Spis treści
Nie ma wątpliwości, że na prawidłowy rozwój, wzrost oraz kształtowanie się odporności dziecka ma wpływ prawidłowe żywienie oraz środowisko, w którym żyjemy. Już w okresie prenatalnym kształtuje się wiele mechanizmów obronnych, ale to czas narodzin i pierwsze lata życia dziecka mają ważne znaczenie dla dojrzewania układu immunologicznego. Szacuje się, że kształtowanie odporności trwa nawet do 12. roku życia. Okres 1000 pierwszych dni życia dziecka to czas, w którym dziecko rozwija się najintensywniej, dlatego o zdrowie maluszka warto dbać już od samego początku. Istnieje wiele składników odżywczych, które wspierają odporność jak witamina C i D, żelazo, cynk, ale także swoją rolę ogrywają „biotyki” – czyli prebiotyki, probiotyki, synbiotyki i postbiotyki.
Pierwsze chwile malucha na świecie
Pierwsze mikroorganizmy (np. bakterie) zasiedlają organizm dziecka już w czasie porodu. Dziecko przechodząc przez kanał rodny w trakcie porodu naturalnego ma kontakt między innymi z bakteriami z rodzaju Bifidobacterium, które mają wpływ na kształtowanie się korzystnego składu mikrobioty jelitowej oraz chronią dziecko przed patogenami. Oprócz rodzaju porodu na odporność wpływa także długość trwania ciąży oraz sposób karmienia dziecka po urodzeniu. Mleko matki to niezwykle ważny czynnik wspierający układ immunologiczny i tym samym mikrobiotę jelitową ponieważ zawiera kompleks składników odżywczych, witamin, składników mineralnych i aktywnych biologicznie jak m.in. przeciwciała, a także probiotyki, prebiotyki i postbiotyki 1Agostoni C, et al. J Pediatr Gastroentero; Nutr 2009:49:112-252Szajewska H, Biotyki – co o nich wiemy w 2021.
Pro-, pre-, syn – i postbiotyki, czyli?
Zrównoważona mikrobiota przewodu pokarmowego ma wyjątkowe znaczenie dla zdrowia dziecka. Zaburzenie jej składu lub jej funkcjonowania nazywamy dysbiozą, a ten stan może wywołać między innymi nieprawidłowe żywienie, stres, brak aktywności fizycznej, stosowana antybiotykoterapia czy zanieczyszczenia środowiska. Dysbioza może się też przyczyniać do niektórych dolegliwości a nawet chorób 3Mojka K., Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – Charakterystyka i funkcje. Problemy Higieny Epidemiol, 95(3), 541-549. 2014.. W ostatnich latach, gdy podkreśla się coraz większą rolę mikrobioty dla zdrowia człowieka, dużym zainteresowaniem cieszą się probiotyki, prebiotyki, synbiotyki i postbiotyki.
Probiotyki
To żywe drobnoustroje, które podane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny wpływ na organizm gospodarza. Badania wykazują, że probiotyki wpływają na właściwy rozwój mikrobioty i zwiększają wydajność układu odpornościowego,oprócz tego mają działają przeciwzapalnie 4Chin Chua M. et al. JPGN, 2017; 65: 102–106. Należą do nich m.in. bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Trzeba zaznaczyć, że nie wszystkie probiotyki są sobie równe. Jednymi z pierwszych korzystnych bakterii, które zasiedlają układ pokarmowy noworodka są bakterie z rodzaju Bifidobacterium. Okazuje się, że maluchy, który przyszły na świat drogami rodnymi mają ich więcej niż te, które urodziły się drogą cesarskiego cięcia 5Slizewska K. et al., Prebiotyki – definicja, właściwości i zastosowanie w przemyśle. Żywność Nauka Technologia Jakość, 20.1, 2013.. Ponadto bakterie z rodzaju Bifidobacterium znajdują się także w mleku matki m.in. te z gatunku Bifidobacterium breve.
Prebiotyki
To substrat, który jest wybiórczo wykorzystywany przez drobnoustroje gospodarza i w ten sposób korzystnie wpływa na jego zdrowie. To pożywka dla bakterii probiotycznych, które umożliwiają im prawidłowe wzrastanie. Należy do nich między innymi błonnik pokarmowy w postaci oligosacharydów. Czym są oligosacharydy? To cząsteczki węglodowanów, które składają się z dwu lub kilku cząsteczek cukrów. Niezwykłą rolę dla organizmu maluchów pełnią oligosacharydy mleka kobiecego (nazywane także HMO – human milk oligosaccharydes). Nie są one trawione przez układ pokarmowy niemowlęcia, ale stanowią pożywkę dla bakterii, więc pełnią rolę prebiotyczną. Funkcję taką pełnią także galaktooligosacharydy (GOS), które są obecne w mleku matki, oraz fruktooligosacharydy (FOS), które znajdziemy między innymi w niektórych warzywach czy zbożach. Efektem stosowania prebiotyków może być wsparcie trawienia maluszka i pracy jelit, poprawa wchłaniania niektórych składników mineralnych a także poprzez wpływ na mikrobiotę – wsparcie odporności 6Szajewska H. „Biotyki” – co o nich wiemy w 2021?, Standardy Medyczne/Pediatria, 2021, T. 18, 437-446.
Synbiotyki
Mieszanina składająca się z żywych drobnoustrojów i substratu/substratów wybiórczo wykorzystywanych przez drobnoustroje gospodarza i korzystnie oddziałujących na jego organizm; działanie to może być komplementarne lub synergistyczne
Synbiotyk to połączenie probiotyku i prebiotyku. Naturalnym źródłem synbiotyków jest np. mleko kobiece, gdyż zawiera probiotyki i prebiotyki, ale gdy maluch go nie otrzymuje warto zwrócić uwagę na dobieranie produktów, które mogą wesprzeć mikrobiotę jelitową dziecka, a poprzez to odporność niemowlęcia.
Postbiotyki
Postbiotykiem natomiast nazywamy preparaty nieożywionych drobnoustrojów i/lub ich składników korzystnie wpływający na zdrowie docelowego gospodarza. Postbiotyki mogą wpływać przeciwzapalnie, ale również wspomagają walkę z niekorzystnymi drobnoustrojami i podtrzymują żywotność dobrych dla organizmu bakterii probiotycznych. Warto podkreślić, że dostarczanie ich do diety jest bezpieczne 7Szajewska H. „Biotyki” – co o nich wiemy w 2021?, Standardy Medyczne/Pediatria, 2021, T. 18, 437-446. Postbiotyki mogą wpływać przeciwzapalnie, ale również wspomagają walkę z niekorzystnymi drobnoustrojami i podtrzymują żywotność dobrych dla organizmu bakterii probiotycznych. Warto podkreślić, że dostarczanie ich do diety jest bezpieczne 8Szajewska H. „Biotyki” – co o nich wiemy w 2021?, Standardy Medyczne/Pediatria, 2021, T. 18, 437-446.
Wsparcie maluchów
Zainteresowanie prebiotykami, probiotykami, synbiotykami i postbiotykami w ostatnich latach jest wysokie ponieważ istnieje coraz więcej dowodów na ich korzystny wpływ na zdrowie i odporność organizmu. „Biotyki” w różny sposób wpływają na mikrobiotę jelitową, jednak należy pamiętać, że należy wybierać tylko te, które są dokładnie przebadane, a ich bezpieczeństwo potwierdzone jest badaniami. Jednak sama obecność tych składników nie jest wystarczająca. By zadbać całościowo o zdrowie swoich pociech niezbędne są:
- zdrowa i zbilansowana dieta dopasowana do potrzeb dziecka
- zachowana higiena snu.
- aktywność fizyczna
Wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia to złoty standard żywienia niemowlęcia, jednak jak pokazują badania – nie zawsze możliwy do zrealizowania. Istnieje na rynku wiele mlek modyfikowanych, dlatego rekomenduje się by wybierać wyłącznie przebadane produkty, które mają potwierdzoną skuteczność, a w razie wątpliwości kontaktować się z pediatrą w celu doboru najlepszego mleka modyfikowanego, o najbardziej odpowiedniej kompozycji. Niektóre z nich mają w swoim składzie bakterie probiotyczne, postbiotyki i prebiotyki, ale trzeba zaznaczyć, że nie wszystkie „biotyki” są sobie równe. Prawidłowe żywienie ma ogromny wpływ na zdrowie i rozwój dziecka, dlatego należy dążyć by maluch otrzymywał. To co najlepsze dla jego mikrobioty a poprzez to wsparcia rozwoju układu odpornościowego!
