Spis treści
Niemowlęta i małe dzieci w okresie 1000 pierwszych dni życia są w znacznie większym stopniu narażone na obecność zanieczyszczeń w żywności niż dorośli. Mechanizmy obronne, które chronią maluchy przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, nie są w pełni dojrzałe, dlatego niezwykle istotne jest, aby żywność przeznaczona dla najmłodszych była pozbawiona szkodliwych substancji.
Obawy rodziców dotyczące podawania nowalijek małym dzieciom, związane są głównie ze sposobem uprawy i obecnością związków niekorzystnych dla zdrowia (głównie azotanów) w warzywach wczesnowiosennych. Okazuje się jednak, że właściwie prowadzona, odpowiedzialna praktyka ogrodnicza, w połączeniu z odpowiednim wyborem, przygotowaniem i umiarkowanym spożyciem, nie stwarza zagrożenia dla zdrowia najmłodszych, a wręcz stanowi doskonałe źródło witamin i składników mineralnych.
Co to właściwie są nowalijki?
Wraz z nadejściem wiosny na targowiskach, straganach, i w marketach pojawiają się młode warzywa o soczystych kolorach i wyrazistym zapachu. To są właśnie nowalijki. Te świeże wiosenne warzywa stanowią kuszącą odmianę dla dostępnych zimową porą krajowych jarzyn takich, jak marchewki i buraki, czy kwaszonych ogórków i kapusty. Mimo, że pomidory, ogórki, rzodkiewki, cebula, szczypiorek, sałaty i papryka dostępne są na naszym rynku przez cały rok, gdyż sprowadza się je do Polski z krajów o łagodniejszym klimacie, to nic tak nie cieszy oka i podniebienia, jak nowalijki wiosenne!
Czy nowalijki są bezpieczne?
Azot jest najbardziej plonotwórczym składnikiem pokarmowym roślin, natomiast jego nadmiar szkodzi zarówno roślinie, jak i człowiekowi, który ją spożyje. Uprawy szklarniowe przy słabym dostępie światła, nawożenie roślin łatwo rozpuszczalnym nawozem mineralnym oraz zbyt długie i nieprawidłowe warunki przechowywania zebranych wczesnowiosennych warzyw, przyczyniają się do nadmiernej kumulacji niebezpiecznych dla zdrowia związków azotowych w nowalijkach. Największe ilości azotanów znajduje się łodygach, liściach i korzeniach, a ich gromadzenie zależy od gatunku rośliny i czynników środowiskowych. Nowalijki, które mają największą zdolność do kumulacji azotanów to rzodkiewka, marchew, zielone sałaty, szczypior, szpinak i warzywa kapustne.
Selektywnie wybierane i dobrze przechowywane nowalijki stanowią cenne źródło witamin i składników mineralnych. Zawartość składników odżywczych w nowalijkach jest porównywalna do warzyw uprawianych metodą tradycyjną.
Nowalijki najlepiej spożywać w dniu nabycia, w przeciwnym razie wczesnowiosenne warzywa należy przechowywać w lodówce, zabezpieczone czystą, wilgotną ściereczką, co gwarantuje dostęp tlenu i dłuższe zachowanie świeżości. Nowalijki, jak wszystkie inne świeże produkty spożywcze, przed spożyciem i podaniem maluchom, należy dokładnie umyć. Mając na uwadze, że związki azotowe bardzo dobrze rozpuszczają się w wodzie, nowalijki (a zwłaszcza sałatę i szpinak) przed podaniem maluchom warto namoczyć w kąpieli wodnej.
Gdy są odpowiednio przygotowane przed spożyciem i spożywane w umiarkowanej ilości, nowalijki, obok warzyw mrożonych czy zeszłorocznych, są cennym źródłem witamin i składników mineralnych także dla małych dzieci!
Jak wybierać nowalijki i gdzie je kupować?
Nowalijki uprawiane są zarówno w warunkach przemysłowych pod osłonami, tj. w dużych szklarniach lub tunelach foliowych, jak i w gruncie. Popularną metodą jest także samodzielna uprawa nowalijek w przydomowym ogródku lub doniczkach. Warunki przemysłowe zapewniają roślinie wzrost w specyficznych warunkach klimatycznych, czasami także przy minimalnych ilościach podłoża, w dużym zagęszczeniu i z wykorzystaniem większej ilości dawek azotu i środków ochrony roślin (pestycydów), w porównaniu do warzyw uprawianych w gruncie. Tradycyjny sposób uprawy roślin daje plony w późniejszym terminie, tj. na przełomie maja i czerwca, natomiast wczesnowiosenne warzywa szklarniowe są dostępne na straganach już od marca.
Decydując się na zakup nowalijek warto dokładnie obejrzeć warzywa i zwrócić uwagę na kilka kluczowych kwestii. Nowalijki powinny być jędrne, średniej wielkości, pozbawione żółtych liści, bez śladów uszkodzeń, pleśni, gnicia, plam, nalotów i przebarwień, które mogą być oznaką nadmiernego zastosowania pestycydów. Nie należy kupować warzyw owiniętych folią, gdyż w takich warunkach azotany łatwo przekształcają się w azotyny, a także zwiędniętych, zaparzonych i pomarszczonych.
Jakie są alternatywy dla nowalijek?
Alternatywą dla wczesnych warzyw uprawianych szklarniowo są warzywa z certyfikowanych gospodarstw ekologicznych, które produkowane są w warunkach naturalnych bez chemicznych środków ochrony roślin i kontrolowane na każdym etapie uprawy i pakowania. Innym rozwiązaniem mogą być warzywa z przydomowych ogródków lub parapetów, o których rozwoju decydujemy samodzielnie, a także łatwe w hodowli kiełki.
Nie zawsze jednak mamy pewność co do jakości i bezpieczeństwa żywności. Dopiero dokładnie przebadana żywność pod kątem np. pozostałości pestycydów może dać całościowy obraz o jakości danego surowca. Myśląc o posiłkach dedykowanych dla niemowląt i małych dzieci warto zwrócić uwagę na ich pochodzenie i bezpieczeństwo. Maluchy to szczególna grupa konsumentów – ich wrażliwy, delikatny organizm i układ pokarmowy cały czas się kształtują, więc warto zadbać o to, by dostawał żywność dostosowaną do jego potrzeb. Produkty użyte do przygotowania żywności dedykowanej najmłodszym z oznaczeniem wieku na opakowaniu muszą spełniać szereg wymagających kryteriów wobec zanieczyszczeń i pozostałości pestycydów niż te, która są dopuszczalną normą w żywności dla dorosłych. Podawanie odpowiedniej żywności to inwestycja w zdrowie dziecka, dlatego warto zadbać o bezpieczeństwo żywienia swoich pociech.
Piśmiennictwo
- Baran A., Jasiewicz C. Zawartość wybranych składników mineralnych w rzodkiewce zakupionej na placach targowych Krakowa. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLIV, 2011, 1, str. 25–3
- Marcela Krawiec, Agata Dziwulska-Hunek, Krzysztof Kornarzyński, Salwina Palonka ; “Effect of selected physical factors on radish (Raphanus sativus L.) seeds germination”; Acta Agroph. 2012, 19(4), 737–748.
- Murawa D., Banaszkiewicz T., Majewska E., Błaszczuk B., Sulima J. Zawartość azotanów (III) i (V) w wybranych gatunkach warzyw i ziemniakach dostępnych w handlu w Olsztynie w latach 2003-2004. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLI, 2008, 1, str. 67 – 71.
- Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych (z późniejszymi zmianami).
- Śmiechowska M., Przybyłowski P. Zawartość azotanów (V) oraz azotanów (III) we wczesnych warzywach z uprawy ekologicznej. Roczn. AR w Poznaniu, CCCXXIII Ogrodnictwo, 2000, 31, cz. 1, 521-52
- Śmiechowska M. The content of nitrates V and III and vitamin C in juices obtained from organic and conventional raw materials. Pol. J. Food Nutr. Sci., 2003, 12/53, 2, 57-61.
- Śmiechowska M., El-Sayed Mostafa U., Newerli-Guz J. The content of nitrates and nitrites in food products for children. Egyp. J. of Nutr., 2001, Vol. XVI, No. 1, 63-81.
- Raport „Bezpieczeństwo żywności a potrzeby żywieniowe niemowląt i małych dzieci” pod red prof. Piotra Sochy, 2015
