Strona główna » Kolka, ulewanie, zaparcia – najczęstsze problemy z brzuszkiem

Kolka, ulewanie, zaparcia – najczęstsze problemy z brzuszkiem

mgr Anna Sobolewska-Wawro dietetyk

Spis treści

1000 pierwszych dni to okres bardzo intensywnego rozwoju, układ pokarmowy dojrzewa jeszcze długo po narodzinach. Dlatego w pierwszym roku życia możesz obserwować u swojej pociechy różne dolegliwości wynikające z niedojrzałości układu pokarmowego. Do najczęściej występujących należą: kolka, ulewania i zaparcia. Zazwyczaj dolegliwości te są normalnym objawem na tym etapie życia dziecka. Warto wiedzieć, czym są i jak je rozpoznać.
Kolka niemowlęca
Kolki to przypadłość niemowląt, często pojawiająca się w pierwszych miesiącach życia dziecka, występują u co czwartego malucha¹. Według definicji jest to stan nasilonego niepokoju i niedającego się ukoić płaczu, zazwyczaj obserwowany wieczorem. Ale czy zawsze płacz dziecka to kolka?

Kolka niemowlęca – kryteria rozpoznawania

objawy pojawiają się i ustępują u dziecka w wieku poniżej 5 miesięcy,
nawracające i długo trwające napady płaczu, grymaszenia lub drażliwości dziecka rozpoczynające się bez uchwytnej przyczyny, którym nie można zapobiec i które są trudne do ukojenia,
prawidłowy rozwój i wzrastanie dziecka, brak gorączki lub innych chorób².

Tylko jeśli spełnione są wszystkie kryteria, można mówić o kolce.
W trakcie płaczu możemy zaobserwować u malucha zaczerwienienie twarzy, podkurczanie nóg, oddawanie gazów, trudności z wypróżnianiem³. Są to objawy, które mogą bardzo niepokoić rodziców.

Przyczyny kolki u niemowląt

Do tej pory naukowcy nie potrafią jednoznacznie stwierdzić, jakie jest podłoże występowania kolki. Pod uwagę brane są takie przyczyny jak: niedojrzałość układu pokarmowego, alergia na białka mleka krowiego, nietolerancja laktozy, nadmierne gromadzenie się gazu w przewodzie pokarmowym, nieprawidłowy kontakt emocjonalny rodzica z dzieckiem czy zaburzona mikroflora jelit⁴. Kolka niemowlęca, pomimo niepokojących dla opiekunów objawów, bardzo rzadko jest symptomem poważnych chorób, jest schorzeniem łagodnym, samoistnie ustępującym z wiekiem i niepozostawiającym żadnych szkód zdrowotnych⁵. Wśród niemowląt niemających gorączki, ale kierowanych do szpitala z powodu trudnego do ukojenia płaczu i drażliwości tylko u ok. 5% rozpoznano ostatecznie inną dolegliwość i najczęściej była to infekcja dróg moczowych⁶.

Leczenie kolki

Mimo że w praktyce pediatrycznej u niemowląt z kolką często stosowane są rożne preparaty takie jak simetikon, dimetikon, enzym laktaza, herbatki ziołowe, różne techniki kojące oraz leki homeopatyczne, ewentualne dowody naukowe na ich skuteczność są bardzo słabe lub wręcz nie istnieją – z tego powodu żadna z powyższych metod leczenia nie jest rekomendowana do rutynowego stosowania w kolce niemowlęcej⁷. Podstawą postępowania w kolce niemowlęcej jest spokój rodziców oraz akceptacja objawów występujących u dziecka⁸.

Ulewanie

Ulewanie to cofanie się do jamy ustnej lub wylewanie na zewnątrz niewielkich ilości pokarmu połykanego przez dziecko podczas karmienia lub po jego zakończeniu. Jest to problem występujący głównie u noworodków i niemowląt. Ten problem dotyczy prawie 90% niemowląt w 2. miesiącu życia, ale ustępuje z wiekiem i w momencie ukończenia 1. roku życia jest obserwowany już tylko u 8% niemowląt⁹. Ulewania rozpoznaje się kiedy¹⁰:

Powtarzają się co najmniej 2 razy dziennie, przez co najmniej 3 tygodnie.
Dziecko jest w wieku 3 tyg-12 miesięcy i nie choruje na nic innego.
Nie występują alarmujące objawy, takie jak: wymioty, bezdech, nieprawidłowy rozwój i wzrastanie, trudności w żywieniu i połykaniu.
Nie są stwierdzone inne choroby.

Przyczyny ulewania

Ulewanie jest związane z niedojrzałością układu pokarmowego, między innymi z nieodpowiednim napięciem dolnego zwieracza przełyku i przepony. Może też być objawem alergii pokarmowej. Na ogół ulewania ustępują samoistnie wraz z dojrzewaniem tak zwanej „bariery antyrefluksowej” i wzrostem napięcia dolnego zwieracza przełyku oraz przyjęciem przez dziecko pozycji pionowej przez większą część dnia. Jeżeli ulewania nie prowadzą do nieprawidłowych przyrostów masy ciała, nadmiernej pobudliwości i niepokoju dziecka, czy częstych chorób układu oddechowego, można je traktować jako objaw fizjologiczny.

Leczenie ulewania

Większość dzieci z ulewaniami niemowlęcymi w ogóle nie wymaga leczenia, a naturalny przebieg choroby polega na samoistnej poprawie zaczynającej się zwykle od 6. m.ż., prowadzącej do całkowitego ustąpienia objawów do wieku 12-15 miesięcy u ponad 90% dzieci ¹¹. Udowodniono, że ułożenie na brzuchu oraz układanie dziecka po posiłku na lewym boku redukuje częstość i nasilenie ulewań¹², należy jednak unikać spania w tej pozycji¹³.

Zaparcia u noworodka i niemowlaka

Wiążą się często z nieregularnym i bolesnym oddawaniem stolca, przez co dziecko może być płaczliwe i niespokojne. Szacuje się, że nawet co trzecie niemowlę ma zaparcia, czyli potocznie zatwardzenia¹⁴.

Jak rozpoznać zaparcia¹⁵?
U dzieci do 4. miesiąca życia jednym z najważniejszych czynników wpływających na konsystencję i częstość oddawania stolca jest sposób karmienia dziecka. Zdrowe dzieci karmione piersią mogą się wypróżniać 3-4 a nawet 12 razy dziennie lub co kilka dni. Konsystencja stolca u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym jest inna niż u tych karmionych piersią. U najmłodszych dzieci karmionych piersią twarde stolce występują rzadziej. Warto zatem pamiętać, że wypróżnianie oraz wygląd stolca u maluchów może się znacznie różnić pomiędzy dziećmi a także wygląda inaczej niż u dorosłych czy starszych dzieci. Luźna konsystencja kupki oraz wypróżnianie się co kilka dni niekoniecznie jest zatem powodem do niepokoju!

Według Kryteriów Rzymskich IV (2016) zaparciami możemy nazwać trudności z oddawaniem stolca, co najmniej 2 z poniższych objawów przez przynajmniej 1 miesiąc:

oddawanie stolca rzadziej niż 3 razy w tygodniu
retencja stolca
nadmiernie twarde stolce lub o dużej średnicy
obecność obfitych mas kałowych w odbytnicy.¹⁶

Przyczyny zaparć

Częstą przyczyną jest wstrzymywanie wypróżniania przez dziecko, co w konsekwencji powoduje zaleganie stolca i następnie prowadzi do jeszcze boleśniejszych wypróznień i jeszcze większej niechęci dziecka i tak powstaje błędne koło¹⁷. Ten mechanizm występuje jednak częściej u małych dzieci niż u niemowląt, obserwowany jest zwłaszcza w momencie gdy dziecko uczy się kontrolować proces wypróżniania np. przy nauce korzystania z nocnika. Zaparcia mogą być też związane z niedojrzałością układu pokarmowego: osłabieniem aktywności skurczowej w obrębie całego jelita grubego, powodującym nieefektywne przesuwanie się mas kałowych i zaleganie stolca.

Zatwardzenia u dzieci często związane są ze sposobem żywienia. Warto pamiętać, że konsystencja stolca u dzieci zmienia się u dzieci, które przechodzą z karmienia piersią na karmienie mlekiem modyfikowanym oraz w momencie wprowadzania stałych pokarmów uzupełniających.¹⁸ Jest to moment, w którym trzeba zadbać o odpowiednią dietę malucha. Do czynników żywieniowych, które sprzyjają występowaniu zaparć zalicza się także zbyt małą ilość wypijanych płynów, niedobór błonnika¹⁹ oraz zbyt wczesne wprowadzanie preparatów mleka krowiego²⁰.

Leczenie zaparć

W kwestii preparatów stosowanych u dzieci z zaparciem tzw. PEG (preparaty polimeryczne glikolu polietylenowego) zostały uznane za bezpieczne, dobrze tolerowane i mające przewagę nad preparatami laktulozy oraz wodorotlenku magnezu²¹. Nie oznacza to jednak, że można samodzielnie podać dziecku tego typu lek. Leczenie zaparć to zadanie lekarza, który po odpowiedniej diagnozie i rozpoznaniu przyczyny dobierze metodę i dawkę.

Przypisy Rozwiń

1
Garrison M. et al. Early childhood, colic childhood development and poisoning prevention. „Pediatrics” 2000, 106: 184–190.
2
Kwiecień J., Kryteria Rzymskie IV (2016) – aktualne wytyczne rozpoznawania i leczenia czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2016, T. 13, 597-605
3
Vandenplas Y., Gutierrez-Castrellon P. i in: „Practical algorithms for managing common gastrointestinal symptoms in infants”. Nutrition Volume 29, Issue 1, Pages 184–194, January 2013.
4
Vandenplas Y., Gutierrez-Castrellon P. i in: „Practical algorithms for managing common gastrointestinal symptoms in infants”. Nutrition Volume 29, Issue 1, Pages 184–194, January 2013.
5
Kwiecień J., Kryteria Rzymskie IV (2016) – aktualne wytyczne rozpoznawania i leczenia czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2016, T. 13, 597-605
6
Freedman SB, Al-Harthy N, Thull-Freedman J. The crying infant: diagnostic testing and frequency of serious underlying disease. Pediatrics 2009;123:841-848.
7
Benninga MA, Nurko S, Faure C i wsp. Childhood Functional Gastrointestinal Disorders: Neonate/Toddler. Gastroenterology 2016;150:1443-1455.
8
Horvath A, Szajewska H. Kolka niemowlęca. W: Socha P, Lebensztejn D, Kamińska D (red.). Gastroenterologia dziecięca. Podręcznik do specjalizacji. Warszawa, Wydawnictwo Media-Press 2016;49-51.
9
Vandenplas Y., Gutierrez-Castrellon P. i in: „Practical algorithms for managing common gastrointestinal symptoms in infants”. Nutrition Volume 29, Issue 1, Pages 184–194, January 2013.
10
Kwiecień J., Kryteria Rzymskie IV (2016) – aktualne wytyczne rozpoznawania i leczenia czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2016, T. 13, 597-605
11
Benninga MA, Nurko S, Faure C i wsp. Childhood Functional Gastrointestinal Disorders: Neonate/Toddler. Gastroenterology 2016;150:1443-1455.
12
van Wijk MP, Benninga MA, Davidson GP i wsp. Small volumes of feed can trigger transient lower esophageal sphincter relaxation and gastroesophageal reflux in the right lateral position in infants. J Pediatr 2010;156:744-748.
13
Task Force on Sudden Infant Death Syndrome, Moon RY. SIDS and other sleep-related infant deaths: expansion of recommendations for a safe infant sleeping environment. Pediatrics 2011;128:1030-1039.
14
Van den Berg M.M. et al. Epidemiology of childhood constipation: systematic review. Am J Gastroeneterol 2006, 101: 2401–2409..
15
Vandenplas Y., Gutierrez-Castrellon P. i in: „Practical algorithms for managing common gastrointestinal symptoms in infants”. Nutrition Volume 29, Issue 1, Pages 184–194, January 2013.
16
Benninga M, et al. Childhood functional gastrointestinal disorders: neonate/toddler. Gastroenterology, 2016, 150.6: 1443-1455. e2.
17
Horvath A., Dziechciarz P., Wybrane zaburzenia czynnosciowe przewodu pokarmowego w: red. Szajewska H, Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017
18
Vandenplas Y., Gutierrez-Castrellon P. i in: „Practical algorithms for managing common gastrointestinal symptoms in infants”. Nutrition Volume 29, Issue 1, Pages 184–194, January 2013.
19
Tabbers MM, Di Lorenzo C, Berger MY i wsp. Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: evidence-based recommendations from ESPGHAN and NASPGHAN. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2014;58:265-281.
20
Irastoza I. et al. Cow’s-milk–free diet as a therapeutic option in childhood chronic constipation. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 2010, 51.2: 171-176.
21
Gordon M, Naidoo K, Akobeng AK i wsp. Cochrane Review: osmotic and stimulant laxatives for the management of childhood constipation (Review). Evid Based Child Health 2013;8:57-109.

Przeczytaj również

Sposoby na kolkę

Jak wspierać rozwój układu pokarmowego dziecka?