczać 10% dobowego zapotrzebowania na energię8Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017.. Przykładowo dwuletnie dziecko o wadze 12 kg nie powinno spożywać dziennie więcej niż 4 łyżeczki cukru, przy czym pół szklanki soku owocowego właściwie pokrywa cały ten limit! Z badań wynika, że w Polsce aż 75% dzieci w wieku od 1. do 3. roku życia spożywa za dużo cukru, a słodycze otrzymują już pięciomiesięczne dzieci9Weker H. i wsp.: Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. Miesięca życia w Polsce, Instytut Matki i Dziecka,2016.. Czym to grozi? Zbyt duża ilość cukru w diecie dziecka długofalowo może prowadzić do rozwoju chorób, takich jak otyłość, choroby serca, cukrzyca, zaburzenia psychoruchowe czy nowotwory10Natella S., Divan V., Rana M., Mills Ch „Sugar consumption at a crossroads”, Research Institute. Though leadership from Credit Suisse Research and the world’s foremost experts, September 2013.. Dodatkowo, spożywając produkty słodzone dziecko traci apetyt na wartościowe posiłki, co grozi niedoborami, bardzo niebezpiecznymi w czasie intensywnego wzrostu i rozwoju. Badania pokazują niestety, że dzieci spożywające znaczne ilości słodkich produktów jednocześnie jedzą mniejsze ilości produktów mlecznych, a także warzyw oraz produktów zbożowych zawierających cenny błonnik11Ruottine S. i wsp., High sucrose intake is associated with poor quality of diet and growth between 13 months and 9 years of age, Pediatrics 2008; 121; e1676..
Czym zastąpić cukier?
Na rynku istnieje wiele substancji, które mogłyby zastępować w diecie nasz „biały cukier”. Na półkach możemy znaleźć sztuczne substancje słodzące jak aspartam lub naturalne, które stanowią alternatywę dla cukru. Do tych produktów zaliczamy między innymi:
- cukier brązowy
- cukier kokosowy
- syrop z agawy
- melasa
- syrop daktylowy
Jednak i te produkty mają często identyczną zawartość cukrów prostych (lub niewiele mniejszą) od tego, który znajduje się zazwyczaj w naszych cukierniczkach.
W sklepie możemy także znaleźć substancje słodzące jak ksylitol (cukier brzozowy), który znany jest ze swoich właściwości przeczyszczających w nadmiernej ilości, zatem nie jest zalecany dla najmłodszych konsumentów.
Warto sobie zadać pytanie „jak ograniczyć cukier w diecie dziecka”, a nie szukać zamienników cukru. Pamiętajmy, że dziecko w okresie 1000 pierwszych dni intensywnie kształtuje swoje preferencje żywieniowe, dlatego warto smak słodki przedstawiać w niesłodzonych deserach owocowych, suszonych owocach, przecierach owocowych czy sporadycznie w sokach, zamiast porcji owoców w ciągu dnia.
Słodzone napoje lub herbatę z cukrem zastępuj wodą np. z cytryną lub innymi owocami, które lubi Twój maluch. Jeśli podajesz kakao, to wybieraj tradycyjne i ogranicz ilość cukru a najlepiej wcale go nie dodawaj. Zamiast owocowego jogurtu czy serka ze sklepu lepiej podać dziecku jogurt naturalny z dodatkiem świeżych owoców. Potrawy o lekko słodkim smaku można przyprawiać odrobiną wanilii, cynamonu, goździków. Zdrowe żywienie to nawyk, który warto wyrabiać od najmłodszych lat.
Dawaj dobry przykład
Kluczowe są też dobre wzorce przekazywane przez opiekunów. Niestety często rodzice nie dają dzieciom najlepszego przykładu, ponieważ sami spożywają duże ilości cukru, w 2015 roku statystyczny mieszkaniec Polski zjadł go aż 40,5 kg12Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2016, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2016 r.! Pamiętaj: opiekun decyduje CO i kiedy dziecko zje, natomiast dziecko decyduje ile zje13Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338., warto być konsekwentnym, gdyż właściwe preferencje i zachowania żywieniowe to ważna inwestycja na przyszłość.
Rozwiąż quiz o żywieniu niemowląt i małych dzieci
