Spis treści
Wegetarianizm to sposób żywienia, w którym z diety wyklucza się – w różnych konstelacjach, zależnie od odmiany – produkty pochodzenia zwierzęcego: mięso czerwone, drób, ryby, owoce morza, jaja, mleko i nabiał1Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. Dieta wegetariańska stosowana przez kobiety karmiące piersią może wzbudzać wiele kontrowersji jednak wegetarianizm ma kilka odmian, które są mniej lub bardziej restrykcyjne. Czy stosowanie diety wegetariańskiej w okresie laktacji jest zatem bezpieczne?
Zalecenia ekspertów
Zgodnie ze stanowiskiem czołowego amerykańskiego stowarzyszenia dietetyków (Academy of Nutrition and Dietetics, dawniej ADA), dobrze zbilansowana dieta wegetariańska i wegańska nadaje się dla osób na wszystkich etapach życia i rozwoju, w tym w okresie laktacji2Melina V. i wsp., Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets, J Acad Nutr Diet. 2016 Dec;116(12):1970-1980 należy ją jednak umiejętnie prowadzić. Każda dieta eliminacyjna może stwarzać zagrożenie dla matki karmiącej z powodu niedoboru różnych niezbędnych składników (makro- i mikroelementów), dlatego zawsze warto podejmować takie działania dopiero po konsultacji z lekarzem i dietetykiem3Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
Rodzaje diet wegetariańskich i ich wpływ na karmienie piersią
Do diet wegetariańskich, których prawidłowe zbilansowanie pod kątem wartości energetycznej, składników mineralnych oraz witamin sprawia najmniej trudności należą dieta laktoowowegetariańska (dopuszczająca produkty mleczne i jaja) oraz semiwegetariańska (wykluczająca tylko czerwone mięso i drób). Dieta matki karmiącej wpływa na rozwój dziecka w kluczowym okresie 1000 pierwszych dni dlatego należy uważnie dobierać składniki do przygotowania posiłków by zapobiec niedoborom. Liczne badania wykazały bowiem, że dieta wegetariańska stosowana przez kobiety w czasie laktacji jest uboga w witaminę B12, witaminę D, wapń, białko i jod4Moran VH, Lowen N, Crossland N i wsp. Nutritional requirements during lactation. Towards European alignment of reference values: the EURRECA, Maternal and Child Nutrition 2010;6:39-54. Bardziej restrykcyjne diety wegetariańskie jak witarianizm czy frutarianizm nie są wskazane podczas karmienia piersią, ponieważ istnieje wysokie ryzyko niedoborów białka, żelaza, wapnia oraz witamin D, B2 oraz B125Nehring-Gugulska M., Zukowska-Rubik M., Pietkiewicz A., Karmienie piersią w teorii i praktyce, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017. Niedostateczne spożycie składników odżywczych spowodowane stosowaniem w laktacji tego typu ekstremalnych diety wegetariańskich jest nie tylko niekorzystne dla zdrowia kobiety karmiącej, ale także może negatywnie wpłynąć na ilość produkowanego przez matkę mleka6Borszewska-Kormacka M. i wsp., Stanowisko grupy ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji, Stand Med Pediatr, 2013, 10 , 265-279.
Porcje produktów w diecie karmiącej wegetarianki
W diecie wegetariańskiej powinny znaleźć się następujące ilości produktów7Nehring-Gugulska M., Zukowska-Rubik M., Pietkiewicz A., Karmienie piersią w teorii i praktyce, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017:
Warzywa bez ograniczeń
Owoce: 1-2 porcji dziennie. Porcja to np. 1 duży owoc jak jabłko, banan, gruszka, 3 małe owoce np. śliwki, kiwi, 150 g malin czy winogron
Produkty zbożowe: 4-8 porcji. Porcja to np. kromka chleba (30-40g), ½ szklanki gotowanej kaszy lub ryżu (30g suchego produktu), 30 g mąki, ½ szklanki gotowanej owsianki (25 g suchych płatków)
Produkty białkowe: 1-2 porcji dziennie. Porcja to np. ½ jaja dziennie, 40 g suchego grochu, soczewicy, ciecierzycy, soi, fasoli (2/3 szklanki po ugotowaniu)
Mleko i przetwory mleczne: 2-3 porcje dziennie. Porcja to np. 300 ml mleka, 40 g sera żółtego, 200 jogurtu.
Suplementacja diety karmiącej matki
Wegetarianki karmiące piersią mogą być narażone na niedobory, dlatego lekarz może zalecić suplementację niektórych składników. Są to:
Żelazo, które może być niedoborowe przy stosowaniu diety wegetariańskiej przy czym dodatkowo zapotrzebowanie na ten składnik wśród kobiet karmiących jest wyższe i wynosi 20 mg dziennie8Borszewska-Kormacka M. i wsp., Stanowisko grupy ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji, Stand Med Pediatr, 2013, 10 , 265-279
DHA, kluczowy składnik budulcowy mózgu i oka9Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016 a dieta matki w znacznym stopniu wpływa na jego ilość w mleku10Borszewska-Kormacka M. i wsp., Stanowisko grupy ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji, Stand Med Pediatr, 2013, 10 , 265-279. Zaleca się dawkę 200 mg na dobę w formie suplementu, a przy wykluczeniu z diety lub małym spożyciu ryb: 400–600 mg11Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016
Witaminę D3 w ilości 1500 – 2000 µg/d, jeśli to możliwe okresowe monitorowanie stężenia we krwi powinno być wykonywane w celu doboru optymalnej dawki12Płudowski P. i wsp. Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów–wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r. Stand. Med. Pediatr, 2013, 10: 573-578
Wapń, na który dzienne zapotrzebowanie jest wysokie (1000-1300 mg), jednak suplementacja konieczna jest jedynie u kobiet na diecie bezmlecznej13Szajewska H. i wsp., Karmienie piersią. Stanowisko PTGHiŻD. Standardy Medyczne Pediatria, 2016, 13.1 9-24
Witaminę B12, która występuje jedynie w produktach pochodzenia zwierzęcego, a na którą zapotrzebowanie w okresie laktacji jest wyższe i wynosi 2,8 µg/d14Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja IŻŻ, Warszawa 2017
Jak dobrze ułożyć jadłospis?
Dobre zbilansowanie diety wegetariańskiej i wegańskiej w okresie laktacji jest możliwe, jednak pod warunkiem odpowiedniego nadzoru dietetyka i stosowania właściwych suplementów diety. By nie dopuścić do niedoborów konieczna jest ocena i monitorowanie stanu odżywienia kobiet karmiących laktacji będących na diecie wegetariańskiej oraz pokrycia zapotrzebowania na składniki odżywcze, zwłaszcza na witaminę B12, witaminę D, wapń, żelazo, długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe i białko15Borszewska-Kormacka M. i wsp., Stanowisko grupy ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji, Stand Med Pediatr, 2013, 10 , 265-279. Żywienie mamy karmiącej wpływa na rozwój dziecka dlatego warto dbać o dietę w czasie laktacji, jest to inwestycja w przyszłe zdrowie malucha!
