Spis treści
Zaparcia nawykowe występują powszechnie u dzieci. Mogą pojawić się pomiędzy 2. a 4 r.ż. i trwać nawet do późnego dzieciństwa. Zaparcia stanowią duże wyzwanie zarówno dla samego dziecka, jak i jego bliskich. W ponad 95% przypadków zaparcie jest zaburzeniem czynnościowym przewodu pokarmowego (określane jest również jako zaparcie nawykowe), w którym nie stwierdza się przyczyny organicznej. Jak pomóc maluchowi w przywróceniu prawidłowego rytmu wypróżnień? Co zrobić, gdy dziecko wstrzymuje stolec z powodów emocjonalnych? Jeśli ten problem dotyczy Twojego dziecka to, koniecznie przeczytaj artykuł.
Skąd biorą się zaparcia nawykowe?
Zaparcia nawykowe mogą być spowodowane różnymi czynnikami. Wymienia się m.in.: zmiany w diecie, zakażenia np. wirusowe, stosowanie nowych leków czy czynniki psychologiczne. Warto zwrócić uwagę na aspekty emocjonalne, ponieważ nadmierny stres u dziecka może wynikać z różnych czynników. Jednym z nich jest wczesne rozpoczęcie odpieluchowania, co może wywoływać silne emocje nie tylko u dziecka, ale również u rodziców. Poza tym zaparcia nawykowe mogą być związane z życiowymi zmianami, takimi jak rozpoczęcie uczęszczania do placówki, pojawienie się nowego rodzeństwa, przeprowadzka lub częste podróże1Tabbers, M. M., et al. „Evaluation and treatment of fnunctional constipation in infants and children: evidence-based recommendations from ESPGHAN and NASPGHAN.” Journal of pediatric gastroenterology and nutrition 58.2 (2014): 258-274.2Sawiec P., „Rozpoznawanie i leczenie zaparcia czynnościowego u dzieci. Aktualne (2014) wytyczne„, 2015, www.mp.pl, dostęp na dzień 26.02.2024.
Jak rozpoznasz, że to już zaparcia nawykowe?
Rozpoznanie zaparcia nawykowego stawia się przede wszystkim na podstawie badania podmiotowego (wywiadu) uzupełnionego o badanie przedmiotowe, które powinien przeprowadzić lekarz. Zaparcia nawykowe charakteryzują się rzadkimi wypróżnieniami, rzadziej niż 2 razy w tygodniu przez co najmniej miesiąc. Może pojawić się brudzenie bielizny, ból podczas wypróżniania, stolce o dużej objętości, a nawet świeża krew w kale. Rodzic może zauważyć brak apetytu lub osiąganie szybkiego uczucia sytości podczas jedzenia, które ustępuje natychmiast po oddaniu stolca. Długotrwałe zaparcia wiążą się z uczuciem przewlekłego zmęczenia, osłabieniem i bólami głowy3Benninga, Marc A., et al. „Childhood functional gastrointestinal disorders: neonate/toddler.” Gastroenterology 150.6 (2016): 1443-1455.4Malczyk, Żaneta, et al. „Praktyczne aspekty leczenia zaparć stolca u dzieci.” Pediatria i Medycyna Rodzinna 1.10 (2014): 55-60..
Charakterystycznym zachowaniem dziecka wstrzymującego kupę, oprócz unikania siedzenia na toalecie, jest m.in.:
- przerywanie zabawy i zastyganie w bezruchu;
- kucanie na piętach;
- napinanie mięśni;
- wspinanie się na palce, krzyżowanie lub usztywnianie nóg;
- chowanie się w kącie, za zasłoną, w innym pomieszczeniu.
Leczenie czy dieta? Jak radzić sobie z zaparciami nawykowymi na co dzień?
Leczenie zaparć nawykowych powinno rozpocząć się jak najszybciej, ponieważ zwiększa to efektywność podejmowanych działań. Najlepiej w pierwszej kolejności udać się na konsultację do lekarza pediatry. Pomoc gastroenterologa i psychologa dziecięcego również mogą okazać się niezbędne. Warto zdawać sobie sprawę, że leczenie może być długotrwałe i wymagać zaangażowania zarówno dziecka jak i całej rodziny.
Terapia będzie różna w zależności od wieku dziecka. W tym artykule znajdziesz informacje jak radzić sobie z zaparciami u niemowląt.
Lekarz powinien zdecydować czy u dziecka konieczne jest leczenie farmakologiczne, czy niefarmakologiczne. Pierwszym krokiem terapii jest usunięcie przez lekarza zalegających mas kałowych w jelitach, najczęściej za pomocą wlewów czyszczących5Malczyk, Żaneta, et al. „praktyczne aspekty leczenia zaparć stolca u dzieci.” Pediatria i Medycyna Rodzinna 1.10 (2014): 55-60..
Zaparcia u niemowląt karmionych piersią występują rzadziej niż u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. Przy wprowadzeniu mleka modyfikowanego do diety, w przypadku zaobserwowanych wcześniej problemów z oddawaniem stolca u dziecka należy rozważyć zastosowanie produktów dedykowanych na dolegliwości trawienne. Mieszanki te zwykle zawierają: więcej błonnika, mniej laktozy, prebiotyki, które stanowią pokarm dla dobrych bakterii w jelitach oraz inne proporcje kwasów tłuszczowych.
Następnie bardzo ważne jest wykształcenie u dziecka prawidłowego rytmu wypróżnień. Odbywa się to poprzez zmiany w stylu życia dziecka czyli:
- zastosowanie diety o odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego (0,5 g/kg mc., nie więcej niż 35 g);6Ryżko J, Olek A, Stolarczyk A. Żywienie w zaparciach stolca u dzieci. Stand Med 2001; 12: 16-25. który znajdziesz m.in. w pełnoziarnistych produktach zbożowych, owocach i warzywach, nasionach roślin strączkowych.
- wypijanie zalecanej ilości płynów dziennie, najlepiej wody, w ilości:
- między 1. a 3. rokiem życia – 1250 ml,
- między 3. a 6. rokiem życia – 1600 ml7Rychlik E., Woźniak A., Jarosz M., Woda i elektrolity [w]: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, red. M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska; Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020..
Więcej informacji na temat wody znajdziesz w artykule: „Jakie są korzyści z picia wody dla mamy i niemowlaka”.
- dbanie o aktywne spędzanie czasu wolnego.
- trening defekacji czyli zachęcanie dziecka do regularnego korzystania z toalety, o określonych porach dniach np. po południu i wieczorem. Ważne, żeby cały proces przebiegał bez presji, w pozytywnej atmosferze. Dziecku może towarzyszyć książka lub ulubione zabawki. Warto zadbać również, aby w czasie treningu maluch miał podparte nogi i przyjął pozycję kuczną czyli nogi powinny być zgięte pod kątem 35⁰ do całego ciała.
W leczeniu zaparć nawykowych kluczową rolę odgrywają rodzice. Jako rodzic, staraj się tworzyć w domu atmosferę spokoju, akceptacji i wsparcia. Bycie uważnym emocjonalnie i cierpliwym wobec dziecka może pomóc mu w radzeniu sobie z wyzwaniem, jakim są zaparcia nawykowe. Nadmierny stres, presja, stosowanie systemu kar i nagród, negatywne emocje mogą jedynie przyczynić się do nasilenia problemu.
