Spis treści
Jakie są pierwsze objawy ciąży? Czy brak miesiączki to wystarczająca przesłanka, a może potrzebne są dodatkowe oznaki ciąży, takie jak zawroty głowy, nudności, ból brzucha i plamienia implantacyjne? Oto przewodnik po pierwszych objawach ciąży, dzięki któremu dowiesz się, kiedy zaczyna się każdy z nich, jak przebiega i wygląda. Dowiesz się z niego również, kiedy dana oznaka ciąży może wymagać konsultacji lekarskiej.
Pierwsze objawy ciąży
Początek ciąży u każdej kobiety przebiega inaczej, a jej pierwsze objawy są bardzo indywidualną kwestią. Zależy to od wielu czynników, stąd też oznaki ciąży mogą być bardzo różne. Nie każda kobieta zauważy u siebie te same oznaki. Mało tego, druga ciąża może dać zupełnie inne objawy, niż dawała pierwsza. Za początek ciąży uznaje się pierwszy dzień ostatniej miesiączki i na tej podstawie liczy się tygodnie ciąży i szacuje termin porodu 1 Andersen S. i wsp., Birth defects after early pregnancy use of antithyroid drugs: a Danish nationwide study. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2013, 98.11: 4373-4381.. Do zapłodnienia dochodzi w rzeczywistości około dwóch tygodni wcześniej. Do wczesnych objawów ciąży zalicza się m.in. poranne lub wieczorne nudności, omdlenia, zawroty głowy, zgagę, zaparcia, częstomocz, wzrost temperatury, senność, tkliwe i bolące piersi i oczywiście zatrzymanie miesiączki.
Brak lub opóźnienie okresu
Brak miesiączki czyli „brak okresu” bardzo często kojarzony jest z ciążą. Należy jednak mieć świadomość, że przyczyny braku miesiączki mogą być bardzo różne. Zatrzymanie miesiączki jest dość częstym zjawiskiem o kobiet bardzo aktywnych fizycznie, natomiast zaburzeń miesiączkowania związanych z wysiłkiem można doszukiwać się dopiero po wykluczeniu innych schorzeń 2 De Souza M., Toombs R., Amenorrhea associated with the female athlete triad: etiology, diagnosis, and treatment. In: Amenorrhea. Humana Press, Totowa, NJ, 2010. p. 101-125. . Zatrzymanie miesiączki powodowane dużymi obciążeniami treningowymi, dietą i silnym stresem można traktować jako rodzaj adaptacji organizmu kobiety do warunków niesprzyjających dla ciąży.3 Fourman L I wsp., Neuroendocrine causes of amenorrhea—an update. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2015, 100.3: 812-824. .
Gdy kobieta stwierdzi: „nie mam okresu”, w pierwszej kolejności powinna potwierdzić lub wykluczyć ciążę. Pewniejszym sposobem na taką weryfikację jest zamiast testu ciążowego zrobienie testu hormonu beta-hCG (ludzka gonadotropina kosmówkowa) z krwi, wytwarzanego przez łożysko4 Zasad J., Ciąża, poród i połóg. Ateneum Family Science Review, 2013, 13.. Test ten da nam jednoznaczną odpowiedź na pytanie „czy jestem w ciąży?” 5 J. Kempiak, Rozpoznawanie ciąży, [w:] Położnictwo i ginekologia. Repetytorium, red. H. Bręborowicz, PZWL, Warszawa 2010, s. 95-96 . Opóźniające się krwawienie to czasem objaw stresu, ciężkiej pracy fizycznej, podróży wakacyjnej. Może mieć jednak również związek z zaburzeniami hormonalnymi. Wówczas niezbędna będzie konsultacja z ginekologiem lub ginekologiem endokrynologiem.
Ból podbrzusza
W fizjologiczny przebieg ciąży nie są na ogół wpisane dolegliwości bólowe, a gdy się pojawiają, należy skonsultować to z ginekologiem. Ból brzucha na początku ciąży może oznaczać rozrost macicy 6 Edmonds K. (ed.). Dewhurst’s textbook of obstetrics and gynaecology. John Wiley & Sons, 2011. . Pod koniec 8. tygodnia ciąży zarodek ma 11 milimetrów, wystarczy tydzień, by miał już o połowę więcej! 7 American College of Obstetricians and Gynecologists. Your Pregnancy and Childbirth Month to Month. 6th ed. Washington, D.C.: American College of Obstetricians and Gynecologists; 2015. Macica dostosowuje się do szybko rosnącego nowego lokatora. Ból podbrzusza może być jednak również sygnałem zagrażającego poronienia 8 Verhagen J. i wsp., Accuracy of single progesterone test to predict early pregnancy outcome in women with pain or bleeding: meta-analysis of cohort studies. BMJ, 2012, 345: e6077. (w drugiej połowie ciąży może być objawem zagrażającego porodu przedwczesnego) 9 Lykke J. i wsp., First-trimester vaginal bleeding and complications later in pregnancy. Obstetrics & Gynecology, 2010, 115.5: 935-944. . Nie bagatelizujmy zatem takich objawów i skonsultujmy je z lekarzem! Bóle brzucha w pierwszych tygodniach ciąży mogą również oznaczać infekcję układu moczowo-płciowego, które są dość częstym zjawiskiem u ciężarnych 10 Haider G. I wsp., Risk factors of urinary tract infection in pregnancy. JPMA, 2010, 60.3: 213. . Zakażenie układu moczowego u kobiety ciężarnej należy leczyć, gdyż może prowadzić do problemów, takich jak przedwczesny poród lub mała masa ciała noworodka, Konieczne będzie wykonanie badania moczu, posiewu moczu, a niekiedy również badań krwi lub USG 11 Dr n. med. Robert Drabczyk, Zakażenie układu moczowego w ciąży, https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/118965,zakazenie-ukladu-moczowego-w-ciazy [dostęp online: 08.05.2018] . Warto w ramach profilaktyki pić odpowiednią ilość płynów czyli w przypadku ciężarnych przynajmniej 2,3 litra dziennie12 Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017..
Plamienie implantacyjne
Zagnieżdżenie zarodka w macicy może czasem oznaczać pojawienie się plamienia implantacyjnego (występuje ono zazwyczaj około tygodnia po zapłodnieniu) 13 Teklenburg G. i wsp., Natural selection of human embryos: decidualizing endometrial stromal cells serve as sensors of embryo quality upon implantation. PloS one, 2010, 5.4: e10258.. Kobiety często pytają o to, ile dni trwa plamienie implantacyjne. Bywa ono często mylone z miesiączką, ponieważ występuje mniej więcej w tym samym momencie, w którym kobieta zazwyczaj się jej spodziewa. Krwawienie w pierwszym trymestrze występuje u co czwartej kobiety i jest zazwyczaj mniej obfite14 Hjollund NH, Jensen TK, Bonde JP, et al. Spontaneous abortion and physical strain around implantation: a follow-up study of first-pregnancy planners. Epidemiology. 2000;11:18–23.. Zaleca się ograniczyć w tym czasie aktywność fizyczną i seksualną.
Jeżeli plamienie w ciąży jest skąpe i nie towarzyszy mu żaden inny niepokojący objaw lub objawy, istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że dzieje się coś złego. Jeżeli jednak sytuacja budzi obawy należy niezwłocznie udać się do lekarza w celu wykluczenia poronienia lub ciąży pozamacicznej 15 Snell B.J., Assessment and management of bleeding in the first trimester of pregnancy. Journal of Midwifery & Women’s Health, 2009, 54.6: 483-491..
Śluz na początku ciąży
Zmiany hormonalne zachodzące u ciężarnej kobiety powodują, że zmienia się też ilość wydzieliny z pochwy. Jest to zjawiskiem absolutnie naturalnym, chroni przed wniknięciem drobnoustrojów 16 Lichtenberg-Kokoszka E. i wsp., Ciąża czy stan błogosławiony?: Zagadnienie interdyscyplinarne. Oficyna Wydawnicza Impuls, 2011.. Jak wygląda śluz w ciąży? Śluz na początku ciąży powinien mieć kolor białawy lub lekko żółty17 Joseph Jordan; Albert Singer; Howard Jones; Mahmood Shafi, eds. (2006). The cervix (2nd ed.). Malden, Mass.: Blackwell. ISBN 9781444312751.. Zwiększenie się ilości śluzu to efekt większej niż zwykle produkcji estrogenów oraz wzmożonego przepływu krwi w okolicy narządów rodnych 18 Ulcova Z., Immunological and physicochemical properties of cervical ovulatory mucus. Journal of Reproductive Immunology, 2010, 86.2: 115-121..
Jeżeli śluz ma inną niż zazwyczaj konsystencję, zapach lub kolor, należy udać się do lekarza. Objawy te mogą oznaczać infekcję dróg rodnych, a gdy nie są leczone, mogą zagrażać również dziecku 19 Haider G. I wsp., Risk factors of urinary tract infection in pregnancy. JPMA, 2010, 60.3: 213.. Jeżeli śluz w ciąży nabierze brunatnej barwy lub będzie zawierał krew, należy skonsultować się z ginekologiem prowadzącym ciążę. Mogą to być oznaki nieprawidłowości w rozwoju płodu lub w obrębie łożyska20 Czajkowski K., Diagnostyka porodu przedwczesnego,„. Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, 2009, 2.3: 165-168..
Wymioty, mdłości
Wymioty w ciąży to bardzo powszechne zjawisko – występują one u nawet czterech na pięć ciężarnych 21 Body C. I wsp., Gastrointestinal diseases in pregnancy: nausea, vomiting, hyperemesis gravidarum, gastroesophageal reflux disease, constipation, and diarrhea. Gastroenterology Clinics, 2016, 45.2: 267-283.! Nudności i wymioty pojawiają się w pierwszym trymestrze ciąży. Początek dolegliwości przypada zazwyczaj między czwartym a szóstym tygodniem ciąży, ale może wystąpić nawet 2 tygodnie po ostatniej miesiączce, a ich największe nasilenie odnotowuje się około ósmego tygodnia, a trwają nawet do czwartego tygodnia 22 Ding M. I wsp., The effectiveness and safety of ginger for pregnancy-induced nausea and vomiting: a systematic review. Women and Birth, 2013, 26.1: e26-e30.. Okazuje się, że swoistym „remedium” na szereg dolegliwości pierwszego trymestru, w tym na nudności, wymioty, zaparcia, czy suchość skóry może być… woda 23 Poradnik żywienia dla kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013! Prawidłowe nawodnienie organizmu może znacznie ograniczyć powyższe objawy. W ciąży zaleca się pić około 2,3 litra płynów dziennie 24 Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017. Najlepsza dla ciężarnych jest woda i powinna ona stanowić większość wypijanych płynów.
Jakie są przyczyny nudności? Mechanizm jest skomplikowany, a głównym winowajcą są tutaj hormony ciążowe, a dokładniej ich wysoki poziom we krwi25 Ding M. I wsp., The effectiveness and safety of ginger for pregnancy-induced nausea and vomiting: a systematic review. Women and Birth, 2013, 26.1: e26-e30.. Choć nudności można zatem traktować jako oznakę zdrowej ciąży, przyszłe mamy zrobią wiele, by zredukować częste mdłości. Oprócz picia dużej ilości płynów, istnieje wiele innych metod na ograniczenie nudności w ciąży, można przeczytać o nich tutaj.
Senność, zawroty głowy i ciągłe zmęczenie
Ciągłe zmęczenie i senność to naturalne zjawisko podczas ciąży26 Zasada J., Ciąża, poród i połóg. Ateneum Family Science Review, 2013, 13. Zaczyna się mniej więcej około ósmego tygodnia ciąży. Kobieta zaczyna odczuwać zmęczenie i często towarzyszy jej uczucie senności i znużenia 27 Connelly M. i wsp., Modifiable barriers to leisure-time physical activity during pregnancy: a qualitative study investigating first time mother’s views and experiences. BMC pregnancy and childbirth, 2015, 15.1: 100.. Przyczyny senności i zmęczenia są bardzo proste przyszła mama dużą część energii i składników odżywczych dzieli między siebie a niezwykle szybko i dynamicznie rozwijające się w jej macicy dziecko. Do tego dochodzą zmiany neurohormonalne, które powodują labilność nastroju, często pojawia się rozdrażnienie, niepokój oraz poczucie niepewności w nowej roli, jaką jest bycie mamą28 Symon A., Dobb B., Maternal quality of life assessment: the feasibility of antenatal–postnatal follow‐up using the Mother‐Generated Index. Journal of reproductive and infant psychology, 2011, 29.2: 183-194.. W tym okresie często pojawia się również senność oraz apatia.
Osłabienie w ciąży znika na początku drugiego trymestru 29 Lichtenberg-Kokoszka E. i wsp., Ciąża czy stan błogosławiony?: Zagadnienie interdyscyplinarne. Oficyna Wydawnicza Impuls, 2011.. Przyszła mama nabiera nowych sił, a w miejsce nudności i senności pojawiają się pokłady jakże upragnionej energii. Do tego powraca większa równowaga psychiczna i chęć do działania30 Lichtenberg-Kokoszka E. i wsp., Ciąża czy stan błogosławiony?: Zagadnienie interdyscyplinarne. Oficyna Wydawnicza Impuls, 2011..
Zgaga
Gdy macica się powiększa, zaczyna się „rozpychać”, powodując przy okazji zmianę położenia żołądka i jelit. Niestety ma to wpływ na zmniejszenie czynności motorycznej żołądka, zmniejszenie kwasowości soku żołądkowego oraz osłabienie perystaltyki jelit 31 Tylec Osóbka E. i wsp., Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2012, 8.4: 315-323.. Powszechnym zjawiskiem jest również zgaga w ciąży, czyli uczucie przykrego pieczenia za mostkiem32 Poradnik żywienia dla kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013. To efekt zmniejszenia się wydolności dolnego zwieracza przełyku, pod koniec trzeciego trymestru dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego może występować nawet u 85 proc. ciężarnych 33 Tylec Osóbka E. i wsp., Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2012, 8.4: 315-323.
Wiele kobiet zastanawia się, jak pozbyć się zgagi w ciąży, praktyczne porady znajdują się w tym artykule. Pozostałe objawy ciąży: podwyższona temperatura, częstomocz, zachcianki pokarmowe, ból sutków, nadwrażliwość na zapachy.
Podwyższona temperatura w ciąży to dość powszechne zjawisko 34 Zasada J., Ciąża, poród i połóg. Ateneum Family Science Review, 2013, 13.. To wynik działania progesteronu, większego przepływu krwi i zwiększonego metabolizmu, temperatura ciała kobiet w ciąży jest najwyższa w pierwszym trymestrze 35 Hartgill T.W. I wsp., Core body temperature and the thermoneutral zone: a longitudinal study of normal human pregnancy. Acta Physiologica, 2011, 201.4: 467-474.. Częste oddawanie moczu w ciąży to również częsta przypadłość 36 Balserak B. i wsp., Sleep disturbances and sleep-related disorders in pregnancy. In: Principles and Practice of Sleep Medicine: Fifth Edition. Elsevier Inc., 2010.. Częstomocz pojawia się około szóstego lub ósmego tygodnia po zapłodnieniu. Zazwyczaj jest on spowodowany poziomem hormonów, ale należy mieć na uwadze, że czasem może być oznaką infekcji dróg moczowych, cukrzycy lub nadużywania leków moczopędnych 37 Haider G. I wsp., Risk factors of urinary tract infection in pregnancy. JPMA, 2010, 60.3: 213.. Innym sygnałem mogącym sugerować ciążę jest powiększenie się piersi38 Nazik E. I wsp., Incidence of pregnancy‐related discomforts and management approaches to relieve them among pregnant women. Journal of clinical nursing, 2014, 23.11-12: 1736-1750.. Jednak chwilę przed tym jest jeszcze jeden sygnał – ból sutków w ciąży, który pojawia się około czwartego tygodnia. Pod wpływem hormonów w gruczołach sutkowych zachodzą zmiany, które przygotowują piersi do laktacji – zwiększa się liczba kanalików oraz pęcherzyków gruczołowych. Wrażliwe piersi, które zaczynają się powiększać to mniej więcej piąty tydzień ciąży. Słynne zachcianki w ciąży to trudny temat. Kapusta kiszona w ciąży brzmi niegroźnie jako zachcianka i może uzupełnić dietę przyszłej mamy m.in. w witaminę C 39 Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017.. W ciąży pojawiają się jednak kulinarne fanaberie, których należy unikać. Mowa o tych niezdrowych zachciankach. Organizm przyszłej mamy czeka ogromny wysiłek związany z intensywnym wzrostem płodu, porodem i karmieniem piersią. Dieta powinna być zatem bogata w białka, węglowodany złożone, dobrej jakości tłuszcze, witaminy i składniki mineralne (należy zwracać uwagę na odpowiednie proporcje tych składników)40 Poradnik żywienia dla kobiet w ciąży, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013. Zaleca się spożywanie pięciu posiłków dziennie i unikanie podjadania. Więcej na ten temat tu.
Ciąża pozamaciczna
Jakie są objawy ciąży pozamacicznej? Czy jednostronny ból brzucha ewidentnie na to wskazuje? Ciąża pozamaciczna to ciąża zlokalizowana poza jamą macicy, która najczęściej kończy się poronieniem 41 Shae, J. L. V., et al. Current knowledge of the aetiology of human tubal ectopic pregnancy. Human Reproduction Update, 2010, 16.4: 432-444. W początkowym okresie przebieg ciąży pozamacicznej jest bezobjawowy. W dalszej kolejności mogą pojawić się jednostronne bóle brzucha, krwawienie, ból w górnej części ramienia a w dalszej kolejności nasilające się bóle powodują pojawienie się objawów ogólnych, takich jak przyspieszona akcja serca, bladość, czy poty 42 Sivalingam V. I wsp., Diagnosis and management of ectopic pregnancy. J Fam Plann Reprod Health Care. 2011 Oct; 37(4): 231–240.. Są to objawy rozwijającego się wstrząsu. Gdy nastąpi zatrzymanie miesiączki, test ciążowy dął pozytywny wynik, a w badaniu USG nie uwidoczniono prawidłowo rozwijającej się ciąży wewnątrz jamy macicy, można podejrzewać ciążę pozamaciczną 43 Snell B.J., Assessment and management of bleeding in the first trimester of pregnancy. Journal of Midwifery & Women’s Health, 2009, 54.6: 483-491.. Kluczowa dla zdrowia matki jest wczesna diagnoza 44 Snell B.J., Assessment and management of bleeding in the first trimester of pregnancy. Journal of Midwifery & Women’s Health, 2009, 54.6: 483-
*Pamiętaj, objawy ciąży mogą różne u każdej kobiety.
