Spis treści
Rosnące dziecko potrzebuje wielu składników odżywczych do prawidłowego rozwoju i zdrowia, dlatego tak ważne jest to, by zadbać o jego zbilansowany jadłospis. Około 6. miesiąca życia – chociaż mleko mamy wciąż jest dla maluszka podstawowym pokarmem – nadchodzi pora na urozmaicanie jego menu1Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.. Eksperci pozostają jednomyślni i uważają, że jednym z ważniejszych elementów, które należy wprowadzić do diety niemowlęcia są zboża. Zboża i produkty zbożowe to cenne źródło węglowodanów, błonnika a także witamin. Na początku przygody z rozszerzaniem diety ryż pojawia się bardzo często w diecie niemowlęcia. Czy wiesz o nim wystarczająco dużo? Czy wiesz, który rodzaj ryżu jest najzdrowszy? Jak i kiedy go podawać niemowlęciu? Wszystkiego dowiesz się poniżej.
Ryż – co w sobie kryje?
Ryż to niezwykle uniwersalne zboże. Jest łatwe do przygotowania, lekkostrawne, bezglutenowe, neutralne w smaku i bogate w wartości odżywcze. Ryż składa się głównie z węglowodanów, małej ilości białka i znikomej tłuszczu. To zboże ma wiele odmian, które różnią się między sobą wyglądem, ale także zawartością błonnika, białka czy składników odżywczych. Na przykład popularny biały ryż ma najmniej błonnika, ale dzięki temu stanowi bezpieczny produkt podczas rozszerzania diety u niemowlęcia. Ryż to podstawa wielu dań dla dzieci, bo oprócz neutralnego smaku daje sytość małym brzuszkom. Potrawy z ryżu dostarczą Maluchowi także witamin z grupy B, magnezu, selenu czy manganu, ale to właśnie pełnoziarniste odmiany mają więcej składników mineralnych. Dodatkowo ciemniejsze odmiany zawierają przeciwutleniacze, jak witamina E, która wspomaga prawidłowe widzenie u dzieci i dorosłych2Zdrojewicz Z., Jagodziński A., Kowalik M., Ryż to zdrowie – prawda czy mit?, Medycyna Rodzinna, 2017, 20 (1), 53-59..
Czy ryż musi być biały? – czyli rodzaje ryżu
Ryż ma wiele odmian, z których można przygotować mnóstwo pysznych i wartościowych potraw dla Malucha. Zobacz czym różnią się od siebie poszczególne rodzaje tego zboża:
| Ryż biały | Ryż brązowy (inaczej pełnoziarnisty) | Ryż długoziarnisty np. jaśminowy, basmati | Dziki ryż | Ryż czerwony | Ryż paraboliczny |
| Ma niewiele błonnika, co sprawia, że świetnie nadaje się do rozszerzania diety dziecka. Ma krótkie ziarna, które podczas gotowania łatwo kleikują, dzięki czemu nada się do zagęszczania zupek, kleików, kaszek mlecznych i bezmlecznych, placuszków i innych miękkich potraw. Rozgotowany ryż sprawdzi się u Maluchów z biegunką. Ta odmiana ma szerokie zastosowanie w produktach dedykowanych niemowlęciom i małym dzieciom. Spotykamy w kaszkach, kleikach, zupkach i daniach typu risotto. Swój biały kolor zawdzięcza pozbawienia go łupiny, przez co ma tez mniej mikroelementów od pozostałych odmian3Zdrojewicz Z., Jagodziński A., Kowalik M., Ryż to zdrowie – prawda czy mit?, Medycyna Rodzinna, 2017, 20 (1), 53-59.. | Ryż brązowy to ziarno, które nie jest pozbawione łuski, więc będzie zawierało więcej mikroelementów, ale też będzie trudniej strawny dla wrażliwych brzuszków. Ma o 3,5 razy więcej błonnika niż biały, więc jego dodatek do potraw może pomagać Maluchowi w zaparciach. Jeżeli podajesz zazwyczaj dzieciom produkty niskobłonnikowe, to pamiętaj, by te, które mają więcej błonnika były wprowadzane w niewielkich ilościach4Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017. Dobrym rozwiązaniem jest np. dodatek mąki ryżowej z brązowego ryżu do niektórych potraw. Rozdrobnione ziarna w postaci mąki mogą być łatwiejsze do trawienia niż ugotowane, pełne ziarna. | Ryż długoziarnisty podczas gotowania nie skleja się tak łatwo jak krótkoziarnisty (biały), więc znajdzie zastosowanie w zupkach, jako dodatek do sosów i gulaszów. | Dziki ryż charakteryzuje się najwyższą zawartością białka i błonnika wśród wymienionych5Zdrojewicz Z., Jagodziński A., Kowalik M., Ryż to zdrowie – prawda czy mit?, Medycyna Rodzinna, 2017, 20 (1), 53-59.. Zawiera wit. E, magnan oraz miedź i cynk, które mają szczególne znaczenie dla układu odpornościowego. Czarne zabarwienie zawdzięcza zawartości wielu przewciwutleniaczy, które sprzyjają zdrowiu6Zdrojewicz Z., Jagodziński A., Kowalik M., Ryż to zdrowie – prawda czy mit?, Medycyna Rodzinna, 2017, 20 (1), 53-59.. Gotuje się około 30 min. Ze względu na wysoką zawartość błonnika i sypka strukturę należy rozważyć włączenie go do diety w niewielkich ilościach lub wymieszany z innym ziarnem, który dziecko dobrze toleruje7Kowalski r, Kowalska D, Bogactwo ryżu, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Lublin 2017. | Podobnie jak dziki ryż, swoje ciemne zabarwienie należy kojarzyć z bogactwem antyoksydantów i większą zawartością błonnika. Posiada lekko orzechowy smak, a na gotowanie powinno się przeznaczyć około 25 min. Ma najwięcej żelaza ze wszystkich odmian8Zdrojewicz Z., Jagodziński A., Kowalik M., Ryż to zdrowie – prawda czy mit?, Medycyna Rodzinna, 2017, 20 (1), 53-59.. Podobnie jak dziki ryż, ze względu na wysoką zawartość błonnika i trudności w gotowaniu na miękko, należy go wprowadzać stopniowo do diety najmłodszych. | To odmiana długoziarnistego ryżu, który został poddany specjalnemu procesowi technologicznemu. Odmiana ta ma więcej walorów zdrowotnych niż tradycyjny długoziarnisty ryż. Podczas obróbki ziaren do środka przenika część składników odżywczych, co czyni podwyższa jego wartość zdrowotną. Gotowany zazwyczaj na sypko, ma mniej błonnika niż ciemniejsze odmiany ryżu i jest dość neutralny w smaku. |
Ryż w formie standardowej to świetna baza do dań wytrawnych, deserków, zupek, delikatnych dań z mięsem. Właściwie przyrządzone i dobrane pod potrzeby dziecka stanowi uzupełnienie diety. Oprócz formy ziarnistej na rynku dostępne są różne produkty jak mąka ryżowa, olej ryżowy, płatki, kaszki, kleiki czy napoje roślinne, nazywane „mlekiem ryżowym”.
Czy wiesz, że?
Ryż ma zdolność do kumulowania arsenu, który dla wrażliwego organizmu może okazać się groźny. Podczas produkcji białego ryżu pozbawiamy go większości arsenu, który głównie znajduje się w łupinie. Gotowanie ryżu w dużej ilości wody i wstępne płukanie go przed przyrządzaniem zmniejsza ilość arsenu. Eksperci uważają, że zbilansowana i zróżnicowana dieta włączająca różne odmiany ryżu nie stanowi zagrożenia dla zatrucia tym metalem. Ze względu na delikatny organizm Malucha zaleca się nie wprowadzać mleka ryżowego do 5. roku życia9Zdrojewicz Z., Jagodziński A., Kowalik M., Ryż to zdrowie – prawda czy mit?, Medycyna Rodzinna, 2017, 20 (1), 53-59..
Rozszerzanie diety – jak podać ryż?
Ryż ze względu na swoje walory smakowe i zdrowotne stanowi świetny element żywienia Maluchów. Dziecko by się prawidłowo rozwijać potrzebuje wielu składników odżywczych i produktów wysokiej jakości. Okres 1000 pierwszych dni życia dziecka to czas, w którym mamy realny wpływ na jego zdrowie teraz i w przyszłości. Eksperci zalecają wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia, a następnie stopniowe rozszerzanie diety pod osłoną mleka matki. Mleko po pierwszym półroczu przestaje być wystarczającym pokarmem dla Malucha, dlatego włączenie do diety pokarmów stałych między 17. a 26. t.ż jest niezbędne10Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.. Na początku przygody ze zbożami warto sięgać po te niskobłonnikowe, czyli na przykład po biały ryż. Naturalnym sposobem „oswajania” Malucha z produktami zbożowymi, jest zagęszczanie mleka zbożem, które chcemy podawać.
Ale czy każdy rodzaj ryżu będzie właściwy do rozszerzania diety?
Na etapie rozszerzania diety z uwagi na delikatny i rozwijający się organizm świetnie się sprawdzą popularne kaszki czy kleiki ryżowe. Zalecana porcja kleiku to 2-3g/100 ml mleka. Stopniowe zwiększanie ilości produktu pomoże dziecku przejść z płynnej konsystencji na bardziej stałą. Jeżeli dziecko dobrze reaguje na produkty z białego ryżu, z czasem można spróbować podać mu w niewielkiej ilości odmianę ryżu, który ma więcej błonnika. Pamiętaj jednak, że produkty zbożowe są podatne na niektóre zanieczyszczenia, m.in. mykotoksyny, pestycydy, które mogą być groźne dla wrażliwego organizmu niemowlęcia. Oznacza to, że zboża, które spożywają dorośli mogą okazać się niedopasowane do potrzeb dziecka. Przy wprowadzaniu produktów do menu Malucha należy kierować się bezpieczeństwem i jakością, i wybierać te przeznaczone specjalnie dla niemowląt i małych konsumentów z oznaczeniem wieku na opakowaniu. Taka informacja oznacza, że produkt spełnia rygorystyczne normy żywieniowe określone dla najmłodszych11Stolarczyk A., Produkty zbożowe pod lupą dietetyka. Standardy Medyczne Pediatria, 2018, T. 15, 261-267..
Ryż jako smaczne urozmaicenie diety Roczniaka?
Po skończonym 12. miesiącu życia Maluch powinien już mieć rozszerzoną dietę o wszystkie produkty stałe, w tym o te potencjalnie alergizujące. Dziecko w wieku 13.-36. miesięcy powinno już spożywać 3 posiłki główne i 2-3 uzupełniające. Produkty zbożowe z racji wysokiej wartości odżywczej powinny stanowić aż 5 porcji dziennie12Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013. W jakiej formie najlepiej podawać ryż dziecku?
Jak najlepiej przyrządzić ryż dziecku?
Sposobów jest mnóstwo. Ryż to niezwykle uniwersalne zboże. Może być podawany na ciepło, na zimno, w deserach czy potrawach wytrawnych. Zazwyczaj największym wyzwaniem stanowi ugotowanie ryżu na sypko. My jesteśmy zwolennikami gotowania bez torebki, po uprzednim przepłukaniu ziaren pod zimną wodą. Ugotowanie ryżu na sypko udaje się gdy zachowamy proporcję 1 szklanki ryżu do 1,5 szklanki wody. Ryż w formie kleistej można ugotować w mleku, zupie, czy bulionie do czasu aż ziarna zrobią się miękkie. Standardowy czas to około 12-15 min. Gotowanie na parze czy używanie garnków do tego przeznaczonych to znaczne ułatwienie. Roczniak poradzi już sobie znacznie lepiej z ugotowanym ryżem w postaci sypkiej czy z odmianami innymi niż biały. Możesz mu urozmaicać jadłospis i włączać różne rodzaje ryżu i zbóż. Pamiętaj, że posiłki dla dzieci nie powinny mieć dodatku soli, więc nie ma potrzeby by gotować ryż w osolonej wodzie13Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013. Badania pokazują, że 83% dzieci w wieku 13.-36. miesięcy otrzymuje posiłki dosalane14Weker H. i wsp.: Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiącażycia w Polsce, Instytut Matki i Dziecka, 2016.. Dobrym i wygodnym rozwiązaniem przy planowaniu jadłospisu dla Roczniaka jest korzystanie z żywności przeznaczonej dla najmłodszych z oznaczeniem wieku na opakowaniu. Te produkty spełniają dużo wyższe normy niż żywność ogólnego spożycia. Kupując te produkty rodzic ma pewność, że korzysta z produktów najwyższej jakości, które pochodzą z kontrolowanych upraw15Poradnik żywienia niemowląt, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014. Produktów z ryżem dedykowanym niemowlętom i małym dzieciom jest wiele. Możemy do nich zaliczyć obiadki z ryżem, zupki z ryżem, kleiki czy kaszki. Bezmleczna kaszka z dodatkiem mleka modyfikowanego typu Junior może stanowić zbilansowany posiłek. Pomimo tego, że dziecko spożywa coraz więcej różnorodnych potraw pamiętaj, że nie jest małym dorosłym. Jego wrażliwy organizm nadal się intensywnie rozwija i ma wyjątkowe potrzeby żywieniowe, dlatego do jego menu powinny trafić produkty wysokiej jakości.
