Spis treści
Organizm dziecka intensywnie się rozwija – szczególnie przez pierwsze 1000 pierwszych dni życia, a prawidłowy rozwój i funkcjonowanie zapewnia mu odpowiednie żywienie. Zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne składniki odżywcze przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka pokrywa mleko mamy, które jest najlepszym pokarmem. Kobiety, które nie karmią piersią powinny podawać mleko modyfikowane niemowlęciu, które także jest wystarczającym źródłem pożywienia przez pierwsze pół roku. Pomiędzy 17 tyg. życia a 26 tyg. życia niezbędne jest wprowadzenie produktów uzupełniających dietę ponieważ organizm malucha zaczyna mieć inne potrzeby żywieniowe. Zaproponowany szeroki przedział czasowy umożliwia wyłączne karmienie piersią przez 6 m.ż. niemowlęcia. Należy pamiętać, że rozszerzanie diety nie oznacza, że należy przerwać karmienie piersią, które powinno być kontynuowane tak długo, jak pragną tego matka i dziecko1Szajewska H i wsp, Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/Pediatria 2021: T. 18. Do prawidłowego wzrastania dziecka z pewnością przyczyniają się niezbędne i różnorodne składniki odżywcze, w tym białko. Dowiedz się jaka jest jego rola w żywieniu najmłodszych.
Białko – składnik o wielu funkcjach
Białko uznawane jest za jedno z kluczowych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Jego podstawową rolą jest budowanie naszego organizmu. To właśnie aminokwasy, z których złożone są białka są kluczowe do rozwoju układu kostnego, mięśniowego i wchodzą w skład wszystkich komórek ciała, a także uczestniczą w procesie widzenia. Oprócz funkcji budulcowej, białko jest niezbędne dla regeneracji i odbudowy organizmu np. po skaleczeniach, gorączce czy innej infekcji. Białko wchodzi także w budowę enzymów i hormonów kluczowych do prawidłowego funkcjonowania organizmu dziecka. Omawiając ten składnik nie można zapomnieć o jego niezwykle ważnej roli przy kształtowaniu odporności. Przeciwciała są tworzone właśnie z białka. Dodatkowo transportują tlen i żelazo, którego dzieci po pierwszym roku potrzebują aż 4 razy więcej w przeliczeniu na kg masy ciała niż dorośli2Jarosz M. red.). Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia. 2017.!
Czy niedobory białka w diecie dzieci mogą być groźne?
Zbilansowane menu, które zapobiega niedoborom żywieniowym zapewni maluchowi prawidłowy wzrost i rozwój. Jak to możliwe? Badania dowodzą, że poprzez prawidłowe żywienie w 1000 pierwszych dni życia mamy długofalowy wpływ na zdrowie i na programowanie metabolizmu dziecka. Oznacza to, że dbając o dietę i zapobieganie niedoborom czy nadmiarom niektórych składników możemy zapobiegać chorobom cywilizacyjnym jak np. otyłość czy cukrzyca3Koletzko B.: „Early nutrition and long-term health”. Pediatric Nutrition In Practice, 2008, 37-41.. Niestety nadal można zaobserwować niedobory białka u dzieci, które skutkują rozwojem niedożywienia białkowo-energetycznego odpowiadającego za obniżenie odporności, wystąpienie obrzęków, zaburzeń wchłaniania a nawet zahamowanie rozwoju4Socha P. i wsp, Białko w żywieniu niemowląt i małych dzieci, Stand Med, Pediatr, 2013;10(2);163-167.
Co za dużo, to nie zdrowo…
Okazuje się, że występowanie nadmiaru białka w diecie dziecka jest częstsze w krajach rozwiniętych niż niedostateczne spożycie tego składnika. Taka zbyt wysoka ilość tego składnika w menu nie przynosi korzyści dla organizmu malucha. Niektóre badania wskazują, że za duże spożycie białka w okresie wczesnoniemowlęcym może wpływać na zwiększenie ryzyka cukrzycy typu drugiego w okresie młodzieńczym i otyłości5Socha P. i wsp, Białko w żywieniu niemowląt i małych dzieci, Stand Med, Pediatr, 2013;10(2);163-167. Ponadto zbyt wysokie spożycie białka przez niemowlę może obciążyć jego nerki. Mleko kobiece czy mleko modyfikowane stanowiące podstawę diety niemowlęcia w pierwszym roku życia ma mniej białka niż mleko krowie – to jeden z powodów, dla którego nie rekomenduje się podawania go jako napój w pierwszym roku życia. Ile zatem białka potrzebuje niemowlę, a ile potrzebuje Roczniak? O tym poniżej6Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338..
Zapotrzebowanie na białko u najmłodszych
Przez pierwsze 6 miesięcy życia malucha zapotrzebowanie na ten składnik jest najwyższe i jest całkowicie pokrywane przez mleko mamy lub mleko modyfikowane, które powinno stanowić wyłączny pokarm dla niemowlęcia7Socha P. i wsp, Białko w żywieniu niemowląt i małych dzieci, Stand Med, Pediatr, 2013;10(2);163-167. Zapotrzebowanie na białko u rosnącego organizmu się zmienia i w początkowych miesiącach życia jest blisko dwukrotnie wyższe niż u dorosłych. Wraz z upływem czasu zmniejsza się zapotrzebowanie na ten składnik. Skład mleka matki idealnie się dostosowuje pod potrzeby niemowlęcia, ponieważ w nim także obniża się ilość białka8Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZW. Pomiędzy 17. Tyg. życia a 26 tyg. należy wprowadzić pokarmy uzupełniające do diety by odpowiedzieć na rosnące zapotrzebowanie malucha na poszczególne składniki odżywcze9Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.. Mleko przestaje być wystarczającym pokarmem, więc dieta niemowlęcia powinna być rozszerzona o produkty stałe. Niedobory w 1000 pierwszych dni mogą rzutować na zdrowie malucha w przyszłości, dlatego oprócz mleka niemowlę powinno otrzymywać żywność najwyższej jakości, dopasowaną do jego potrzeb10Schwarzenberg i wsp., Advocacy for Improving Nutrition in the First 1000 Days To Support Childhood Development and Adult Health, 2018, Pediatrics 14, 2.
A co po skończonym roku? Pomimo, że zapotrzebowanie na ten składnik maleje – dalej jest niezbędny. Junior powinien otrzymywać blisko 1 g/ kg masy ciała białka na dzień11Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2020. Oprócz mleka, białko dostarczą produkty takie jak: mięso, ryby, produkty mleczne, kaszki mleczne czy nasiona roślin strączkowych. Jak urozmaicić menu Roczniaka o produkty białkowe? Jaka ilość jest wystarczająca?
| Wiek | Zapotrzebowanie na białko |
| Niemowlęcy | ok. 1,77 g/kg/dobę w 1.-2. m.ż. i maleje stopniowo do wartości 1,14 g/kg/dobę w 11.-12. m.ż12Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338. |
| Dziecko w wieku 1-3 | ok. 1 g białka/ kg/ dobę nie przekraczając 15%E13Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZW. |
Białko – ważny składnik codziennego menu Juniora
Pomimo tego, że dziecko już ma rozszerzoną dietę nie powinno się zapominać, że dalej się rozwija i ma wrażliwy organizm. Jego menu warto opierać na produktach przebadanych, wysokiej jakości i dostosowanych pod wymagania żywieniowe dzieci. Do tych produktów należą między innymi te z oznaczeniem wieku na opakowaniu, bo ich skład i jakość jest ściśle kontrolowana przez prawo polskie i unijne14ESPGHAN Committee on Nutrition. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition 2017. Samo bilansowanie jadłospisu Roczniaka może być wyzwaniem, bo mleko dalej stanowi istotny element żywienia, ale codzienna dieta powinna zawierać już 4-5 posiłki dziennie tj. śniadanie, obiad, kolacja i 1-2 przekąski. Menu dziecka w wieku 1-3, według modelowego talerza żywieniowego zawiera 4 do 5 porcji produktów białkowych dziennie! Możemy do nich zaliczyć mleko (w tym mleko modyfikowane) i produkty mleczne jak jogurty, kefiry, twarogi, a także drób, mięso, ryby i nasiona roślin strączkowych jak bób, fasola, soczewica, ciecierzyca czy groch15Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2020. Oprócz produktów białkowych w diecie dziecka powinny znaleźć się warzywa, owoce, produkty zbożowe (jak pieczywo, kaszki) i zdrowe tłuszcze (olej rzepakowy, oliwa z oliwek czy masło). Posiłki będące źródłem białka dają sytość i zwiększają wartość odżywczą diety, co jest kluczowe przy rosnących potrzebach żywieniowych Juniora. Tabela z przykładowymi porcjami produktów białkowych może być przydatna w określeniu czy Twoja pociecha spożywa wystarczające ilości tego składnika odżywczego16Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2020!
| 4-5 porcji produktów białkowych | |
| 3 porcje mleka i produktów mlecznych (do wyboru) | 1-2 porcje produktów mięsnych/rybnych (do wyboru) |
| ½ szklanki jogurtu, kefiru lub maślanki2 łyżeczki twarożku lub białego sera1 plasterek lub łyżeczka tartego żółtego sera1 szklanka mleka modyfikowanego typu Junior1 szklanka mleka płynnego spożywczego o zawartości 2–3,2% tłuszczu | Cienki plaster pieczonego schabu, ryby lub ½ piersi z kurczaka½ jajka1 plasterek chudej wędliny1–2 łyżki ugotowanej fasoli czy soczewicy |
Polskie dzieci z niedoborami żywieniowymi?
Wszyscy rodzice chcą jak najlepiej dla swojego malucha, ale w praktyce trafiają na wiele wyzwań. Według badań aż 42% polskich dzieci po pierwszym roku życia nie przyjmuje z pożywieniem wystarczających ilości wapnia, a witaminy D nie dostarcza aż 94% ! Ponadto urozmaicanie diety Juniora w mleko i produkty mleczne także bywa przeszkodą – blisko 90% spożywa ich za mało w ciągu dnia17Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017.. W bilansowaniu diety przydatne mogą być produkty wzbogacane w te składniki odżywcze takie jak mleko modyfikowane typu Junior czy kaszki mleczne dedykowane najmłodszym. Eksperci podkreślają, że pomimo, że mleko modyfikowane po pierwszym roku życia nie jest niezbędnym elementem żywienia, to zamiana mleka krowiego na mleko modyfikowane może okazać się pomocne przy uzupełnianiu niedoborów żywieniowych18Vieux F. i wsp., Role of Young Child Formulae and Supplements to Ensure Nutritional Adequacy in U.K. Young Children. Nutrients 2016, 8, 539.. Pamiętajmy, że żywienie w początkowym okresie życia ma wpływ na zdrowie w przyszłości, dlatego warto zapobiegać niedoborom i zwracać uwagę na żywienie naszych pociech.
