Spis treści
W tym cyklu artykułów dowiesz się o składnikach odżywczych, które budują dietę Twojego dziecka. Co tak naprawdę dają nam one? Gdzie ich szukać, aby spełniały potrzeby żywieniowe naszych maluchów? Poznaj lepiej witaminę A!
Pod koniec roku 2024 ukazały się nowe zalecenia żywienia dla polskiej populacji. Znajdziemy w nich zmiany związane z żywieniem kobiet w ciąży, karmiących piersią, ale także niemowląt i małych dzieci. Podkreślone zostały w tym dokumencie także zmiany w zapotrzebowaniu na niektóre składniki odżywcze, w tym witaminy A.
Po co dziecku witamina A?
Witamina A – inaczej retinol i jego pochodne, to jedna z czterech witamin rozpuszczalna w tłuszczach. Ten składnik jest niezbędny w procesie widzenia, a także do budowy wielu komórek – w tym rozrodczych! Witamina A wpływa także na rozwój płodu, wspomaga układ odpornościowy. Przyczynia się do prawidłowego stanu naskórka, a także jest silnym przeciwutleniaczem (szczególnie dobrze znany β-karoten). Niedobór witaminy A występuje bardzo rzadko. Jednak może on skutkować pogorszeniem rozwoju i funkcjonowania narządu wzroku, zaburzeniami rozwoju płodu, a także tzw. zespół suchego oka. Do grupy, która jest szczególnie narażona na wystąpienie niedoborów witaminy A w krajach rozwiniętych, należą wcześniaki. Nie mają one odpowiednich zapasów witaminy A po urodzeniu, a niskie stężenie retinolu w osoczu często utrzymuje się u nich przez pierwszy rok życia. Może to zwiększać ryzyko wystąpienia chorób oczu, płuc oraz przewodu pokarmowego. Groźny może być także nadmiar witaminy A (retinoidów). To z uwagi na jej działanie toksyczne i teratogenne (uszkadzające płód), jednak nie dotyczy to karotenoidów, do których należy β-karoten). Nadmierne ilości retinolu mogą objawiać się powiększeniem wątroby, nadpobudliwością, osłabieniem, zmianami skórnymi i w strukturze kości1Rychlik E. i inni, „Normy żywienia dla populacji Polski„, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2024.
Ile witaminy A potrzebuje małe dziecko?
Witamina A dla dziecka w zalecanych ilościach jest niezbędna do prawidłowego rozwoju już w okresie płodowym. Dlatego już kobiety w ciąży powinny pamiętać aby sięgać po produkty, które są jej źródłem. W początkowym okresie życia niemowlę przyjmuje wystarczające ilości witaminy A z mlekiem mamy lub z mlekiem modyfikowanym, jeśli mama nie karmi piersią. Wraz ze wzrostem dziecka, zwiększy się udział witaminy A w diecie poprzez owoce, warzywa, a także produkty pochodzenia zwierzęcego jak mięso, jaja, a także mleko i jego przetwory2Rychlik E. i inni, „Normy żywienia dla populacji Polski„, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2024.
W najnowszych normach uwzględniono po raz pierwszy wartość górnych tolerowanych poziomów spożycia (UL) dla niemowląt, który oznacza maksymalny poziom spożycia danego składnika, a wynosi on 600 µg/dobę dla niemowląt w wieku od 4. do 11. miesiąca życia3Rychlik E. i inni, „Normy żywienia dla populacji Polski„, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2024. Dla starszych dzieci określono poziom zalecanego spożycia i minimalne spożycie, które pokazuje tabela nr 1.
Gdzie znajdziesz dobrze przyswajalną witaminę A dla dziecka?
Witamina A i jej pochodne są w wielu produktach! Najbardziej znaną jest wersja pochodzenia roślinnego w postaci β-karotenu, który znajdziemy w:
- Pomarańczowych i czerwonych owocach i warzywach jak: marchew, dynia, bataty, papryka, morele, brzoskwinie, mango, papaja
- Zielonych warzywach jak natka pietruszki, szpinak, jarmuż, brokuły, cykoria, kolendra, por.
- Innych produktach tj. mleko i jego przetwory, jaja, masło – jednak w tych produktach β-karotenu jest mniej.
Retinol i jej pochodne znajdziemy głównie w produktach odzwierzęcych jak:
- Podroby np. wątróbka
- Jaja
- Sery długo dojrzewające
- Masło
- Niektóre ryby morskie
- Margaryny (dodawana jest do nich witamina A w trakcie produkcji).
Oprócz produktów wyżej wymienionych znajdziemy także witaminę A w mleku (także modyfikowanym) i w produktach mlecznych, które w początkowym okresie życia dziecka są bardzo istotne. Warto pamiętać, że niemowlęta i małe dzieci powinny przyjmować witaminę A razem z dietą – chyba że lekarz zaleci inaczej. Nie należy suplementować żadnych witamin i składników odżywczych bez zgody specjalisty4Rychlik E. i inni, „Normy żywienia dla populacji Polski„, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 20245Szajewska H., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy medyczne/Pediatria 2021.
