Spis treści
Czym właściwie jest mleko modyfikowane? Skąd się wzięło na rynku i co warto o nim wiedzieć?
Według światowej organizacji zdrowia złotym standardem żywienia niemowląt jest wyłączne karmienie piersią przez pierwsze pół roku życia. Pokarm kobiecy to biologicznie czynna żywa tkanka, której do dzisiaj nie udało się odtworzyć w pełni. Dostosowuje się do potrzeb dziecka, jego skład zmienia się z wiekiem maluszka, ale także w ciągu doby. Nie zawsze jednak karmienie piersią jest możliwe. Od dawna szukano sposobu żywienia, który w takich sytuacjach zastępowałby pokarm mamy.
Z tego artykułu dowiesz się czym jest mleko modyfikowane, kto je wymyślił i jak zmieniał się jego skład przez dekady.
Czym właściwie jest mleko modyfikowane?
Mleko modyfikowane (inaczej mieszanka mleczna) jest produktem stworzonym na bazie mleka krowiego (rzadziej koziego) tak, aby jego skład przypominał pokarm kobiecy. Mleko modyfikowane może być także wytwarzane z izolatów białka sojowego oraz z hydrolizowanego białka. Jest to produkt, który w wyjątkowych sytuacjach może zastępować mleko kobiece. Mleko modyfikowane powinno dostarczać niemowlęciu wszystkich niezbędnych składników dla prawidłowego wzrostu i rozwoju w początkowym okresie życia1H. Szajewska, A. Horvath i in. Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Wyd. 2017, Medycyna Praktyczna.. Samo mleko krowie bądź kozie nie nadaje się do spożycia przez dzieci w 1 roku życia. Mleka te zawierają zbyt dużą ilość białka i soli mineralnych w porównaniu do pokarmu kobiecego, co stanowi znaczne obciążenie dla niedojrzałych nerek niemowlęcia. W mlekach tych jest także za mało wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LCPUFA) niezbędnych do prawidłowego rozwoju układu nerwowego i prawidłowego widzenia2Lauritzen L. et all. DHA Effects in Brain Development and Function.Nutrients2016;8(1):6..
Modyfikacja polega zatem na stworzeniu odpowiednich proporcji podstawowych składników pokarmowych, dodaniu żelaza i witamin, a także LCPUFA i innych. Składy mieszanek mlecznych mogą się nieznacznie różnić między sobą, np. dodatkiem pre- i probiotyków, nukleotydów czy innych składników.
Mleko modyfikowane występuje najczęściej w formie proszku, który należy rozmieszać w odpowiedniej ilości przegotowanej wody w odpowiedniej temperaturze. Dostępne są także mieszanki mleczne w formie płynnej, gotowe do spożycia bez konieczności rozcieńczania wodą. W takiej postaci możemy spotkać niektóre mleka początkowe, przeznaczone dla noworodków i niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia, jak i mleka następne, które przeznaczone są dla dzieci po 6. miesiącu życia.
Początki mleka modyfikowanego
Historia mleka modyfikowanego sięga połowy XIX wieku3A.J. Schuman A concise history of infant formula (twists and turns included). Contemporary Pediatrics 2003 https://www.contemporarypediatrics.com/view/concise-history-infant-formula-twists-and-turns-included.. Od zawsze zdarzały się sytuacje, kiedy z różnych powodów dziecko nie mogło być karmione przez mamę. Obserwowano, że podawanie mleka krowiego wiązało się z wyższą zachorowalnością i śmiertelnością niemowląt. Pierwsze mieszanki były tworzone na bazie zbóż i mleka krowiego, które przez kolejne lata starano się doskonalić. Kolejnym etapem było odparowanie mleka krowiego pod koniec XIX wieku i stworzenie mieszanek w proszku, które miały dłuższy okres przydatności i były łatwiejsze w użyciu. W XX wieku mieszanki mleczne były coraz bardziej udoskonalane. Należy przy tym zaznaczyć, że mleko modyfikowane to zupełnie inny produkt niż zwykłe „mleko w proszku”, którego skład nie jest modyfikowany i nie może zastępować pokarmu kobiecego.
Mleko modyfikowane dziś
Skład mleka modyfikowanego powinien spełniać określone wymagania żywieniowe oraz przyczyniać się do prawidłowego wzrostu i rozwoju niemowlęcia. Normy te reguluje dyrektywa Unii Europejskiej4European Commission. Commission Delegated Regulation (EU) 2016/127 of 25 September 2015 supplementing Regulation (EU) No 609/2013 of the European Parliament and of the Counsil as regards the specific compositional and information requirements for infant formula and follow-on formula and as regards requirements on information relating to infant and young child feeding. Off.J.Eur.Union, 2016; (L25/1): 1-29. oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia5Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dn. 16 września 2010 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego (Dz. U. Nr 180, poz. 1214).. Mleko modyfikowane powinno zawierać procentowo odpowiednią ilość białka, tłuszczów, węglowodanów oraz mikro- i makroskładników zaspokajających zapotrzebowania żywieniowe noworodka i niemowlęcia6EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies. Scientific opinion on nutrient requirements and dietary intakes of infants and young children in the European Union. EFSA J., 2013; 11: 3408.. Skład białek też powinien być zbliżony do tego, który występuje w pokarmie kobiecym tj. białka serwatkowe powinny przeważać nad kazeinowymi. Od 2016 r. w zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej wszystkie mieszanki powinny zawierać LCPUFA.
W XXI wieku udoskonalanie mieszanek mlecznych zmierza w kierunku maksymalnego zbliżenia ich składu do pokarmu kobiecego. Dodawane są nukleotydy, pre- i probiotyki. Jednym z ważnych składników pokarmu kobiecego są oligosacharydy (tzw. HMO – human milk oligosacharides), które stanowią pożywkę dla bakterii mikrobiotycznych zamieszkujących przewód pokarmowy maluszka. Mają one korzystny wpływ na rozwój odporności dziecka. Bardzo ważna jest odpowiednia kompozycja dla prawidłowego wzrostu, rozwoju poznawczego a także rozwoju układu nerwowego, narządu wzroku i wielu innych.
Najściślejszym wymaganiom dotyczącym stopnia modyfikacji podlegają mleka początkowe, przeznaczone dla noworodków i niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia. Istotną kwestią jest bezpieczeństwo mieszanek mlecznych.
Rodzaje mleka modyfikowanego
Podstawowym kryterium stosowanym w oznaczeniach różnych rodzajów mleka modyfikowanego jest wiek dziecka. Zapotrzebowanie niemowlęcia na różne składniki pokarmowe zmienia się z wiekiem.
- MLEKO 1 – Dla noworodków i niemowląt do 6 miesiąca życia dostosowane jest mleko początkowe oznaczone cyfrą 1.
- MLEKO 2 – Mleko następne jest oznaczone cyfrą 2 i przeznaczone jest dla niemowląt w wieku 7-12 miesięcy życia. Stanowi ono uzupełnienie diety dziecka, u którego na tym etapie rozszerzamy dietę o produkty stałe.
- MLEKO JUNIOR – Mleka typu Junior oznaczone kolejno cyframi 3, 4, 5 przeznaczone są odpowiednio dla dzieci 1-2 r.ż., 2-3 r.ż. oraz powyżej 2,5 r.ż7P. Mika-Stępkowka, J. Kierkuś Wybór mieszanki mlecznej – jak tego dokonać z korzyścią dla niemowlęcia? Pediatria po dyplomie; 2020: 01..
Oprócz standardowych mieszanek mlecznych przeznaczonych do początkowego i dalszego żywienia niemowląt dostępne są również mieszanki specjalistyczne. Przeznaczone są one dla dzieci z różnymi dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego czy też z alergią na białka mleka krowiego.
Mając na uwadze, że żadna mieszanka mleczna nie jest w stanie całkowicie odwzorować zmiennego skład pokarmu kobiecego, to przy wyborze mleka modyfikowanego należy kierować się rekomendacją lekarzy, którzy pomogą dobrać odpowiednią kompozycję dla dziecka.
