Spis treści
Dziecko w 1000 pierwszych dniach życia powinno mieć prawidłowo zbilansowaną dietę. Pomogą w tym urozmaicone posiłki z różnorodnych produktów dobrej jakości. Wielu rodziców zadaje sobie pytanie, czy po 1 r.ż. dziecko potrzebuje jeszcze mleka, a jeżeli tak to jakiego.
Mały człowiek, duże potrzeby.
Między 1 a 3 r.ż. dziecko przechodzi przez kolejne etapy intensywnego rozwoju psychomotorycznego, poznawczego i społecznego. Jest to też okres intensywnego wzrostu małego organizmu. Pomiędzy przyjściem na świat a 3 rokiem życia masa ciała dziecka wzrasta 3-, a nawet 4-krotnie, a jego wysokość podwaja się. Mózg zaś osiąga ok. 80% wielkości mózgu dorosłego człowieka. Tworzą się nowe liczne połączenia nerwowe.
Aby organizm juniora mógł temu sprostać musi mieć dostęp do wystarczającej ilości odpowiednich składników pokarmowych. Po 1 r.ż. zapotrzebowanie na różne składniki odżywcze jak jod, wapń, żelazo czy witamina D są kilkukrotnie wyższe w przeliczeniu na kilogram masy ciała niż u dorosłego. Podobnie wzrasta też zapotrzebowanie energetyczne. Dzieci zaczynają chodzić, więcej czasu w ciągu dnia spędzają w ruchu, eksplorują otoczone, a rozwijający się mózg zużywa dużo energii na tworzenie nowych połączeń nerwowych.
Dla budowy mocnych kości i sprawnych mięśni niezbędne są m.in. wapń i witamina D, a rozwijający się układ nerwowy potrzebuje żelaza, witamin z grupy B oraz kwasów omega-3.
Warto pamiętać, że wielkość żołądka juniora to wielkość jego zaciśniętej pięści, zatem nie jest zbyt duża. Mając to na uwadze dobrze jest proponować posiłki odżywcze, bogate we wszelkie niezbędne składniki zapewniające prawidłowy rozwój dziecka.
Czy potrzebne jest mleko?
Mleko po 1 roku życia nadal jest bardzo ważnym składnikiem diety i nie powinniśmy za szybko z niego rezygnować. Pokarm mamy jest cenny także dla juniora jako uzupełnienie jego jadłospisu. Na tym etapie pamiętaj także o proponowaniu mleka i jego przetworów. Mleko mamy zawiera zbyt mało niektórych składników, jak np. wapń, aby zaspokoić zapotrzebowanie dziecka między 1 a 3 r.ż. dlatego niezbędne jest uzupełnienie diety dziecka o inne produkty.
Zgodnie z zaleceniami ekspertów z Instytutu Matki i Dziecka w diecie malucha między 1 a 3 r.ż. powinny znaleźć się mleko i produkty nabiałowe 3 razy dziennie1Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2013. Jeżeli dziecko spożywa urozmaicone produkty i jego dieta jest dobrze zbilansowana może to być mleko krowie, ale w ilości nieprzekraczającej 500 ml na dobę. Większe ilości mogą zmniejszyć spożycie innych produktów, a w konsekwencji powodować niedobory w diecie. Ponadto spożywanie mleka krowiego powyżej 500 ml dziennie wiąże się z ryzykiem anemii z niedoboru żelaza.
Niedobory w diecie małych dzieci.
Doświadczenie i badania pokazują jednak, jak trudne w praktyce jest zapewnienie zbilansowanych posiłków w tym okresie życia2Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. To czas, kiedy mama kończy urlop macierzyński i maluch często idzie do żłobka albo zostaje z innym opiekunem. Jest to też okres, kiedy możemy obserwować tak zwaną neofobię pokarmową, czyli niechęć dziecka do próbowania nowych pokarmów, dziecko odrzuca też często produkty, które do tej pory spożywało.
Biorąc to pod uwagę dobrą opcją jest zastosowanie mleka modyfikowanego nr 3 czyli tzw. Junior jako uzupełnienie codziennego jadłospisu3Beluska-Turkan K, Korczak R, Hartell B i wsp. Nutritional Gaps and Supplementation in the First 1000 Days. Nutrients 2019;11:2891.. Stosowanie go może zwiększyć spożycie żelaza, witaminy D i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Mleko modyfikowane zawiera mniej białka w porównaniu do mleka krowiego, co okazuje się ma korzystny wpływ na zredukowanie ryzyka otyłości4Verduci E, Di Profio E, Corsello A. Which Milk during the Second Year of Life: A Personalized Choice for a Healthy Future? Nutrients 2021;1310:3412; https://doi.org/10.3390/nu13103412. W ostatnich latach zwrócono uwagę i potwierdzają to wyniki badań, że zwiększone spożycie białka przez dzieci w pierwszych latach życia wiąże się z większym ryzykiem otyłości w późniejszym życiu.
Czym właściwie jest mleko po 1 r.ż., czyli nr 3?
Jest to mleko, które podobnie jak nr 1 czy 2 jest modyfikowane na bazie mleka krowiego bądź koziego. Modyfikacja polega na zbliżeniu składem do ideału, czyli pokarmu mamy. Skład mleka z numerem 3 jest jednak bardziej dostosowany do potrzeb juniora, zawiera więcej wapnia, żelaza, witaminy D i witaminy C a nieco mniej tłuszczu w porównaniu do mleka nr 2.
Zgodnie ze stanowiskiem ekspertów po 12 m.ż. nie ma też przeciwwskazań do stosowania mleka oznaczonego nr 2, które dziecko wcześniej spożywało5Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria 2021, 18:805-822..
A co z napojami roślinnymi?
Napoje roślinne od kilku lat zyskują na popularności. Należy podkreślić, że nie mogą one stanowić alternatywy dla mleka modyfikowanego w 1 r.ż., ponieważ nie pokrywają podstawowego zapotrzebowania niemowlęcia na składniki odżywcze6Szajewska H., Socha P., Horvath A. i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria 2021, 18:805-822.7Janicka-Rachtan J., Horvath A.: Napoje roślinne – niezdrowy marketing czy zdrowa alternatywa dla diety bezmlecznej?, Standardy Medyczne Pediatria. 2019; 16: 226-236. Po 12 m.ż. możemy proponować napoje roślinne wzbogacane w wapń, ale raczej jako dodatek. W tej kategorii najlepszym wyborem będzie napój sojowy ze względu na odpowiednią zawartość białka. Nie zaleca się natomiast napojów ryżowych, których podawanie może prowadzić do nadmiernego spożycia przez dziecko arsenu8Scientific report of EFSA. Dietary exposure to inorganic arsenic in the European population. European Food Safety Authority. EFSA J 2014; 12:3597.
Reasumując dieta dziecka między 1 a 3 rokiem życia powinna być prawidłowo zbilansowana i zawierać 2-3 posiłki z mlekiem i jego przetworami. Zastosowanie mleka modyfikowanego nr 3 (Junior) może być pomocne w odpowiednim zbilansowaniu, gdyż jego skład odpowiada na potrzeby rozwijającego się małego organizmu9Sarnecki J. Stosowanie mleka modyfikowanego przeznaczonego dla młodszych dzieci. Standardy Medyczne Pediatria. 2022; 19:152-153.
Wprowadzone zmiany zostały zapisane.