Spis treści
Ile, jak i od kiedy podawać niemowlętom i małym dzieciom wodę? Celem tego artykułu jest odpowiedzenie na pytania ile wody potrzeba w diecie małego dziecka i od kiedy wprowadzić wodę do diety. Czysta woda jest bezdyskusyjnie najlepszym produktem służącym do zaspokojenia pragnienia. Do picia wody przyzwyczajaj swoje dziecko od najmłodszych lat, wyrabiając w nim tym samym zdrowe nawyki żywieniowe.
Ile wody?
Nasze ciało składa się w przeważającej części z wody. W przypadku niemowląt ten udział jest jeszcze większy niż u osoby dorosłej i stanowi aż 75% masy ciała maleństwa1Woś H. i wsp., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież, Standardy Medyczne/Interna, 2010, T. 1, 7–15! Woda jest więc bardzo ważnym składnikiem naszego organizmu, ale nie potrafimy jej magazynować, więc codziennie musimy dostarczyć jej odpowiednią ilość – z pożywieniem i płynami.
Zapotrzebowanie na wodę
Na zapotrzebowanie na wodę wpływają różne czynniki – wiek, płeć, stan fizjologiczny, rodzaj diety, temperatura otoczenia czy stopień aktywności fizycznej, jednak specjaliści na podstawie wielu badań i obserwacji ustalili średnie zalecane zapotrzebowanie na wodę dla osób w różnym wieku, także tych najmłodszych. Zalecenia te opublikowała w 2010 roku Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności, natomiast w Polsce w 2017 r. – Instytut Żywności i Żywienia.2Scientific Opinion on Dietary Reference Values for water, EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition, and Allergies, EFSA Journal 2010; 8(3):1459 3Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017. Małe dzieci szybko rosną i intensywnie się rozwijają, a zapotrzebowanie niemowląt na wodę, w przeliczeniu na kilogram masy ciała, jest około 4-krotnie większe niż u osób dorosłych4Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2014, T. 11, 321-338!
Czy i od kiedy podawać wodę niemowlęciu?
Noworodki i maluszki do 6 miesiąca życia potrzebują około 100 do 190 ml wody w przeliczeniu na 1 kg masy ciała5Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017.. W ich przypadku źródłem wody jest oczywiście mleko mamy, gdyż zgodnie ze stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia podawanie wody podczas wyłącznego karmienia piersią w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka nie jest potrzebne6Poradnik karmienia piersią, Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻDz), Warszawa, 2016 i mogłoby niekorzystnie wpłynąć na łaknienie maluszka i w efekcie na laktację.
Jeżeli jest potrzeba dodatkowego podania wody niemowlęciu (zazwyczaj takiemu, które nie jest karmione piersią lub w wyjątkowo upalne dni), to odpowiednia do tego celu jest przede wszystkim woda. Herbatka, sok, kompot czy woda z glukozą nie są zalecane7Woś H. i wsp., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież, Standardy Medyczne/Interna, 2010, T. 1, 7–15.
Jak często podawać wodę dziecku?
Dziecko w drugim półroczu swojego życia potrzebuje 800-1000 ml wody, zaś w wieku 1-3 lat – 1250 ml8Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017.. Jej źródłem jest nadal mleko, ale też inne pokarmy i płyny, w tym oczywiście woda. Woda jest przy tym jedynym płynem służącym nawodnieniu zalecanym dzieciom bez szczególnych ograniczeń9Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2014, T. 11, 321-338 10Woś H. i wsp., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież, Standardy Medyczne/Interna, 2010, T. 1, 7–15. Woda to najlepszy sposób na zaspokojenie pragnienia dziecka, a 1000 pierwszych dni życia to kluczowy czas dla kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych! Przyzwyczajanie dziecka już w 1. r.ż. do picia wody ma ogromne znaczenie w profilaktyce otyłości11Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2014, T. 11, 321-338 i jest inwestycją na przyszłość.
Jak nauczyć dziecko picia wody?
„Woda nie ma smaku i dzieci jej nie lubią… do tego mleko jest słodkie, to oczywiste, że maluch nie będzie chciał pić wody!” Tak często myślimy, gdy decydujemy się po raz pierwszy podać dziecku coś do picia. I często wybieramy sok, a nie wodę, sądząc że to najlepsze rozwiązanie12Woś H. i wsp., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież, Standardy Medyczne/Interna, 2010, T. 1, 7–15. Nic bardziej błędnego! Zanim małe dziecko zaakceptuje nowy smak potrzebne są wielokrotne próby podania danego produktu czy posiłku (niekiedy 10–15 razy)13Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014. Dziecko musi zaznajomić się z jego smakiem. Na preferencje żywieniowe dziecka wpływa proces uczenia się i doświadczenie związane ze spożywaniem żywności14Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2014, T. 11, 321-338. Może dotyczyć to także wody. Chociaż ma ona neutralny smak, to trudno porównać go do preferowanego przez dziecko słodkiego smaku mleka mamy. Podawanie dziecku wody do picia często, małymi porcjami jest warunkiem jej akceptacji. Warto zacząć od wprowadzania jako pierwszego płynu po mleku właśnie wody, gdyż dziecko, które zaakceptuje jej smak i wykształci zdrowy nawyk jej picia w tak wczesnym dzieciństwie, chętnie będzie po nią sięgać także w starszym wieku z korzyścią dla swojego zdrowia. Nawyki żywieniowe ukształtowane we wczesnym dzieciństwie, w kluczowym okresie 1000 pierwszych dni, mają bowiem dużą szansę przetrwania do dorosłego życia.
Jak pić wodę? Na pewno nie na słodko!
Nie istnieją rekomendacje odnośnie podawania zdrowym niemowlętom i dzieciom wody z dodatkiem glukozy15Woś H. i wsp., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież, Standardy Medyczne/Interna, 2010, T. 1, 7–15, podobnie nie ma uzasadnienia dosładzanie wody cukrem. Ilość sacharozy w żywieniu dzieci należy ograniczać. Niestety, badanie Instytutu Matki i Dziecka wykazało, że co trzecie niemowlę i co drugie dziecko po 1. roku życia otrzymuje posiłki dosładzane przynajmniej kilka razy w tygodniu16Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Weker H., Socha P., wsp., Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017 a u dzieci w wieku szkolnym zapotrzebowanie na płyny pokrywane jest głównie poprzez napoje słodzone, soki, a także mleko i napoje mleczne, często z dużą zawartością cukru17Jarosz M, Rychlik E. Napoje słodzone gazowane i ich związek z powstawaniem chorób dietozależnych. Standardy Medyczne 2007;4:109–114! Nadmiar sacharozy w diecie dzieci jest jednym z czynników ryzyka nadwagi i otyłości, a picie naturalnej wody, bez żadnych dodatków, pomaga zapobiegać nadmiernym przyrostom masy ciała i walczyć z otyłością, zwłaszcza jeśli woda zastąpi napoje słodzone cukrem18de Ruyter J. i wsp., A trial of sugar-free or sugar-sweetened beverages and body weight in children, New England Journal of Medicine, 2012, 367.15, 1397-1406 19SichieriR. i wsp., School randomised trial on prevention of excessive weight gain by discouraging students from drinking sodas, Public Health Nutrition, 2009, Volume 12, Issue 2, 197-20220Woś H. i wsp., Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń dotyczących spożycia wody i innych napojów przez niemowlęta, dzieci i młodzież, Standardy Medyczne/Interna, 2010, T. 1, 7–15.
Okres 1000 pierwszych dni życia dziecka, czyli od poczęcia przez pierwsze lata życia, to czas najintensywniejszego rozwoju! Podawanie do picia wyłącznie czystej wody pomaga dobrze wykorzystać to okno możliwości i zadbać o zdrowie teraz i w przyszłości.
Wprowadzone zmiany zostały zapisane.