Spis treści
Wysypka u dziecka to częsta dolegliwość. Według danych u ok. 90% dzieci w wieku niemowlęcym obserwujemy zmiany skórne, z czego znaczną część stanowią wysypki1Maćkowska A., Narbutt J., Lesiak A. Najczęstsze choroby dermatologiczne u noworodków i niemowląt. St Med. Pediatria 2022;19:339-343. Na szczęście większość z nich jest łagodna i wymaga jedynie obserwacji albo intensywnej pielęgnacji. Niektóre zmiany będą wymagały bardziej intensywnego leczenia.
Wysypki u dzieci mogą różnie wyglądać i pojawiać się w różnych miejscach ciała. Wysypka jest objawem, a przyczyn jej występowania jest wiele. Możemy wymienić wysypki związane ze zmianami adaptacyjnymi noworodka, wysypkę z przegrzania, wysypkę alergiczną a także związaną z chorobami infekcyjnymi.
Rodzaje wysypek u dzieci i ich częste przyczyny.
Wysypki możemy dzielić biorąc pod uwagę ich miejsce występowania: na twarzy, na szyi, brzuchu, plecach, dłoniach, nogach bądź obejmujące całe ciało.
Najczęściej jednak spotykamy podział związany z wyglądem wysypki 2Figlerowicz M., Służewski W. i in. Choroby przebiegające z wysypką u dzieci – diagnostyka różnicowa. St Med. Pediatria 2018;15:812-818.
| Wysypka plamista | Najczęściej obserwujemy różnej wielkości plamki, zabarwione na czerwono lub różowo. Nie jest ona wyczuwalna dotykiem i zwykle spotykamy ją w chorobach wirusowych jak różyczka, rumień zakaźny czy rumień nagły (https://1000dni.pl/1-rok-zycia/rumien-nagly-jak-radzic-sobie-z-trzydniowka-u). Wysypki plamiste ogólnie nie są swędzące, mogą występować na różnych częściach ciała i ustępują bez pozostawiania przebarwień. |
| Wysypka grudkowa | Składa się z licznych grudek, czyli zmian wyniosłych, wyczuwalnych dotykiem, ograniczonych do wielkości od 1 do 5 mm. Wysypkę tego typu często obserwujemy u niemowląt. Taki charakter mogą mieć m.in. prosaki, czyli białawo-żółtawe grudki występujące na nosie, czole i policzkach noworodków, ustępują samoistnie w ciągu kilku tygodni. U najmłodszych dzieci często spotykamy potówki, które również mają charakter grudek, podobnie jak niektóre zmiany w trądziku niemowlęcym. Zmiany grudkowe na zaczerwienionej skórze są charakterystyczne dla atopowego zapalenia skóry. |
| Wysypka grudkowo-plamista | Jak sama nazwa sugeruje występują w niej jednocześnie zmiany grudkowe i plamiste. Taka wsypka również może towarzyszyć chorobom wirusowym jak odra, różyczka czy zakażeniom enterowirusowym jak choroba dłoni, stóp i ust, powszechnie znana jako „bostonka”. |
| Wysypka pęcherzykowa | Jest dość charakterystyczna chorób wirusowych takich jak ospa wietrzna czy opryszczka. Objawia się licznymi zmianami wypełnionymi przejrzystym płynem. Malutkie pęcherzyki u ogólnie zdrowego dziecka mogą być także bardziej nasilonymi potówkami. |
| Wysypka pokrzywkowa | Typowe dla tej wysypki są liczne wypukłe wzniesienia na skórze, tzw. bąble pokrzywkowe, które mają różny kształt i wynikają z obrzęku skóry. Pokrzywka jest reakcją alergiczną na pokarm czy leki. Najczęściej występuje w ciągu kilkunastu minut do kilku godzin po spożyciu przez maluszka uczulającego pokarmu bądź leku. Jest to wysypka swędząca, najczęściej rozległa na całym ciele. |
Wysypka pokarmowa, czyli jak uczulają pokarmy
Jednym z najczęściej występujących objawów alergii na pokarmy są różnego rodzaju zmiany skórne. Wysypka pokarmowa u niemowlaka może różnie wyglądać w zależności od mechanizmu reakcji alergicznej 3Błażowski Ł., Kurzawa R., Alergia na białka mleka krowiego–teoria i praktyka. Część I. Obraz kliniczny i zasady rozpoznawania Część II. St Med. Pediatria 2017;14:695-712
. Najczęściej mamy do czynienia z zaostrzeniem atopowego zapalenia skóry (AZS) oraz z wysypką pokrzywkową. Około 90% alergii wieku niemowlęcego to uczulenie na białka mleka krowiego, na drugim miejscu wymienia się białka jaja kurzego4Krauze A. Alergia na pokarm. Forum Ped Prakt 2016;9. O tym co najczęściej uczula małe dzieci oraz jakie są objawy uczulenia skóry możesz przeczytać w artykule https://1000dni.pl/0-6-miesiecy/najczestsze-alergeny-pokarmowe.
Zmiany o charakterze AZS najczęściej pojawiają się ok 3 m.ż., stan zapalny prowadzi do uszkodzenia bariery naskórkowej co objawia się nadmierną suchością i świądem. Na skórze pojawiają się liczne zaczerwienione miejsca, z grudkami a nawet nadżerkami. W okresie niemowlęcym zmiany występują głównie na policzkach, na tułowiu, na rączkach i nóżkach. Obecnie uważa się jednak, że AZS jest chorobą skóry, w której dochodzi do uszkodzenia bariery naskórkowej i wtórnie do alergizacji na różne pokarmy. Stąd niezmiernie ważna jest profilaktyka i częste natłuszczanie chorej, przesuszonej skóry, leczenie zmian oraz mycie rąk przez opiekunów (aby uniknąć dotyku cząstkami pokarmowymi, które mogły pozostać na dłoniach) 5Kuchciak-Brancewicz M. Dermatologia okresu niemowlęcego. Choroby najczęstsze i wybrane. Wyd. 2021.
Pokrzywka jak wyżej wspomniano po spożyciu uczulającego dziecko pokarmu pojawia się względnie szybko. Wysypce tej mogą towarzyszyć objawy ze strony innych układów jak wymioty czy świszczący oddech. Takie objawy wymagają pilnej konsultacji z lekarzem. Podstawowym postępowaniem będzie zastosowanie odpowiednich leków tzw. antyhistaminowych 6Krogulska A. Pokrzywka u dzieci i młodzieży – kompendium dla pediatrów i lekarzy POZ. St Med. Pediatria 2017;14:754-767.
Wysypka u niemowlaka przy wyłącznym karmieniu piersią
Wysypka może wystąpić u niemowlęcia niezależnie od sposobu karmienia. U dzieci karmionych piersią również często mamy do czynienia z wysypkami skórnymi. Wynika to z faktu, że skóra niemowlęcia znacznie różni się od skóry człowieka dorosłego. Ma ona cieńsze warstwy, niedojrzałe gruczoły (łojowe, potowe), liczne i szerokie naczynia krwionośne, a także bardziej neutralne pH. Te i wiele innych różnic wpływa na niedoskonałość funkcji skóry, a także na większą skłonność do chorób infekcyjnych. U niemowlęcia ważna będzie odpowiednia pielęgnacja, stosowanie odpowiednich emolientów oraz w razie potrzeby zaleconego leczenia 7Martin PE, et al. Which infants with eczema are at risk for food allergy? Results from a population-based cohort. Clin Exp Allergy. 2015;45(1):255-264. Jeżeli dziecko rozwija atopowe zapalenie skóry nie stanowi to przeciwwskazania do karmienia piersią.
Dieta a alergia
Jak wygląda żywienie dziecka podczas alergii? Lekarz może rozważyć zastosowanie dla mamy karmiącej diety bezmlecznej (wykluczającej mleko i produkty mleczne), albo z wyłączeniem innych alergenów (https://1000dni.pl/0-6-miesiecy/alergia-pokarmowa-u-dziecka-karmionego-piersia) jeśli u dziecka podejrzewa się czy zdiagnozowało się alergię na pokarm. Pokarmy, które są silnymi alergenami jak jajo, gluten, orzechy arachidowe należy wprowadzać na takich samych zasadach jak pozostałe, jednak zawsze bacznie obserwując reakcję dziecka by móc zaobserwować ewentualne objawy nadwrażliwości. Jeśli jednak u dziecka potwierdzono alergię na dany produkt niezbędne jest by zarówno mama karmiąca (jeśli niemowlę pije mleko matki) jak również dziecko na etapie rozszerzania diety unikało produktów, które uczulają dziecko. Wszelkie próby ponownego wprowadzenia, czyli tzw. prowokacja, powinna być ustalona z pediatrą bądź alergologiem na wizycie.
U dzieci z alergią na białko mleka krowiego, które z różnych powodów nie mogą być karmione piersią konieczne może być zastosowanie specjalistycznych mieszanek opartych na hydrolizatach. To preparaty, w których białko jest „pocięte” na mniejsze składniki, które pozbawione są takiego potencjału alergizującego jak całe białka mleka.
Wysypki u najmłodszych dzieci bywają niekiedy wyzwaniem, ale na szczęście z większości z nich maluszki wyrastają.