Spis treści
Czy Twój dwulatek stał się ostatnio marudny, często się złości i chce robić wszystko tylko po swojemu? Nie oznacza to, że z dzieckiem dzieje się coś złego bądź brakuje Ci kompetencji wychowawczych, po prostu wkracza ono w okres zwany buntem dwulatka. Nie ma się czym martwić, trzeba po prostu uzbroić się w cierpliwość i to przetrwać!
Czy bunt 2 latka to mit?
Bunt dwulatka, czyli potoczna nazwa kryzysu rozwojowego przypadającego na około drugi rok życia dziecka, to naturalny, a wręcz pożądany okres w życiu, wynikający z intensywnego dojrzewania dziecka – jego układu nerwowego, sfery poznawczej i emocjonalnej1Kaźmierczak A., Bunt Dwulatka. Jak Zrozumieć Dziecko w Okresie Kryzysu? PsychoLogo, 28 listopada 2018, psychologo.pl/bunt-dwulatka-cz1/. W tym okresie dziecko zaczyna dostrzegać swoją odrębność, uczy się wyrażać swoje zdanie, by później, za kilkanaście lat stać się samodzielnym człowiekiem. Jest to okres przeżywania skrajnych emocji, co w połączeniu z jeszcze nie do końca rozwiniętą umiejętnością ich kontrolowania prowadzi do częstych i zaskakujących rodziców wybuchów złości2Kaźmierczak A., Bunt Dwulatka. Jak Zrozumieć Dziecko w Okresie Kryzysu? PsychoLogo, 28 listopada 2018, psychologo.pl/bunt-dwulatka-cz1/.
Zmiany te często bywają przytłaczające dla dorosłych, dlatego okres ten nazywany jest właśnie „buntem”. Rodzice często są bezradni wobec skrajnych i gwałtownych reakcji swojego dziecka i nie wiedzą, jak sobie z nimi radzić. Często jednak samo zdobycie wiedzy na temat struktury i podłoża tych zachowań oraz zapoznanie się ze zmianami rozwojowymi zachodzącymi u dziecka https://1000dni.pl/dziecko-1-3-lata/umiejetnosci-dziecka-ktore-ukonczylo-dziecko-1-3-lata może niejednemu rodzicowi oszczędzić konieczności korzystania z porady psychologa.
Najczęstsze emocjonalne zmiany, jakie zauważysz w zachowaniu dwulatka, czyli bunt dwulatka i jego objawy
Rozwój każdego dziecka jest kwestią indywidualną, każdy maluch rozwija się inaczej. Mimo wszystko można jednak wyodrębnić kilka charakterystycznych „objawów” buntu: Po pierwsze, dziecko zaczyna zauważać swoją odrębność, co w połączeniu ze skłonnością do dominacji, charakterystyczną dla tego okresu powoduje, iż chce sam podejmować wszystkie decyzje i wydawać rozkazy. Hasło „Ja sam!” rodzice dwulatków mogą słyszeć nawet codziennie3Frances L. Ilg i wsp., Rozwój Psychiczny Dziecka: Od 0 Do 10 Lat., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018, s. 34–35. Jeżeli maluch zdecyduje, że bajkę ma przeczytać mama, to kategorycznie zaprotestuje jeżeli zacznie to robić tata. Proste czynności, takie jak jedzenie czy ubieranie się potrafią nieskończenie rozciągać się w czasie, ponieważ dziecko chce samodzielnie wybrać wszystkie ubrania. Warto dobrze rozumieć potrzeby swoich pociech, bo wtedy można zapobiegać niepotrzebnym wybuchom4Frances L. Ilg i wsp., Rozwój Psychiczny Dziecka: Od 0 Do 10 Lat., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018, s. 34–35. Czasami wystarczy uprzedzić te potrzeby i zawczasu dać możliwość samodzielnego zdecydowania, np. od razu zapytać, czy chce włożyć żółtą czy zieloną koszulkę.
Po drugie, dziecko nie potrafi poczekać, czy ustąpić – chce czegoś dokładnie wtedy, kiedy chce5Frances L. Ilg i wsp., Rozwój Psychiczny Dziecka: Od 0 Do 10 Lat., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018, s. 34–35. Dwulatek wpadający w histerię w sklepie, bo nie może dostać jakiejś zabawki to wręcz klasyczny przykład na zachowanie dziecka w tym wieku.
Bunt dwulatka to również okres gwałtownych emocji i skrajnych reakcji6Frances L. Ilg i wsp., Rozwój Psychiczny Dziecka: Od 0 Do 10 Lat., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018, s. 34–35 – dziecko potrafi zażądać powrotu do domu z placu zabaw, a w domu zacząć płakać, że wróciło do domu. Dwulatek wpadający w straszną rozpacz z błahego powodu, np. bo mama nie pozwoliła mu wsadzić sobie do buzi klocków, który kilka minut później jest już roześmiany to właśnie objaw skrajności reakcji.
Każde dziecko przechodzi okres buntu w inny sposób, nie można wyznaczyć jego sztywnych granic – ile trwa, kiedy się zaczyna. Mówi się jednak, że ten etap rozwoju przypada mniej więcej około 30 miesiąca życia, a jego przebieg zależy od wielu czynników, jak temperament czy osobowość dziecka7Frances L. Ilg i wsp., Rozwój Psychiczny Dziecka: Od 0 Do 10 Lat., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018, s. 34–35.
Bunt dwulatka a jedzenie8Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013
Małe dziecko wykazuje potrzebę samodzielnej aktywności, także przy jedzeniu. Często też przejawia zachowania charakterystyczne dla naturalnego w tym okresie rozwojowym etapu przekory i negatywizmu (słynne „nie bo nie”). Odczucia dziecka związane z rozpoznaniem nowego smaku i jego akceptacja nie dokonują się automatycznie. Zdarza się, że np. dwulatek odrzuca proponowaną potrawę z uwagi na „inne” niż dotychczas doznania smakowe – złości się i wypluwa jedzenie. Część rodziców w takiej sytuacji wycofuje się z podawania nowej potrawy. Tymczasem najlepszym rozwiązaniem jest stopniowe oswajanie dziecka z nowym smakiem oraz cierpliwe i konsekwentne zachęcanie go do spróbowania symbolicznej łyżeczki. Pozytywny efekt widoczny jest po kilkunastu próbach – dziecko zazwyczaj samo otwiera buzię przed następną porcją.
Charakterystyczna dla tego etapu rozwojowego ciekawość poznawcza dziecka odnosi się także do sytuacji związanych z jedzeniem. Warto to wykorzystać! Małe dziecko nie tylko przygląda się podawanym mu przez rodziców różnym daniom, ale także dotyka ich i smakuje. Dlatego warto zachęcać do samodzielnego jedzenia i akceptować zachowania żywieniowe właściwe dla wieku, np. jedzenie rączkami, dotykanie jedzenia, brudzenie się itp.
Czy 3 latek również się buntuje?
Rozwój psychiczny dziecka składa się z etapów, w których okresy buntu wobec otoczenia, następują na zmianę z okresami współpracy i spokoju9Frances L. Ilg i wsp., Rozwój Psychiczny Dziecka: Od 0 Do 10 Lat., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018, s. 34–35. Dziecko po kryzysie rozwojowym drugiego roku życia dość szybko wkracza w etap zwany „buntem trzylatka”. Okres ten charakteryzuje się poczuciem braku bezpieczeństwa, wyrażanym wybuchami płaczu lub pretensjami do rodziców: „Już mnie nie kochasz”. Dalej występują skrajne reakcje emocjonalne, brak umiejętności ich kontrolowania oraz potrzeba autonomii – trzylatek chce być potrzebny i czuć się kompetentny. Coraz silniej zaczyna sobie zdawać sprawę z własnych preferencji. Emocjonalne skrajności w tym wieku zaczynają dotyczyć także relacji koleżeńskich – trzylatek potrafi na zmianę być odważny i bardzo nieśmiały. Dziecko w tym wieku zaczyna również przejawiać zazdrość, chciałoby aby cała uwaga była skupiana na nim10Frances L. Ilg i wsp., Rozwój Psychiczny Dziecka: Od 0 Do 10 Lat., Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018, s. 34–35. W przeciwieństwie do poprzedniego okresu, w zachowaniu trzylatka zaczyna pojawiać się celowość, potrafi celowo zachować się dobrze lub źle, dlatego w tym wieku dzieci często uczą się, że można na siebie zwracać uwagę niepożądanym zachowaniem11Wurst, Elżbieta. „Rozwój 3-latka”, poradnia3.krakow.pl/downloads/artykuly/39_rozwoj_ 3_latka.pdf.
Jak sobie radzić ze zmianami w zachowaniu dzieci?
Jak więc reagować na bunt 2 i 3 latka oraz jak przetrwać ten okres? Oto kilka porad jak przetrwać bunt dwulatka:
Pozwól na przeżywanie złości.
W trakcie wybuchu zachowaj spokój – daj dziecku czas na uspokojenie, nazwij jego emocje i po prostu bądź w pobliżu. Nauczenie się przeżywania złości to czasochłonny proces, wymagający wsparcia osób dorosłych i ich wiedzy (link do agresji i histerii).
Zachowaj rytm dnia.
Napady złości u dziecka często związane mogą być ze zmęczeniem czy właśnie zaburzeniem rytmu dnia. Małe dzieci potrzebują struktury i przewidywalności12Gołębiewska I., Terapia Schematów Dzieci i Młodzieży | Mądrzy Rodzice, madrzy-rodzice.pl/2017/08/terapia-schematow-dzieci-i-mlodziezy/. Jeżeli dziecko będzie wiedziało, że po kolacji jest czas na kąpiel, potem na czytanie bajki i spanie, to łatwiej będzie mu się temu poddać i wpaść w ten rytm, bez protestowania. Dzieci powinny mieć też jasno wyznaczone i granice, gdyż ich brak powoduje stres i niepokój13Shanker S. i wsp., Self-Reg: Jak pomóc Dziecku (i Sobie) Nie dać się Stresowi i żyć pełnią możliwości, Grupa Wydawnicza Relacja – Mamania, 2016, s. 137.
Pozwól mu na nieco samodzielności
Żeby zapewnić dziecku poczucie autonomii, warto pozwolić dziecku na podejmowanie odpowiednich do jego wieku decyzji (np. którą z dwóch zabawek chce się bawić)14Fidecka M., Bunt Dwulatka – 7 Sposobów Na Nieznośne Zachowanie Dziecka, Mamotoja.pl, 18 kwietnia 2018, mamotoja.pl/bunt-dwulatka-sposoby-na-bunt-dwulatka-objawy-buntu,dwulatek-artykul,7493,r1p1.html. Potrzeba demonstrowania własnej woli przez dziecko to trudna próba dla otoczenia, ale pełni ważną rozwojowo funkcję, aby w przyszłości stało się ono niezależnym człowiekiem.
