Spis treści
Fundamentem prawidłowego rozwoju dziecka jest odpowiednie żywienie. Eksperci podkreślają, że kluczowym etapem dla programowania zdrowia na przyszłość jest okres 1000 pierwszych dni, czyli czas od poczęcia do 3 roku życia1Koletzko B.: „Early nutrition and long-term health”. Pediatric Nutrition In Practice, 2008, 37-41.. Produkty zbożowe to nieodłączny element żywienia dorosłych i dzieci. Pełnoziarniste produkty i warzywa powinny być podstawą diety kobiet w ciąży. Są też świetnym wyborem podczas rozszerzania diety niemowlęcia. Według rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia mleko mamy powinno stanowić wyłączny pokarm przez minimum 6 miesięcy życia. Karmienie piersią powinno być kontynuowane tak długo jak chce tego mama i dziecko. Pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia należy rozpocząć rozszerzanie diety na przykład podając mu produkty zbożowe2Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD, Pediatria, 2014, 11:3,321-338. Żyto to zboże znane od wieków, kojarzone przede wszystkim z wypiekami na zakwasie, które rzadko goszczą w diecie najmłodszych z powodu charakterystycznego smaku i zapachu. Produkty żytnie są szczególnie popularne u osób, które dbają o linie i poziom cukru we krwi. Czy to oznacza, że na żyto w diecie malucha nie ma miejsca? Nic bardziej mylnego!
Żyto – niedoceniane zboże
Ziarna żyta to niezwykle cenny produkt – oprócz tego, że są pożywne, wspomagają pracę jelit to jeszcze zawierają składniki, które mają pozytywne znaczenie w żywieniu człowieka. To bogate źródło łatwo przyswajalnych białek, witamin, błonnika pokarmowego, a także kwasów fenolowych, które mają działanie przeciwutleniające, czyli pomagają zwalczać szkodliwe wolne rodniki w organizmie3Jasińska I., Kołodziejczyk P., Michniewicz, J., Ziarno żyta jako potencjalne źródło składników prozdrowotnych w diecie. Żywność: Nauka-Technologia-Jakość, 2006, 13 (2 (47). Żyto w swoim składzie zawiera niezwykle cenne fitoestrogeny, które obniżają ryzyko występowania nowotworów piersi i prostaty a także działają korzystnie na nasz układ krążenia4Jasińska I., Kołodziejczyk P., Michniewicz J., 2006. Fitoestrogeny ziarna żyta i ich znaczenie w profilaktyce zdrowotnej. Przegląd Piekarski i Cukierniczy, 54, 6, 2-5.. Większość prozdrowotnych składników żywieniowych znajduje się w zewnętrznych warstwach ziarna, dlatego produkty z pełnego przemiału (np. mąka pełnoziarnista żytnia) mają wyższą wartość odżywczą niż produkty, które w procesie przetwórstwa zostały pozbawione tej cennej okrywy (np. mąka żytnia jasna)5Jasińska I., Kołodziejczyk P., Michniewicz, J., Ziarno żyta jako potencjalne źródło składników prozdrowotnych w diecie. Żywność: Nauka-Technologia-Jakość, 2006, 13 (2 (47). Żyto, a zwłaszcza produkty żytnie z pełnego przemiału mają wysoką zawartość błonnika – w tym betaglukanów, które pobudzają pracę jelit i ułatwiają wypróżnienie, ale także przyczyniają się do obniżenia całkowitego cholesterolu we krwi6Jasińska I., Kołodziejczyk P., Michniewicz, J., Ziarno żyta jako potencjalne źródło składników prozdrowotnych w diecie. Żywność: Nauka-Technologia-Jakość, 2006, 13 (2 (47).
Czy wiesz, że?
Żyto pojawiło się znacznie później w Polsce niż pszenica? Początkowo mylono je z chwastem, który rośnie obok pszenicy. Obecnie żyto uprawiane jest głównie w Europie7Dzienis G., Żyto ozime – gatunek niedoceniany w Polsce. Praca przeglądowa, Agron Sci, 2018, 19-28.
Czy produkty żytnie mogą być w diecie niemowlęcia?
Niemowlę przez pierwsze pół roku powinno być karmione mlekiem matki, a następnie w osłonie mleka, powinny być podawane produkty uzupełniające dietę jak warzywa, produkty zbożowe, owoce, mięso, tłuszcze roślinne czy ryby. Wprowadzenie produktów stałych do diety niemowlęcia powinno się odbyć pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia. Jeżeli dziecko nie jest karmione piersią to wtedy powinno otrzymywać mleko modyfikowane dopasowane do wieku. Nie ma ustalonej jednoznacznej kolejności podawania produktów stałych podczas rozszerzania menu, ale eksperci zalecają by posiłki, które podajemy niemowlęciu miały odpowiednią konsystencję i były dopasowane do umiejętności żywieniowych dziecka jak połykanie czy mielenie językiem8Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD, Pediatria, 2014, 11:3,321-338. Zboża to jedne z pierwszych grup produktów o jakie warto rozszerzyć dietę dziecka. Są pożywne, neutralne w smaku, zawierają wiele cennych składników odżywczych i mogą być przetworzone w sposób, który ułatwia dziecku przyjmowanie pokarmu np. kleiki, kaszki. Dziecko w pierwszym roku życia rozwija się bardzo dynamicznie – w tym jego układ pokarmowy, dlatego warto zwracać uwagę co podajemy niemowlęciu. Warto sięgać po produkty z oznaczeniem wieku na opakowaniu – są wygodne, bezpieczne pod kątem pozostałości pestycydów, a ich forma podania ułatwia przełykanie niemowlęciu. Na początku rozszerzania diety należy zacząć od zbóż niskobłonnikowych jak ryż, pszenica bez łuski i zwiększać powoli ich porcję. Jeżeli dziecko dobrze toleruje produkty z niewielką ilością błonnika, warto mu ten składnik sukcesywnie zwiększać – na przykład poprzez dodatek wielozbożowej kaszki z żytem, kawałkiem chleba żytniego czy dodatkiem mąki żytniej do wybranej potrawy.
Żyto jako źródło glutenu w diecie niemowlęcia
Omawiając żyto nie można zapomnieć o glutenie! Żyto jest zbożem glutenowym, a według najnowszych danych gluten powinien być wprowadzony do diety niemowlęcia pomiędzy skończonym 4. a 12. miesiącem życia9Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD, Pediatria, 2014, 11:3,321-338. Nie udokumentowano by opóźnianie alergenów, w tym glutenu, miało wpływ na rozwój celiakii. Jeżeli Twój maluch jeszcze nie miał wprowadzonego glutenu, to podczas podawania produktów żytnich po raz pierwszy pamiętaj żeby zaczynać od małej ilości (1-2 łyżki) by móc potencjalnie zaobserwować niepokojące reakcje u dziecka10Szajewska H. i wsp., Karmienie piersią. Stanowisko PTGHiŻD. Standardy Medyczne Pediatria, 2016, 13.1 9-24..
Urozmaicenie diety Juniora
W pierwszym roku życia mleko stanowi podstawę żywienia. W zależności od tego czy jest karmione mlekiem mamy czy mlekiem modyfikowanym to nadal cenny składnik diety niemowlęcia. Z upływem czasu mleko będą zastępować posiłki stałe. Po pierwszym roku życia liczba posiłków w diecie powinna liczyć 4-5, a w tym 3 podstawowe (śniadanie, obiad, kolacja) i 1-2 uzupełniających w formie przekąski. Junior powinien przyjmować aż 5 porcji produktów zbożowych dziennie! Produkty te zawierają witaminy z grupy B, mangan, fosfor i cenną skrobię, która powinna być podstawowym węglowodanem w diecie małych dzieci11Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013. Pomimo tego, że Maluch coraz więcej je różnorodnych produktów nie wolno zapominać, że jego organizm dalej się rozwija i potrzebuje zbilansowanego menu dostosowanego do potrzeb dziecka. Produkty, które dajemy dziecku do jedzenia powinny charakteryzować się wysoką jakością, znanym składem i powinny pochodzić ze sprawdzonego źródła. Jak pokazują wyniki badania przeprowadzonego na dzieciach od 5 – 36 miesiąca życia, aż 61% niemowląt w Polsce otrzymuje posiłki z rodzinnego stołu, które mogą być dla nich nieodpowiednie12Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. „Dorosłe jedzenie” często zawiera sól, cukier, tłuszcze trans, których należy unikać w tak wczesnym wieku. Żywność ogólnego przeznaczenia musi spełniać mniej rygorystyczne normy pod względem jakości i pozostałości pestycydów niż ta dedykowana najmłodszym, dlatego wybieranie produktów z oznaczeniem na opakowaniu jest bezpiecznym rozwiązaniem dla rodziców13Raport „Bezpieczeństwo żywności a potrzeby żywienioweniemowląt i małych dzieci”, pod red. Stowarzyszenia Promocji Zdrowego Żywienia Dzieci „Zdrowe Pokolenia”, Warszawa 2015. Kolejną rzeczą, o której warto pamiętać przy planowaniu menu Juniora jest różnorodność podawanych potraw. Staraj się podawać różnego rodzaju zboża swojemu dziecku, bo każde z nich jest unikalne. Produkty zbożowe stanowią ciekawą bazę do dań wytrawnych i słodkich, jak z nich korzystać na co dzień? Czytaj poniżej.
Jak włączać produkty żytnie do diety Malucha?
Produkty zbożowe w diecie dziecka zazwyczaj charakteryzują się delikatnym smakiem, łatwo strawnością, są syte i mają szerokie zastosowanie. Nam żyto kojarzy się z pieczywem na zakwasie, które często jest intensywne w smaku i wilgotne. Produktów żytnich jest o wiele więcej i mogą stanowić bardzo ciekawy element menu Malucha. Dla tych najmłodszych, dopiero rozpoczynających swoją przygodę z produktami stałymi, świetną alternatywą będą wielozbożowe kaszki, które można przygotować na wodzie (kaszki mleczne) lub na mleku, które aktualnie dziecko pije (kaszki bezmleczne). Kasza dla niemowlaka złożona z wielu rodzajów zbóż to bardzo dobry sposób na stopniowe zwiększanie błonnika w diecie dziecka. To także przyzwyczajanie go do nowych smaków i przede wszystkim – urozmaicenie jego jadłospisu. Ciekawym pomysłem na włączenie żyta do diety może być dodatek mąki żytniej do standardowych placuszków czy naleśników, zamiana pieczywa pszennego na pszenno-żytnie, a następnie żytnie czy sposób na zagęszczanie domowych sosów lub dodatek do omletów. Dziecko w 1-3 roku życia powinno dziennie spożywać aż 5 produktów zbożowych dziennie, więc warto używać w kuchni wiele rodzajów zbóż, w tym żyta.
Przykładem porcji produktów zbożowych z dodatkiem żyta mogą być:
- ½ bułeczki z dodatkiem mąki żytniej
- 1 mała kromka bez skórki chleba z mąką żytnią
- ½ szklanki kaszki wielozbożowej
- ½ szklanki ugotowanego makaronu z mąki żytniej
- 1 placuszek z dodatkiem mąki żytniej
Nie bójmy się produktów żytnich i produktów pełnoziarnistych! Pamiętajmy, że to właśnie one powinny docelowo stanowić podstawę naszego jadłospisu14Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. Wczesne wprowadzanie nowych smaków w postaci różnorodnych zbóż wpływa na preferencje smakowe dziecka w późniejszym okresie jego życia i będzie miało wpływ na jego zdrowie teraz i w przyszłości15Koletzko B.: „Early nutrition and long-term health”. Pediatric Nutrition In Practice, 2008, 37-41..
Wprowadzone zmiany zostały zapisane.