Toksoplazmoza, listerioza, salmonella - jak unikać zakażenia w ciąży?

Ciąża to szczególny czas, w którym przyszła mama dbając o swój organizm zapewnia bezpieczeństwo rozwijającemu się pod jej sercem maluszkowi. Dbanie o siebie to nie tylko zapewnienie sobie urozmaiconych, zdrowych posiłków, ale także dbałość o higienę ich przygotowania. Jest to szczególnie ważne w ciąży, kiedy istnieje ryzyko, że brudne ręce czy nieumyta żywność może spowodować zakażenie drobnoustrojami, które mogą przedostać się do płodu i spowodować komplikacje w rozwoju ciąży. Choroby przenoszone drogą pokarmową, na które szczególnie trzeba uważać w tym okresie to toksoplazmoza, listerioza i salmonelloza.

Toksoplazmoza w ciąży

Toksoplazmoza jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Jest bardzo powszechną chorobą, ale do zarażenia płodu dochodzi w sytuacji, kiedy ciężarna nie miała wcześniej styczności ze wspomnianym pierwotniakiem. Jeśli przed ciążą kobieta była zarażona T.gondii w jej organizmie wykształciły się przeciwciała i jest na nią odporna1. Dlatego Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca przeprowadzenie przed 10 tygodniem ciąży (a najlepiej między 7. a 8.) badania w kierunku toksoplazmozy (przeciwciała IgG i IgM)2.

Jak można się zarazić Toksoplazmą?

Zarażenie toksoplazmą może nastąpić w wyniku spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa (tatar, krwisty befsztyk, surowe wędliny, jak szynka parmeńska3)czy surowych ryb4, do zarażenia może też dojść poprzez kontakt z glebą, skażoną wodą, spożycie brudnych warzyw i owoców w stanie surowym1. Następstwem zarażenia mogą być poważne powikłania zdrowotne u dziecka5, dlatego warto do niego nie dopuścić.

Jakie są objawy toksoplazmozy?

Zarażenie przebiega zazwyczaj bezobjawowo6, u 10–15% pacjentów występują niespecyficzne objawy jak podczas grypy: niewysoka gorączka lub stany podgorączkowe, osłabienie, męczliwość, bóle głowy i mięśni, powiększenie węzłów chłonnych7. Podstawą diagnostyki toksoplazmozy są badania serologiczne, wykrywające obecność specyficznych przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom T. gondii, co jest dowodem wcześniejszego zarażenia8.

Jak zapobiegać toksoplazmozie9

1. Nie jedz surowego mięsa, dokładnie je gotuj i smaż.
2. Dokładnie myj deskę, naczynia, garnki i ręce ciepłą wodą z detergentem po kontakcie z surowym mięsem, owocami morza, brudnymi warzywami i owocami.
3. Przed zjedzeniem obieraj albo dokładnie myj warzywa i owoce.
4. Używaj rękawic przy pracy w ogrodzie i każdym kontakcie z ziemią.
5. Unikaj czyszczenia kociej kuwety, jeśli już, wykonuj tę czynność w rękawicach.
6. Trzymaj kota w domu, nie karm surowym mięsem.
7. Chroń żywność przed owadami.

Listerioza w ciąży i jej objawy

Listerioza to choroba zakaźna wywołana spożyciem pokarmu zanieczyszczonego bakterią Listeria monocytogenes. Kobiety ciężarne znajdują się w grupie znacznie zwiększonego ryzyka zachorowania na listeriozę10. Jednak przestrzeganie odpowiednich zasad zmniejsza ryzyko zachorowania do minimum. Badanie w kierunku listeriozy można przeprowadzić w momencie podejrzenia wystąpienia objawów u ciężarnej: infekcji pokarmowej z ostrym przebiegiem lub uogólnionych infekcji grypowych3. Choroba może być przeniesiona do płodu przez łożysko i nawet jeśli u matki nie ma żadnych objawów, może prowadzić do przedwczesnego porodu, poronienia bądź problemów zdrowotnych płodu3.

Jak można się zarazić Listerią?

Choroba najczęściej rozwija się po spożyciu:

●produktów mlecznych niepoddanych pasteryzacji oraz miękkich serów (sery pleśniowe, ser feta)4

●niedokładnie umytych warzyw i owoców11

●surowego mięsa, ryb, owoców morza4

●dań gotowych, które przed podaniem nie były poddane obróbce cieplnej11

Należy także zwracać szczególną uwagę na mycie desek i sprzętów kuchennych oraz dokładne mycie rąk.

Kobiety ciężarne mają większą szansę zachorowania na listeriozę w porównaniu do ogólnej populacji, niestety diagnostyka jest trudna z uwagi na mało specyficzne objawy12. Najważniejsza jest zatem profilaktyka zachorowania czyli właściwa higiena oraz obróbka cieplna mięsa, ryb i mleka. W przypadku stwierdzonej listeriozy leczenie u ciężarnej opiera się na antybiotykoterapii, a czas leczenia wynosi co najmniej 14 dni12.

Salmonelloza w ciąży

Ciąża fizjologicznie wpływa osłabiająco na układ odpornościowy kobiety dlatego przyszłe mamy są w grupie większego ryzyka zakażenia salmonellą13. Salmonelloza wywoływana jest przez bakterie z rodzaju Salmonella, są to bakterie, które kolonizują przewód pokarmowy ludzi i mogą wywołać zakażenie objawiające się gorączką oraz objawami ze strony przewodu pokarmowego. Objawy Salmonelli to często nudności, wymioty, skurcze żołądka czy biegunka, a ponadto zarażenie się może negatywnie wpłynąć na rozwój płodu14, przedwczesny poród lub poronienie15. Dlatego bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie, ponieważ szybka reakcja i leczenie zakażenia salmonellą podczas ciąży wiąże się z dobrym wynikiem ciąży. Zaleca się nawet, by kobiety ciężarne z dłużej trwającą lub ostrą biegunką przebadać pod kątem zakażenia salmonellą16.

Jak można się zarazić Salmonellą?

Zakażenie najczęściej jest spowodowane spożyciem produktów skażonych Salmonellą:

●jaj1

●surowego mięsa i ryb4

●kiełków1

●niepasteryzowanego mleka17

Profilaktyką zakażeń Salmonellą podobnie jak w poprzednich przypadkach jest przestrzeganie higieny przygotowania posiłków oraz unikanie spożywania wspomnianych wyżej produktów w postaci surowej. Jaja należy gotować na twardo, do chwili pełnego ścięcia zarówno białka, jak i żółtka1.

Zatrucie pokarmowe: przyczyny i objaw

Zatrucie pokarmowe to występowanie ostrych objawów po spożyciu pokarmów skażonych pewnymi bakteriami lub toksynami bakteryjnymi, pasożytami albo substancjami chemicznymi18. Objawy zatrucia są nagłe i obejmują nudności, wymioty, bóle brzucha i biegunkę. Dodatkowo mogą im towarzyszyć: osłabienie, stan podgorączkowy lub gorączka i uczucie rozbicia.
Zakażenia bakteriami i wirusowe są istotnym zagadnieniem, gdyż choroby przez nie wywoływane mogą w znaczący sposób wpływać na zdrowie kobiet ciężarnych19. Dlatego przede wszystkim należy łagodzić objawy i nie dopuścić do odwodnienia czy niedożywienia. Przy lekkich objawach nie ma konieczności konsultacji z lekarzem, ale przy przedłużającej się biegunce konieczne jest badanie mikrobiologiczne niezbędne do wdrożenia leczenia celowanego20

Zatrucie pokarmowe: co robić?

W przypadku biegunki przede wszystkim uzupełnia się płyny i elektrolity21, by zapobiec groźnemu odwodnieniu. Podobnie dieta przy wymiotach, również należy przede wszystkim dużo pić. Nie wolno jednak zapominać o jedzeniu. Dieta przy zatruciu nie oznacza głodówki, wręcz przeciwnie: pełnowartościowe, lekkie posiłki są bardzo wskazane. Każdy organizm by prawidłowo funkcjonować potrzebuje różnorodnego i prawidłowo zbilansowanego pożywienia, a zwłaszcza przyszła mama, która je dla dwojga! W przypadku osłabienia właściwe żywienie jest kluczowe dla powrotu do zdrowia i pełni sił.

Bezpieczne żywienie w ciąży

Bezpieczeństwo żywności jest bardzo istotną kwestią dla każdego, ale nabiera szczególnego znaczenia dla kobiety w ciąży oraz jej dziecka, z tytułu większej podatności na niektóre choroby przenoszone przez żywność oraz ich poważne następstwa. Kobiety w ciąży powinny zatem pilnować by ich żywność pochodziła z pewnego źródła, była właściwie przechowywana, przetwarzana i poddana odpowiedniej obróbce cieplnej oraz świeża czyli spożywana w odpowiednim czasie22.