Spis treści
Kolka niemowlęca to bardzo powszechna przypadłość wieku niemowlęcego. Wprawdzie jest uznawana za łagodną dolegliwość i ustępuje samoistnie, często jednak stanowi przyczynę stresu i niepokoju rodziców. Jak zatem ją rozpoznać i czy istnieją dobre sposoby na kolkę?
Kolka u niemowlaka
Kolka należy do tzw. czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego czyli dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, których obecności i nasilenia nie można wytłumaczyć nieprawidłowościami w budowie lub funkcjonowaniu narządów1Kwiecień J., Kryteria Rzymskie IV, STANDARDY MEDYCZNE PEDIATRIA, 2016, T. 13, 597-605.. Innymi słowy: zazwyczaj ból sygnalizuje uszkodzenie lub wystąpienie choroby natomiast w przypadku zaburzeń czynnościowych (np. kolki) sam w sobie jest dolegliwością2Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
Kolka niemowlęca to jedna z najczęstszych dolegliwości w pierwszym półroczu życia, dotyczy nawet 40% niemowląt! Największe nasilenie osiąga w wieku 4-6 tygodni i zwykle ustępuje do 3-4 miesiąca życia3Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
Kolka niemowlęca – kryteria rozpoznawania
Rozpoznanie kolki wymaga spełnienia wszystkich 3 kryteriów:
- objawy pojawiają się i ustępują przed 5. miesiącem życia,
- występują nawracające i długo trwające napady płaczu, grymaszenia lub drażliwości dziecka rozpoczynające się bez uchwytnej przyczyny, którym nie można zapobiec i które są trudne do ukojenia,
- dziecko poza tym jest zdrowe i rozwija się prawidłowo (nie występuje np. gorączka czy zaburzenia wzrastania). 4Kwiecień J., Kryteria Rzymskie IV, STANDARDY MEDYCZNE PEDIATRIA, 2016, T. 13, 597-605..
W praktyce płacz częściej zaczyna się po południu lub wieczorem5Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
Przyczyny kolki niemowlęcej
Mechanizm i przyczyny na dzień dzisiejszy nie są znane. Przypuszcza się, że u podstaw dolegliwości leży niedojrzałość przewodu pokarmowego6Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. Dziecko przez pierwszych 1000 dni intensywnie się rozwija, nie wszystkie narządy i układy są dojrzałe w momencie narodzin. U części dzieci objawy kolkowe mogą być manifestacją alergii na białka mleka krowiego7Kwiecień J., Kryteria Rzymskie IV, STANDARDY MEDYCZNE PEDIATRIA, 2016, T. 13, 597-605.. Sugeruje się także związek kolki niemowlęcej z zaburzeniami składu mikroflory jelitowej8 Horvath A, Szajewska H. Kolka niemowlęca. W: Socha P, Lebensztejn D, Kamińska D (red.). Gastroenterologia dziecięca. Podręcznik do specjalizacji. Warszawa, Wydawnictwo Media-Press 2016;49-51..
Leczenie kolki u niemowląt
Kolka niemowlęca ustępuje samoistnie i nie wymaga żadnych szczególnych interwencji9Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. W praktyce rodzice sięgają po różnorodne sposoby i preparaty takie jak techniki kojące, symetykon, enzym laktaza, herbatki ziołowe czy leki homeopatyczne. Jednak ich skuteczność nie została udowodniona dlatego żadna z powyższych metod leczenia nie jest rekomendowana do rutynowego stosowania w kolce niemowlęcej10Benninga MA, Nurko S, Faure C i wsp. Childhood Functional Gastrointestinal Disorders: Neonate/Toddler. Gastroenterology 2016;150:1443-1455.. Ostatnie doniesienia naukowe wskazują, że szczep probiotyczny Lactobacillus reuteri może być skuteczny w prewencji częstych dolegliwości przewodu pokarmowego u niemowląt, wyniki badań są obiecujące, ale na razie nie zaleca się rutynowego użycia probiotyku L. reuteri11Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
Karmienie piersią i kolka
Mleko matki jest najlepszym pokarmem dla noworodka, wystąpienie kolki nie jest powodem by zaprzestawać karmienie piersią. Mamy często w obawie, że ich sposób żywienia może przyczyniać się do wystąpienia problemów, stosują restrykcyjne diety bez porozumienia z lekarzem12Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E., Alergia i nietolerancja pokarmowa – mleko i inne pokarmy, Wydawnictwo Help-Med, Kraków 2013, wyd.1. Nie ma wskazań, aby w przypadku wystąpienia kolki eliminować pewne pokarmy z diety mamy karmiącej „na wszelki wypadek”13Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Pamiętajmy, że ograniczenia w diecie mogą wpłynąć negatywnie na stan odżywienia mamy, laktację i przyczynić się do zmniejszenia produkcji pokarmu14Borszewska-Kormacka M. i wsp., Stanowisko grupy ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji, Stand Med Pediatr, 2013, 10 265-279. Nie jest to korzystne ani dla mamy, ani dla dziecka. Podstawą do zastosowania diety eliminacyjnej u mamy karmiącej są jedynie znacząco nasilone objawy nadwrażliwości pokarmowej u niemowlęcia i tylko w porozumieniu z lekarzem, gdy rzeczywiście eliminacja danego produktu powoduje znaczną poprawę15Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E., Alergia i nietolerancja pokarmowa – mleko i inne pokarmy, Wydawnictwo Help-Med, Kraków 2013, wyd.1.
Sposoby na kolkę u niemowlaka
Bezdyskusyjnie podstawą postępowania w kolce niemowlęcej jest spokój rodziców oraz akceptacja objawów występujących u dziecka16Horvath A, Szajewska H. Kolka niemowlęca. W: Socha P, Lebensztejn D, Kamińska D (red.). Gastroenterologia dziecięca. Podręcznik do specjalizacji. Warszawa, Wydawnictwo Media-Press 2016;49-51. Czy istnieją jednak sposoby, by łatwiej było przetrwać aż do ustąpienia objawów kolki?
Zrozum sytuację
Pomocne z pewnością będzie świadomość, że kolka jest zjawiskiem powszechnym i ustępuje samoistnie najpóźniej w 5. miesiącu życia dziecka17Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. Dodatkowo mimo że kolka niesie za sobą niepokojące rodziców objawy to dowiedziono, że jej występowanie nie wpłynie negatywnie na rozwój dziecka w przyszłości18Kwiecień J., Kryteria Rzymskie IV (2016) – aktualne wytyczne rozpoznawania i leczenia czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego u dzieci, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2016, T. 13, 597-605. Jest to etap który należy po prostu cierpliwie przeczekać.
Odwiedź lekarza
W przypadku wystąpienia dolegliwości pierwszą osobą, do której należy się zwrócić o pomoc, jest lekarz prowadzący dziecko. To on najlepiej oceni, co dzieje się z dzieckiem, i zaleci odpowiedni sposób postępowania. Także przy kolce podstawowe znaczenie w postępowaniu przy kolce ma porada lekarska19Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. Specjalista nie tylko wykluczy inne choroby, ale też rozwieje wszelkie ewentualne wątpliwości np. czy kolka nie wynika z błędów pielęgnacyjnych. Sprawdzi również, czy dziecko rozwija się prawidłowo i czy nie ma innych niepokojących objawów. Takie wsparcie będzie nieocenione, by zyskać spokój.
Zaakceptuj emocje
Warto uświadomić sobie, że występowanie kolki może powodować frustrację, gniew, wyczerpanie czy bezradność – to naturalny stan20Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. To normalne, a wręcz wskazane, że częste napady płaczu u malucha wzbudzają lęk u rodziców. Kolka może też jednak prowadzić do niesłusznego wniosku, że dziecko jest „trudne” 21Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. Warto pamiętać, że niemowlęta nie potrafią się jeszcze inaczej komunikować z otoczeniem. U zdrowych maluszków płacz może trwać od 30 minut do nawet 3 godzin w ciągu dnia i jest to zupełnie normalne22St James-Roberts, I. (2008). Infant crying and sleeping: helping parents to prevent and manage problems. Primary Care: Clinics in Office Practice, 35(3), 547-567.. Uważa się nawet, że większość przypadków kolki stanowi górny zakres prawidłowego nasilenia płaczu u zdrowych niemowląt23Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017!
Poproś o pomoc
Ludzie wyczuwają emocję u innych już od pierwszych dni życia. Z tego prostego powodu niemowlęta w towarzystwie zmęczonych rodziców będą bardziej marudne niż dzieci spokojniejszych i bardziej wypoczętych opiekunów. Udowodniono, że niepokój, stres i zdenerwowanie rodzica wpływają na większe napięcie i płaczliwość u malucha24Kwiecień J., Kryteria Rzymskie IV, STANDARDY MEDYCZNE PEDIATRIA, 2016, T. 13, 597-605. Dlatego, jeżeli to tylko możliwe, warto powierzać opiekę nad płaczącym niemowlęciem innym krewnym lub opiekunom25Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. To pozwoli na regenerację sił i pomoże przetrwać do czasu samoistnego ustąpienia kolki.
Wnioski
Dolegliwości ze strony układu pokarmowego są bardzo powszechne nic zatem dziwnego, że na portalach i forach dla rodziców można znaleźć bardzo dużo informacji na temat sposobów radzenia sobie z kolką, ulewaniami czy zaparciami. Nie zawsze są to jednak informacje rzetelne i najbardziej aktualne. Zaniepokojeni rodzice, często chcąc pomóc swojemu dziecku, próbują wszystkich możliwych sposobów, poleconych przez rodzinę i znajomych. Jednak stosowanie kilku metod na raz nie przyniesie lepszego efektu, a czasem może nawet pogorszyć sytuację. Najlepiej skonsultować się z lekarzem pediatrą prowadzącym malucha. Zaleci odpowiednie postępowanie, a w sytuacji, kiedy występują dodatkowo alarmujące objawy, może zaproponować wizytę u specjalisty.
1000 pierwszych dni to czas intensywnego rozwoju, a układ pokarmowy dojrzewa jeszcze długo po narodzinach! Małe dzieci mają wciąż wrażliwy i dojrzewający organizm i z tego powodu u większości dzieci występują dolegliwości trawienne. Warto więc systematycznie monitorować rozwój malucha i uzbroić się w cierpliwość, z czasem objawy samoistnie ustępują.
