Spis treści
W społeczeństwie nadal panuje pogląd, że o mleczne zęby nie trzeba dbać, bo i tak wypadną. Podobnie sprawa przedstawia się z dbaniem o higienę jamy ustnej niemowlaka i noworodka 1Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014. Wielu rodziców zaskoczonych jest informacją, że pielęgnacja noworodka, a później pielęgnacja niemowląt, to także odpowiednia higiena jamy ustnej. Zaniedbania na tym polu niosą za sobą wiele negatywnych konsekwencji.
Do najważniejszych eksperci zaliczają: brak nawyku mycia zębów w późniejszym wieku, utrudnione działanie w obrębie jamy ustnej (szczotkowanie, wizyta u dentysty) przez nieprzyzwyczajenie dziecka do tego typu czynności, próchnica, w tym groźna i bardzo szybko postępująca próchnica butelkowa, afty, pleśniawki czy grzybica2Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014 3American Academy of Pediatric Dentistry 2014. Fast Facts! Chcąc temu zapobiec należy od pierwszego dnia życia rozpocząć pielęgnację jamy ustnej u noworodka, a następnie te zabiegi kontynuować u niemowląt4Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014.
Pielęgnacja jamy ustnej noworodka
Higiena jamy ustnej noworodka powinna rozpocząć się już pierwszego dnia życia, najlepiej już po pierwszym karmieniu5American Academy of Pediatric Dentistry 2014. Fast Facts. Dbanie o higienę noworodka obejmuje przemywanie jamy ustnej dziecka gazą nasączoną przegotowaną, przestudzoną wodą, nawiniętą na wskazujący lub środkowy palec6Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014. Jama ustna noworodka jest bardzo małym obszarem, w związku z powyższym przemywanie nie należy do łatwych zabiegów, ale wraz z kolejnymi próbami młodzi rodzice nabierają coraz większej wprawy7Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014 8American Academy of Pediatric Dentistry 2014. Fast Facts
Higiena jamy ustnej niemowlaka
Małe dziecko bardzo szybko rośnie i się rozwija dlatego po upływie kilku miesięcy zmieniają się także warunki w jamie ustnej, teraz już niemowlaka. Pielęgnacja jamy ustnej noworodka i niemowląt nadal obejmuje przemywanie bezzębnych wałów dziąsłowych, ale także około 5. miesiąca życia można wykonywać delikatny masaż dziąseł 9Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014 10Jak mądrze dbać o zdrowie jamy ustnej, Światowa Federacja Dentystyczna (FDI), 2016. Taki masaż pomoże przy trudnym dla dziecka procesie wyrzynania zębów. Ząbkowanie rozpoczyna się około szóstego miesiąca życia, jako pierwsze powinny wyrosnąć dolne zęby sieczne11Jak mądrze dbać o zdrowie jamy ustnej, Światowa Federacja Dentystyczna (FDI), 2016. Wspomniany masaż dziąseł można wykonywać szczoteczką silikonową dla niemowląt, zakładaną na palec rodzica lub opiekuna, bądź specjalną miękką szczoteczką do masażu dziąseł12Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014. Taki masaż poprawia ukrwienie dziąseł, przyczynia się do prawidłowego rozwoju szczęk a także oczyszczania jamy ustnej z resztek pokarmowych13Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014.
Wraz z pojawieniem się pierwszego zęba powinna pojawić się pierwsza szczoteczka do zębów oraz pasta dla niemowląt14Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014. Prawidłowa higiena jamy ustnej powinna obejmować nie tylko mycie zębów i bezzębnych części dziąseł ale także czyszczenie języka15Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014 16Kozłowska M. i wsp., Analiza nawyków i zachowań związanych higieną jamy ustnej, Journal of Education, Health and Sport. 2015, 5(9), 95-101. Warto ten nawyk wyrabiać już u najmłodszych. . Jak czyścić język noworodka? Do czyszczenia języka eksperci zalecają używanie szczoteczki do języka lub specjalnych czyścików do języka 17Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014 18Kozłowska M. i wsp., Analiza nawyków i zachowań związanych higieną jamy ustnej, Journal of Education, Health and Sport. 2015, 5(9), 95-101.
Jamę ustną należy czyścić najlepiej po każdym posiłku, a już koniecznie przed spaniem19Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014 20Kozłowska M. i wsp., Analiza nawyków i zachowań związanych higieną jamy ustnej, Journal of Education, Health and Sport. 2015, 5(9), 95-101 21Chłapowska J. Stomatologiczne problemy jamy ustnej dzieci i młodzieży, X Wojewódzka Konferencja Szkół Promujących Zdrowie, 2014. W czasie snu zmienia się skład śliny, staje się ona, lepka, gęsta i nie oczyszcza ona już tak skutecznie zębów i jamy ustnej. Warto zwrócić uwagę, żeby dziecku nie podawać mleka (a zwłaszcza słodzonych napojów!) w trakcie zasypiania, ponieważ przyczynia się to do powstania i bardzo szybkiego rozwoju tzw. próchnicy butelkowej22Stodolak A., Fuglewicz A.: Zapobieganie próchnicy zębów u dzieci i młodzieży oraz promocja zdrowia jamy ustnej – rola pracowników służby zdrowia; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, 1: 76–81.
Afty i pleśniawki u niemowlaka
Pleśniawki u niemowlaka i noworodka są zmorą, wyglądają jak resztki mleka, które przylgnęły do wewnętrznej strony policzków, do dziąseł lub podniebienia23Krol DM. Dental caries, oral health and pediatricians. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 24Petkowicz B., Kandydoza jamy ustej, Gerontologia Polska; tom 14, nr 4, 160–164. Z tego powodu niekiedy dopiero pediatra zwraca na nie uwagę podczas badania kontrolnego25Krol DM. Dental caries, oral health and pediatricians. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270. Pleśniawki pojawiają się także na języku w postaci białego nalotu. Próba ich starcia kończy się krwawieniem.
Afty to niewielkie, bardzo bolesne pęcherzyki, otoczone czerwoną obwódką 26Krol DM. Dental caries, oral health and pediatricians. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 27Petkowicz B., Kandydoza jamy ustej, Gerontologia Polska; tom 14, nr 4, 160–164. Afty pojawiają się częściej u starszych dzieci 28Krol DM. Dental caries, oral health and pediatricians. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 29Petkowicz B., Kandydoza jamy ustej, Gerontologia Polska; tom 14, nr 4, 160–164. Pleśniawki i afty u niemowlaka i małych dzieci spowodowane są często złą higieną 30Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014 31Krol DM. Dental caries, oral health and pediatricians. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 32Petkowicz B., Kandydoza jamy ustej, Gerontologia Polska; tom 14, nr 4, 160–164.
Pleśniawki – przyczyny
Przyczyny powstawania pleśniawek to przede wszystkim złe warunki higieniczne, antybiotykoterapia oraz zakażenie w czasie karmienia. Dziecko zaraża się drożdżakami przykładowo ssąc zainfekowaną pierś mamy lub oblizany przez rodzica czy niedokładnie umyty smoczek, niekiedy pojawiają się też na skutek leczenia antybiotykiem 33Petkowicz B., Kandydoza jamy ustej, Gerontologia Polska; tom 14, nr 4, 160–164 wskutek obniżenia odporności. Choć infekcja nie jest niebezpieczna, sprawia dziecku ból i utrudnia jedzenie. Jednak niezauważona w porę, może się niebezpiecznie rozszerzyć i przyjąć postać białego nalotu na języku utrudniającego ssanie, a także rozprzestrzeniać się na gardło, krtań, tchawicę, oskrzela 34Krol DM. Dental caries, oral health and pediatricians. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 35Petkowicz B., Kandydoza jamy ustej, Gerontologia Polska; tom 14, nr 4, 160–164.
Co na pleśniawki u niemowlaka?
Leczenie pleśniawek jest proste, ale zdecydowanie warto udać się na konsultację do specjalisty – stomatologa. Matki, które karmią piersią powinny przed karmieniem przecierać lekiem przeciwgrzybicznym brodawkę piersi. Niezbędne jest też przemywanie brodawek ciepłą wodą zawsze przed i po karmieniu, a także pędzlowanie jamy ustnej dziecka lekiem zaleconym przez pediatrę lub stomatologa dziecięcego-pedodontę 36Krol DM. Dental caries, oral health and pediatricians. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 37Petkowicz B., Kandydoza jamy ustej, Gerontologia Polska; tom 14, nr 4, 160–164.
Eksperci podkreślają, że dbanie o higienę jamy ustnej od pierwszego dnia to nie tylko przyzwyczajanie dziecka do regularnych zabiegów higienicznych, ale także troska o cały organizm i brak stanów zapalnych w jamie ustnej, takich jak pleśniawki czy afty, które nieleczone rozprzestrzenić mogą się na odległe narządy młodego organizmu dziecka 38Szczepańska J. i wsp., Zalecenia w zakresie higieny jamy ustnej dzieci i młodzieży w kolejnych grupach wiekowych, Polskie Towarzystwo Stomatologii Dziecięcej, 2014 39American Academy of Pediatric Dentistry 2014. Fast Facts.
