Spis treści
Najczęstszą przyczyną alergii pokarmowej u małych dzieci są białka mleka krowiego. Problem ten dotyczy średnio 2-3% niemowląt 1Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017. Gdy niemowlę lub małe dziecko cierpi na alergię pokarmową, zalecana jest dieta eliminacyjna. W przypadku alergii na białka mleka krowiego, z diety malucha należy wyeliminować wszystkie produkty zawierające mleko – pod najróżniejszą postacią.
Przyczyny skazy białkowej u niemowląt
Alergia na białko mleka krowiego zwana jest potocznie i nieprawidłowo „skazą białkową”. Alergia pokarmowa to niepożądana reakcja organizmu, w której bierze udział układ immunologiczny2Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E., Alergia i nietolerancja pokarmowa: mleko i inne pokarmy. Wydawnictwo Help-Med, Kraków, 2013.. Pojawianie się alergii przede wszystkim we wczesnym okresie życia wynika głównie z tego, że układ odpornościowy dziecka jest jeszcze niedojrzały. Rozwija się jeszcze długo po narodzinach, co może powodować nadwrażliwość na różne pokarmy.
Objawy „skazy białkowej” czyli objawy alergii
Reakcja po kontakcie z alergenem może wystąpić w ciągu kilku minut lub po kilku godzinach, a objawy są zróżnicowane i mogą dotyczyć: skóry, układu oddechowego, przewodu pokarmowego oraz innych układów3Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017. Białka mleka krowiego może przedostać się z pożywienia matki do mleka kobiecego i uczulać dziecko4 Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E., Alergia i nietolerancja pokarmowa: mleko i inne pokarmy. Wydawnictwo Help-Med, Kraków, 2013..
Objawy ze strony przewodu pokarmowego występują najczęściej. Zazwyczaj obejmują: biegunkę, nudności, wymioty i ból brzucha. Wątpliwe (niepotwierdzone) to natomiast kolka niemowlęca, zaparcie czy refluks żołądkowo-przełykowy. Najczęstsze objawy skórne to pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy i atopowe zapalenie skóry. Ze strony układu oddechowego symptomy to nieżyt nosa i astma, a najciężsą postacią manifestacji alergii jest wstrząs anafilaktyczny5Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017.
Leczenie żywieniowe alergii
W przypadku zdiagnozowanej przez lekarza alergii na białko mleka krowiego u niemowlęcia, konieczna jest eliminacja mleka i nabiału z diety matki karmiącej. Podobnie w przypadku objawów występujących u małego dziecka: lekarz podejmie decyzję dotyczącą ewentualnych badań, wprowadzenia diety eliminacyjnej u dziecka, warto też by określił czas stosowania diety. Dieta eliminacyjna często jest trudna do zbilansowania, dlatego w celu jej rzetelnej oceny warto zasięgnąć porady dietetyka 6Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017.
Co należy wyeliminować z diety dziecka?
- mleko (w tym standardowe mleko modyfikowane), kaszki mleczne, jogurty, kefiry, maślankę, śmietanę, sery, serki topione, desery mleczne, masło, margaryny mleczne
- naleśniki, ciastka, biszkopty, herbatniki, krakersy, wafle, gofry, budynie oraz wszystkie słodycze, które w składzie mają dodatek mleka
- pieczywo z dodatkiem mleka lub serwatki– bułeczki maślane, rogaliki francuskie, bułki do hamburgerów, chleb tostowy, pieczywo żytnie
- parówki, wędliny z dodatkiem mleka
- mleko owcze i kozie
- niekiedy również wołowinę i cielęcinę (rekcja krzyżowa)7Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017
U dzieci z rozpoznaną alergią na mleko, rozszerzanie diety warto prowadzić pod nadzorem lekarza prowadzącego. Także zdrowym dzieciom zaleca się, aby nie wprowadzać kilku nowych produktów równocześnie i nowe produkty wprowadzać stopniowo, obserwując reakcję dziecka i zaczynając od małych ilości, np. 3-4 łyżeczek 8Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338..
Czytaj etykiety
Składniki wywołujące alergię mogą być ukryte w produktach spożywczych, których nawet nie podejrzewasz o to, że mogą wywołać niepożądaną reakcję alergiczną u dziecka. Dlatego zawsze dokładnie czytaj etykiety.
Dieta eliminacyjna powinna być tak dobrana, by wpływała na ustąpienie lub złagodzenie objawów alergicznych, a przy tym nie zaburzała prawidłowego rozwoju dziecka. Stosując ją, należy pamiętać o wprowadzeniu składników zastępczych, których wartość odżywcza jest zbliżona do eliminowanego pokarmu9Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017.
Uzupełnianie wapnia przy alergii na białka mleka
W przypadku wyeliminowania z diety dziecka mleka i produktów mlecznych, ważne jest uzupełnianie wapnia i witaminy D. Małe dziecko potrzebuje aż 4 razy więcej wapnia niż osoba dorosła10Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017., dostarczenie tej ilości nie jest łatwe nawet dla dzieci bez alergii, a zbilansowanie diety eliminującej mleko i przetwory mleczne jest wielkim wyzwaniem.
Zwracaj uwagę, aby w diecie Twojego dziecka CODZIENNIE pojawiły się co najmniej 3 porcje mleka i produktów mlecznych (mleka roślinnego wzbogacanego w wapń i witaminę D lub mleka modyfikowanego dla dzieci z alergią). To najlepsze i najłatwiejsze do podania małemu dziecku źródło wapnia. Wapń zawierają także niektóre warzywa i nasiona (np. jarmuż, boćwina, brokuły, kapusta, szpinak, rośliny strączkowe, pestki słonecznika, sezam) jednak w znacznie mniejszej ilości i gorzej przyswajalne niż z produktów mlecznych11Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017.. Przed rozpoczęciem suplementacji skonsultuj się z lekarzem.
Przeczytaj artykuły: Wapń – kluczowy składnik diety oraz Witamina D. Co warto o niej wiedzieć.
Wyrastanie z alergii12Szajewska H., Horvath A., Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017
Wielu pacjentów nabywa wraz z wiekiem tolerancję. Alergia na białka mleka w okresie niemowlęcym dotyczy średnio 2-3% dzieci i u co piątego z nich rozwinie się tolerancja już w 1. roku życia, a u co drugiego przed 8. rokiem życia. Ważne by monitorować nabywanie tolerancji przez stopniowe wprowadzenie białka mleka krowiego do diety dziecka w warunkach domowych lub przez przeprowadzenie doustnej próby prowokacji (DPP), pod nadzorem lekarza. Wybór metody zależy od obecności wyprysku atopowego u dziecka i nasilenia alergii, decyzję podejmuje lekarz. Niezależnie jednak od przebiegu choroby zaleca się regularne konsultacje ze specjalistą, w 1. roku życia średnio co 2 miesiące a następnie co 6-12 miesięcy. Wczesne odkrycie, że dziecko już wyrosło z alergii jest bardzo korzystne: pomoże uniknąć niepotrzebnego przedłużania restrykcyjnej diety.
Właściwe rozpoznanie alergii i dobrze dobrana dieta eliminacyjna są bardzo ważne, ponieważ warunkują prawidłowy rozwój fizyczny i intelektualny dziecka13 Błażowski Ł., Kurzawa R., Alergia na białka mleka krowiego–teoria i praktyka. Część I. Obraz kliniczny i zasady rozpoznawania Część II. Standardy Medyczne/Pediatria, 2017, T. 14, 695-712
