Jak dbać o zęby u dziecka, aby nie dopuścić do próchnicy

O prawidłową higienę jamy ustnej należy dbać już od pierwszego dnia życia dziecka1! Dlaczego jest to tak ważne? Jak dobrze myć i pielęgnować zęby? Jaka pasta i szczoteczka dla niemowląt jest najlepsza? Jak zapobiegać próchnicy? Kiedy udać się na pierwszą wizytę u dentysty? Odpowiedzi na pytania znajdziesz w poniższym artykule.

Zęby mleczne – zdrowie jamy ustnej od samego początku

Jama ustna niemowląt ma sporo dziąsłowych fałdów i zachyłków, gdzie zalega pokarm, który jest przyczyną m.in stanów zapalnych czy pleśniawek1. Eksperci zalecają dbanie już o bezzębne wały dziąsłowe, ważne jest żeby regularne mycie jamy ustnej stało się nawykiem, ponieważ bezwzględnie każdego dnia należy myć zęby mleczne, które pojawią się w ustach dziecka w okolicach szóstego miesiąca życia1 2. Pełen komplet uzębienia mlecznego dziecko uzyskuje dopiero w trzecim roku życia3! Jako pierwsze powinny pojawić się „jedynki” dolne, ostatnie będą się wyrzynały „piątki” górne3.

Higiena jamy ustnej u niemowlęcia

Codzienna higiena jamy ustnej u najmłodszych jest obowiązkiem spoczywającym na rodzicach i opiekunach1 3. Na etapie bezzębnych wałów dziąsłowych wystarczy przemywanie gazikiem nasączonym wystudzoną, przegotowaną wodą1 2. Gdy pojawią się zęby, niezbędna staje się szczoteczka dostosowana do wieku dziecka, albo miękka silikonowa nakładka na palec4. Pastę do zębów należy wprowadzać od początku. Na początku eksperci polecają pasty bez fluoru, a gdy dziecko umie już wypluwać, czyli ok 3 r.ż., pasty dostosowane do wieku dziecka z fluorem (ok. 1000 ppm)3 4.

Istotnym elementem higieny jamy ustnej jest też zwracanie uwagi na to, co dziecko wkłada do buzi. Smoczki i gryzaki przed pierwszym podaniem ich niemowlęciu powinny być umyte pod bieżącą wodą lub wrzątkiem, ale bez detergentów. Myjmy je także w czasie dnia.  Absolutnie nie maczajmy smoczków w słodkich płynach, bo to prosty sposób do rozwoju chorób jamy ustnej. 

Jak myć zęby niemowlaka?

1. Dziecko nie myje samo zębów. Rodzice powinni aktywnie uczestniczyć w myciu zębów przez dziecko do ok. 7rż. Dlaczego tak długo? Ponieważ dopiero ok 7 r.ż. dziecko jest na tyle sprawne manualnie, żeby zabiegi higieniczne skutecznie przeprowadzać samodzielnie1 3.

2. Na szczoteczkę nakładamy niewielką ilość pasty tzn. tyle ile ma ziarnko ryżu- jest to ilość wystarczająca dla dziecka (ilość właściwa dla dorosłego odpowiada  wielkości standardowego ziarna grochu). Nieprawidłowe jest nakładanie pasty na całą długość główki szczoteczki1 3 4.

3. Szczoteczka dla niemowląt jest to specjalna szczoteczka, z wygodną bardzo małą główką i odpowiednio miękkim włosiem4 5. Szczoteczki do pielęgnacji jamy ustnej małych dzieci powinny być z tworzywa sztucznego, mieć małą zaokrągloną główkę, posiadać szeroki trzonek (rękojeść) dla wygodnego jej utrzymania w ręku przez rodzica, a potem przez dziecko, ewentualnie być wyposażone w specjalną tarczkę (ogranicznik), która chroni przed zbyt głębokim włożeniem szczoteczki do ust dziecka4.

Próchnica butelkowa

Zęby naszych najmłodszych starajmy się myć minimum 2 razy dziennie. Koniecznie przed snem, ponieważ w nocy zmienia się jakość śliny, ruchy języka są wolniejsze i to przyczynia się do rozwoju próchnicy zębów3 6. Próchnica u dzieci przybiera różne formy, natomiast najpowszechniejsza jest tzw. próchnica butelkowa3 4. Ten rodzaj próchnicy charakteryzuje się bardzo szybkim rozwojem, pojawia się najpierw na przednich zębach szczęki, szybko rozprzestrzeniając się na pozostałe grupy zębów zarówno szczęki i żuchwy3 4. Główną przyczyną rozwoju próchnicy butelkowej zwanej także próchnicą wczesnego dzieciństwa jest zezwalanie niemowlętom i małym dzieciom na zasypianie z butelką3 4. Ten schemat próchnicy pojawia się również w przypadkach nocnego karmienia piersią po 1. roku życia przy niewłaściwej higienie jamy ustnej4. Aby przeciwdziałać występowaniu próchnicy butelkowej należy eliminować nieprawidłowe nawyki, czyli starać się nie dopuszczać do sytuacji, że dziecko zasypia z butelką, i nie podawaćproduktów zawierających cukier, zwłaszcza po wieczornym myciu zębów1 3 4.

Leczenie próchnicy u małych dzieci

Próchnica u niemowlaka a także później, próchnica zębów u dzieci wymaga bezwzględnego leczenia3. Mitem jest, że zębów mlecznych nie należy leczyć3 7. Obecność wszystkich zębów mlecznych do czasu ich fizjologicznej wymiany jest bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju szczęk7. Przedwczesne usunięcie zęba mlecznego na skutek próchnicy powoduje powstanie problemów ortodontycznych a także przyczynia się do powstawania i rozwoju wad wymowy3 7. Dlatego bardzo ważna jest wiedza jak wygląda próchnica u dzieci i jak wygląda zapobieganie próchnicy u dzieci3 4. Miejsca na zębie objęte procesem próchnicowym zmieniają barwę, najpierw są kredowo-białe, następnie plama zmienia barwę na różne odcienie beżowo-brązowego, w kolejnym stadium rozwoju próchnicy pojawia się ból3 8. Dlatego tak ważne jest by rozpoznać początek próchnicy u dzieci, kiedy zmiany są całkowicie odwracalne4 8. Profilaktyka próchnicy u dzieci to przede wszystkim: odpowiednia higiena i ograniczenie cukrów w diecie, a zastąpienie ich większą ilością nieprzetworzonych warzyw i owoców3 4 6 8.

Problemy przy myciu zębów, czyli o krwawiących dziąsłach

Co zrobić jeżeli w czasie mycia dziąsła krwawią? W większości przypadków za krwawienie w czasie mycia odpowiada stan zapalny dziąseł, który powstał poprzez osadzanie się w tym miejscu płytki nazębnej3 4 6. Nie pozostaje nic innego jak dokładnie umyć zęby pomimo krwawienia i w krótkim czasie problem powinien ustąpić6. Jeżeli krwawienie utrzymuje się dłużej niż 3-4 dni wskazana jest wizyta u dentysty3 4 6.

Wielkie wydarzenie- pierwsza wizyta u dentysty

Jeżeli wydarzy się sytuacja awaryjna to wizyta u stomatologa wskazana jest oczywiście jak najwcześniej, natomiast pierwsza, standardowa, planowa wizyta dziecka u stomatologa dziecięcego zalecana jest już w pierwszym roku życia dziecka3 8. Wizyta taka w dużej mierze powinna skupiać się na uświadomieniu rodzicom, że profilaktyka próchnicy u dzieci jest najważniejsza3. Dentysta powinien udzielić porad dotyczących dbania o higienę oraz o dietę dziecka3 8. Potem z maluchem warto przyjść około drugiego roku życia8. Pierwsze wizyty dziecka to tzw. wizyty adaptacyjne, które mają na celu zapoznanie dziecka z lekarzem i z gabinetem3. Taka wizyta powinna polegać na zabawie przyzwyczajającej dziecko do nowego miejsca3. Kolejne powinny odbywać się nie rzadziej niż co 3-4 miesiące3 8. Jest to odstęp czasowy, kiedy dziecko będzie jeszcze pamiętało poprzednią wizytę, a także nowopowstałe zmiany próchnicowe będą łatwe do wykrycia i prawdopodobnie odpowiednio leczone będą całkowicie odwracalne8 9 10.

Dzieci to wymagający pacjencie a leczenie ich zębów to wymagająca dziedzina stomatologii, dlatego warto szukać dentystów specjalizujących się w leczeniu najmłodszych czyli  tzw. pedodontów lub dentystów posiadających doświadczenie w tym zakresie. Zazwyczaj są to lekarze cechujący się lekkością w nawiązywaniu kontaktów z dziećmi. Warto korzystać z doświadczeń innych i wybierać dentystę polecanego przez innych rodziców3 10. Przyzwyczajenie dziecka do profilaktyki jamy ustnej i dbania o zęby jest jednym z ważniejszych zadań dla rodzica. Warto wyrobić w maluchu ten nawyk już od pierwszych dni, to realnie zaprocentuje na przyszłość!