Spis treści
Z tego artykułu dowiesz się:
- Dlaczego właściwe bilansowanie posiłków ma znaczenie.
- Jakie składniki pokarmowe mogą być niedoborowe w diecie Twojego dziecka.
- Na co musisz zwracać uwagę by w diecie Twojego malucha nie było niedoborów.
Ważne 1000 pierwszych dni życia
Pierwsze trzy lata życia dziecka to ważny etap dla zdrowia w przyszłości. 1000 pierwszych dni to czas, w którym organizm dziecka nadal intensywnie się rozwija 1 Weker H i wsp., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, 2013, związku z tym musi być on prawidłowo odżywiany by mieć skąd czerpać składniki do jego budowy. Zapotrzebowanie dziecka po pierwszym roku życia na składniki odżywcze jest nawet sześciokrotnie większe niż dla osoby dorosłejw przeliczeniu na kilogram masy ciała! 2 Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa 2017. Mleko matki jest bardzo wartościowym pokarmem, ale nie wystarcza już do pokrycia w pełni zapotrzebowania rosnącego organizmu, niezbędna jest żywność najwyższej jakości. Nadal trzeba zatem szczególnie dbać o to by ilość składników w diecie dziecka była odpowiednia. 1000 pierwszych dni to czas, w którym dziecko nabywa nowych umiejętności, uczy się chodzić i mówić. Z tego powodu ważne by w jego diecie nie brakowało produktów bogatych w wapń i witaminę D. Ważne są również żelazo i jod, które wspomagają rozwój umiejętności poznawczych. 3 Jauregi-Lobera I., Iron deficiency and cognitive functions, Neuropsychatr Dis Treat. 2014, 10, 2087-2095
Niedobór witaminy D i wapnia w diecie
Niestety z w badania przeprowadzonego przez Instytutu Matki i Dziecka w 2016 roku wynika, że aż 94% dzieci nie otrzymuje z dietą odpowiednią ilość witaminy D. 4 Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. Z innych badań wynika także, że niedoborowymi składnikami pokarmowymi są także jod i witamina E. 5 Weker H.i wsp., Analiza wartości energetycznej i odżywczej diet dzieci w wieku 13-36 miesięcy – badanie ogólnopolskie, Probl Hig Epidemiol 2013, 94(1): 116-121 Witamina D i wapń „współpracują” ze sobą w organizmie, dlatego jej niedobór może zachwiać równowagę wapnia w ustroju. 6 Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa 2017 Taka sytuacja może prowadzić do nieprawidłowości w rozwoju układu kostnego. Jeśli dołączy do tego niedobór wapnia efekt może być spotęgowany. 7 Sochacka – Tatara E., Jacek R., Sowa A. Musiał A., Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym, Probl Hig Epidemiol 2008, 89(3): 389-394 Jak wskazuje wspomniane badanie, owe niedobory wynikają z niewłaściwego bilansowania posiłków i zbyt małej podaży mleka i produktów mlecznych w diecie dzieci, także tych karmionych piersią. 8 Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok” Instytut Matki i Dziecka, 2017.
Źródło witaminy D w diecie dziecka
Zalecana dawka witaminy D w grupie wiekowej 1-3 lat to 600 IU/dobę tj. 15 µg/dobę. 9 Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa 2017 Witaminę D można znaleźć w następujących produktach:
- Śledź 20,2 µg/100g
- Łosoś 13,5 µg/100g
- Makrela atlantycka 3,8 µg/100g
- Żółtko jaja 1,35 µg/100g
- Mleko modyfikowane dla młodszych dzieci ( po 1. roku życia) 1,75 – 2 µg/100g 10 Weker H i wsp., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, 2013 a nawet do 3 µg/100g.
Witamina D jest także syntetyzowana w skórze pod wpływem promieni słonecznych, ale jest to w praktyce bardzo trudne, bo musi być spełnione jednocześnie wiele warunków:
- tylko w okresie od kwietnia do września,
- w godzinach 10-15,
- przy 18% odkrytego ciała
- przy 15 minutowej ekspozycji,
- oraz bez użycia filtrów słonecznych 11 Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017. , co może być ryzykowne dla zdrowia.
Sama podaż witaminy D z diety dziecka też jest z reguły niewystarczająca, stąd konieczność uzupełniania potrzebnej dawki w postaci produktów spożywczych wzbogacanych i suplementacji , powinno się to odbyć po konsultacji z lekarzem pediatrą lub lekarzem rodzinnym. 12 Weker H i wsp., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, 2013 Suplementacja witaminy D u dzieci powyżej pierwszego roku życia to 600-1000 IU na dobę (zależnie od masy ciała) od września do kwietnia. Jeśli w okresie letnim nie można zagwarantować odpowiedniej syntezy witaminy D przez skórę suplementacja powinna mieć miejsce przez cały rok. 13 Płudowski P. i wsp., Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz grupach ryzyka deficytów – wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r., Standardy Medyczne/Pediatria, 2013, T.10, str. 573- Ważnym elementem diety dzieci po 1. roku życia jest nadal mleko modyfikowane typu Junior, gdyż dzięki zawartości m.in. wapnia, żelaza, ale także witaminy D uzupełnia dietę w te deficytowe często składniki. 14 Weker H i wsp., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, 2013 Niedobór żelaza u dziecka może doprowadzić do anemii, która może być szczególnie groźna dla małego organizmu.
Źródła wapnia w diecie
Zalecana dawka wapnia dla dzieci w wieku 1-3 to 700 mg/dobę czyli w przeliczeniu na kilogram masy ciała to aż cztery razy więcej niż u osoby dorosłej! 15 Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017. Główne źródło wapnia w diecie dziecka to mleko i produkty mleczne: sery żółte, jogurty, kefiry. Jeśli dziecko jest karmione mlekiem modyfikowanym także ono jest źródłem wapnia w diecie. Uwaga! Dbaj o to, by wybierać produkty mleczne bez dodatku cukru czyli wykluczyć jogurty owocowe, puddingi, mleka smakowe, serki waniliowe, lody, ciastka z serem. Są one co prawda źródłem wapnia, ale oprócz tego dostarczają cukru, który jest zdecydowanie niezalecany w diecie małych dzieci.
Wapń zawierają także niektóre warzywa i nasiona (np. jarmuż, boćwina, brokuły, kapusta, szpinak, rośliny strączkowe, pestki słonecznika, sezam) jednak w znacznie mniejszej ilości i gorzej przyswajalne niż z produktów mlecznych. 16 Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017. Pewne ilości wapnia mogą pochodzić z wody pitnej, w żywieniu małych dzieci polecana jest woda źródlana lub niskozmineralizowana, najlepiej butelkowana z atestem. 17 Weker H i wsp., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, 2013 Najlepiej przyswajalnym i najbogatszym źródłem wapnia jest mleko i produkty mleczne, wśród małych dzieci w Polsce obserwuje się od lat zbyt niskie spożycie tej cennej grupy produktów, a co za tym idzie występują niedobory: aż 42% dzieci w wieku 1-3 zbyt małą ilość wapnia! 18 Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. Zadaniem rodziców jest dopilnowanie odpowiedniego zbilansowania diety m.in. pilnowanie spożycia 3 porcji mleka i produktów mlecznych każdego dnia.
Warzywa i owoce w diecie dziecka
Warzywa i owoce są kolejnym ważnym elementem prawidłowej diety, które bardzo często są deficytowe w diecie dziecka. 19 Weker H i wsp., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, 2013 W Polsce niemal 90% małych dzieci spożywa za mało warzyw a 75% za mało owoców 20 Weker H.i wsp., Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok, Instytut Matki i Dziecka, 2017 i ta sytuacja niestety niewiele się poprawiła przez ostatnich kilka lat. 21 Weker H i wsp., Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 13-36 miesięcy w Polsce, Instytut Matki i Dziecka, 2011 Warzywa są niezastąpionym źródłem witamin (C, beta karotenu, witamin z grupy B). Dostarczają także składników mineralnych (potasu, magnezu, wapnia, manganu, miedzi, cynku, molibdenu, żelaza) oraz błonnika, który reguluje pracę przewodu pokarmowego małego dziecka. 22 Weker H i wsp., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, 2013 Niedobór błonnika to problem u co drugiego małego dziecka w Polsce, a za mało potasu, składnika niezbędnego dla prawidłowego metabolizmu i działania enzymów, otrzymuje prawie 90% dzieci. 23 Weker H.i wsp., Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok, Instytut Matki i Dziecka, 2017 Pilnowanie spożycia 5 porcji warzyw i 4 porcji owoców każdego dnia jest podstawą prawidłowego żywienia małych dzieci i zapobiegania niedoborom, powinny one być dodatkiem do każdego posiłku. 24 Weker H i wsp., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, 2013
Ryby w diecie dziecka źródłem jodu
Na koniec należy jeszcze wspomnieć o spożyciu ryb przez dzieci. W sposobie żywienia dzieci w wieku 1-3 zwraca też uwagę niewystarczające spożycie ryb, co znajduje odzwierciedlenie w nieprawidłowym profilu składników odżywczych. W przypadku 99% dzieci odnotowano zbyt małą ilość długołańcuchowych kwasów nienasyconych (LC-PUFA) a u 30% jodu w diecie. 25 Weker H.i wsp., Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok, Instytut Matki i Dziecka, 2017 Obydwa te składniki są niezbędne dla prawidłowego rozwoju mózgu a ich głównym źródłem są ryby. 26 Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017 1000 pierwszych dni życia to moment intensywnegoo rozwoju mózgu 27 Schwarzenberg i wsp., Advocacy for Improving Nutrition in the First 1000 Days To Support Childhood Development and Adult Health, Pediatrics 14,2, 2018. , dlatego tak ważne jest dostarczenie tych kluczowych składników budulcowych.
Podsumowując należy podkreślić to, że by nie dopuścić do niedoborów, dieta dziecka musi być prawidłowo zbilansowana. Stanie się tak wtedy, gdy do przygotowania posiłków wykorzystane zostaną różnorodne produkty spożywcze – mleko i produkty mleczne, pełnoziarniste produkty zbożowe, mięso, jaja, ryby, dobre tłuszcze oraz owoce i warzywa, porcje będą odpowiednie a posiłki urozmaicone.
