Spis treści
W krajach rozwiniętych coraz częściej odnotowuje się nadwrażliwość na pokarmy. Nadwrażliwość na pokarm to niepożądana reakcja organizmu na składnik pokarmowy, który u osób zdrowych nie wywołuje takiej reakcji. Może być alergiczna, czyli taka, która angażuje układ immunologiczny lub niealergiczna, bazująca na mechanizmach nieimmunologicznych jak nietolerancja pokarmowa1Kaczmarski.
Szacuje się, że na alergię pokarmową choruje do 8% dzieci, zwłaszcza w okresie niemowlęcym i wczesnoszkolnym. Za wystąpienie objawów tej choroby odpowiedzialne są alergeny pokarmowe2Wasilewska E, Małgorzewicz S, Niepożądane alergiczne reakcje na pokarm a zdrowie i prokreacja kobiety, Alergia Astma Immunologia 2016, 21(3): 156-161.
Najczęstsze objawy alergii na pokarm
Objawy alergii pokarmowej u dzieci najczęściej pojawiają się dość szybko co ułatwia diagnostykę tej jednostki chorobowej. Pomimo, że mówi się o alergenach pokarmowych, to objawy nie dotyczą jedynie przewodu pokarmowego. Choroba ta może się objawiać się:
- dolegliwościami układu pokarmowego, czyli wymiotami, biegunką, wzdęciami, co niektórzy mogą zdiagnozować błędnie jako kolkę niemowlęcą. Odchodzi się od stwierdzenia, że kolki niemowlęce są czymś występującym naturalnie i objawem typowym dla dzieci w wieku niemowlęcym. Mogą być pierwszym objawem alergii na pokarm.
- dolegliwościami skórnymi. Objawy skórne w alergii nie są charakterystyczne i mogą przyjmować wiele postaci. Do objawów uczulenia skóry można zaliczyć atopowe zapalenie skóry, wysypki alergiczne, pokrzywkę, obrzęk naczynioworuchowy, świąd, wypryski kontaktowe i inne postaci.
- problemami układu oddechowego. Objawem alergii może być zarówno katar jak i kaszel (często nasilający się w nocy, napadowy i suchy)
- zapaleniem spojówek, łzawieniem lub pieczeniem oczu
- w niektórych sytuacjach nawet zagrażającym życiu wstrząsu anafilaktycznego.
Należy pamiętać, że wszystkie objawy należy zawsze konsultować z lekarzem specjalistą.
Najczęstsze alergeny pokarmowe
- Alergia na białka mleka krowiego – to najczęstsze alergeny u dzieci powodujące alergie pokarmowe. Do białek mleka krowiego zaliczamy kazeinę oraz białka serwatkowe. U dzieci z rozpoznaną alergią na białka mleka krowiego niekiedy występują reakcje krzyżowe z produktami mięsnymi jak wołowina i cielęcina, dlatego tak istotna jest dokładna diagnostyka przez lekarza. Te alergeny najczęściej uczulają dzieci, ale jednocześnie odnotowuje się znaczny odsetek „wyrastania” z alergii pokarmowych w tej grupie.
- Alergia na jaja kurze – ten produkt jest drugim co do częstości występowania alergii pokarmowej u dzieci. Znaczna część maluchów toleruje lepiej jaja poddane gotowaniu lub pieczeniu niż w surowej postaci. Podobnie jak w przypadku alergii na białka mleka krowiego, tolerancję na alergeny jaja również nabywa się u większości dzieci z wiekiem.
- Alergia na ryby, mięczaki i skorupiaki – białka ryb i owoców morza są niezwykle silnymi alergenami i nawet śladowa ilość jest w stanie wywołać niebezpieczną reakcję organizmu tzn. reakcję anafilaktyczną. Alergie tego rodzaju występują częściej u dorosłych niż u dzieci, jednak badania wykazują, a odsetek dzieci, u których udaje się nabyć tolerancję na te alergeny jest niewielki. Oznacza to, że ten rodzaj alergii u większości chorych pozostaje na całe życie.
- Alergia na pszenicę – białka pszenicy najczęściej uczulają ze wszystkich zbóż. Ta alergia dotyczy w dużej mierze dzieci powyżej 3 roku życia jak również dorosłych. Tolerancję na białka pszenicy rozwija nawet 96% dzieci do 16 roku życia.
- Alergia na soje – alergia na białka soi nie występuje często u zdrowych dzieci. U dzieci z alergią na białka mleka krowiego odnotowuje się większy odsetek uczulenia na soję, dlatego w żywieniu niemowląt nie powinno się stosować mieszanek sojowych.
- Alergia na orzechy ziemne i inne orzechy – alergeny orzechów arachidowych, podobnie jak ryb i owoców morza, są niekiedy silnymi alergenami. Reakcje alergiczne występują zarówno u dorosłych jak i u dzieci, a wyrastanie z alergii jest również sporadyczne.3 Balińska-Miśkiewicz W, Diagnostyka molekularna alergii pokarmowej – czy wiemy więcej?, Postępy Hid Med. Dosw, 2014; 68: 754-767
Inne alergeny pokarmowe, które mogą uczulać dzieci to między innymi owoce cytrusowe, seler, marchew, jabłko, brzoskwinia i inne produkty4 Balińska-Miśkiewicz W, Diagnostyka molekularna alergii pokarmowej – czy wiemy więcej?, Postępy Hid Med. Dosw, 2014; 68: 754-767. Badania wykazują, że uczulenie na cytrusy charakteryzuje znaczący odsetek u pacjentów z rozpoznaną alergią pokarmową. Alergeny cytrusów mogą być przyczyną zarówno alergii kontaktowej, wziewnej i pokarmowej. Alergeny te występują w produktach spożywczych, ale bardzo często również w produktach perfumowanych jak balsamy do ciała, wody toaletowe lub odświeżacze do powietrza, dlatego warto podkreślać znaczenie odpowiedniej diagnostyki u lekarzy specjalistów5Karczewska J, Ukleja – Sokołowska N i wsp, Alergia na cytrusy, Alergia Astma Immunologia 20187, 23 (3): 215-220.
Jak wyeliminować alergeny pokarmowe z diety dziecka? Czyli prawidłowa dieta a alergia
Zbilansowane żywienie dzieci w okresie 1000 pierwszych dni jest kluczowe dla właściwego rozwoju dziecka i kształtowaniu preferencji żywieniowych. Eliminacja wielu produktów z diety dziecka może doprowadzić do niedoborów żywieniowych – zobacz jakie znaczenie ma mleko w diecie dziecka https://1000dni.pl/1-rok-zycia/rola-mleka-w-diecie-dziecka-po-1-roku-zycia. A co z żywieniem dziecka podczas alergii? Po zdiagnozowaniu alergii należy zastosować dietę eliminacyjną zgodnie z zaleceniami lekarza. Dieta eliminacyjna polega na usunięciu alergenu z diety dziecka. W przypadku kobiet karmiących piersią, dietę eliminacyjną musi zastosować również mama. W przypadku cięższych alergii nawet śladowa ilość alergenu może wywołać ciężkie objawy u dziecka i zaostrzyć jego stan zdrowia, dlatego oprócz zbilansowanego żywienia,należy ze szczególną uwagą czytać wszystkie etykiety produktów spożywczych, wyedukować członków rodziny oraz opiekunów6Ukleja- Sokołowska N, Bartuzi Z, Alergia pokarmowa – sytuacja społeczna i prawna, Alergia Astma Immunologia 2015, 20(20): 88-93. Kolejną przeszkodą dla rodzica dziecka z alergią pokarmową jest fakt, że alergeny mogą dostawać się nie tylko przez drogę pokarmową, ale także przez drogi oddechowe czy przez kontakt ze skórą. W ciężkich alergiach pokarmowych należy nie tylko stosować dietę eliminacyjną, ale także należy unikać kosmetyków z tymi alergenami, dokładnie wietrzyć pomieszczenia po spożywaniu produktów, na które dziecko jest uczulone oraz szczelnie przechowywać jedzenie dla swoich pociech.
