Spis treści
O prawidłową higienę jamy ustnej należy dbać już od pierwszego dnia życia dziecka1Krol D.,Dental caries, oral health and pediatricians, Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270! Dlaczego jest to tak ważne? Jak dobrze myć i pielęgnować zęby? Jaka pasta i szczoteczka dla niemowląt jest najlepsza? Jak zapobiegać próchnicy? Kiedy udać się na pierwszą wizytę u dentysty? Odpowiedzi na pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Zęby mleczne – zdrowie jamy ustnej od samego początku
Jama ustna niemowląt ma sporo dziąsłowych fałdów i zachyłków, gdzie zalega pokarm, który jest przyczyną m.in stanów zapalnych czy pleśniawek2Krol D.,Dental caries, oral health and pediatricians, Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270. Eksperci zalecają dbanie już o bezzębne wały dziąsłowe, ważne jest żeby regularne mycie jamy ustnej stało się nawykiem, ponieważ bezwzględnie każdego dnia należy myć zęby mleczne, które pojawią się w ustach dziecka w okolicach szóstego miesiąca życia3Krol D.,Dental caries, oral health and pediatricians, Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 4Szilagyi P., Oral health in children: a pediatric health priority, Academic Pediatrics 2009; 9(6): 372–273. Pełen komplet uzębienia mlecznego dziecko uzyskuje dopiero w trzecim roku życia5Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4!
Jako pierwsze powinny pojawić się „jedynki” dolne, ostatnie będą się wyrzynały „piątki” górne6Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4.
Higiena jamy ustnej u niemowlęcia
Codzienna higiena jamy ustnej u najmłodszych jest obowiązkiem spoczywającym na rodzicach i opiekunach7Krol D.,Dental caries, oral health and pediatricians, Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270.
Na etapie bezzębnych wałów dziąsłowych wystarczy przemywanie gazikiem nasączonym wystudzoną, przegotowaną wodą8Krol D.,Dental caries, oral health and pediatricians, Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 9Szilagyi P., Oral health in children: a pediatric health priority, Academic Pediatrics 2009; 9(6): 372–273. Gdy pojawią się zęby, niezbędna staje się szczoteczka dostosowana do wieku dziecka, albo miękka silikonowa nakładka na palec10Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
Pastę do zębów należy wprowadzać od początku. Na początku eksperci polecają pasty bez fluoru, a gdy dziecko umie już wypluwać, czyli ok 3 r.ż., pasty dostosowane do wieku dziecka z fluorem (ok. 1000 ppm)11Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4 12Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
Istotnym elementem higieny jamy ustnej jest też zwracanie uwagi na to, co dziecko wkłada do buzi. Smoczki i gryzaki przed pierwszym podaniem ich niemowlęciu powinny być umyte pod bieżącą wodą lub wrzątkiem, ale bez detergentów. Myjmy je także w czasie dnia. Absolutnie nie maczajmy smoczków w słodkich płynach, bo to prosty sposób do rozwoju chorób jamy ustnej.
Jak myć zęby niemowlaka?
1. Dziecko nie myje samo zębów. Rodzice powinni aktywnie uczestniczyć w myciu zębów przez dziecko do ok. 7rż. Dlaczego tak długo? Ponieważ dopiero ok 7 r.ż. dziecko jest na tyle sprawne manualnie, żeby zabiegi higieniczne skutecznie przeprowadzać samodzielnie13Krol D.,Dental caries, oral health and pediatricians, Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 14Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4.
2. Na szczoteczkę nakładamy niewielką ilość pasty tzn. tyle ile ma ziarnko ryżu- jest to ilość wystarczająca dla dziecka (ilość właściwa dla dorosłego odpowiada wielkości standardowego ziarna grochu). Nieprawidłowe jest nakładanie pasty na całą długość główki szczoteczki15Krol D.,Dental caries, oral health and pediatricians, Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–27016Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4 17Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
3. Szczoteczka dla niemowląt jest to specjalna szczoteczka, z wygodną bardzo małą główką i odpowiednio miękkim włosiem18Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
19Kozłowska M. i wsp., Analiza nawyków i zachowań związanych higieną jamy ustnej, Journal of Education, Health and Sport. 2015, 5(9), 95-101. Szczoteczki do pielęgnacji jamy ustnej małych dzieci powinny być z tworzywa sztucznego, mieć małą zaokrągloną główkę, posiadać szeroki trzonek (rękojeść) dla wygodnego jej utrzymania w ręku przez rodzica, a potem przez dziecko, ewentualnie być wyposażone w specjalną tarczkę (ogranicznik), która chroni przed zbyt głębokim włożeniem szczoteczki do ust dziecka20Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
Próchnica butelkowa
Zęby naszych najmłodszych starajmy się myć minimum 2 razy dziennie. Koniecznie przed snem, ponieważ w nocy zmienia się jakość śliny, ruchy języka są wolniejsze i to przyczynia się do rozwoju próchnicy zębów21Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4 22Woynarowska B. Zapobieganie próchnicy zębów i chorobom przyzębia, PZWL, Wyd.2. Warszawa, 2008.
Próchnica u dzieci przybiera różne formy, natomiast najpowszechniejsza jest tzw. próchnica butelkowa23Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 424Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
Ten rodzaj próchnicy charakteryzuje się bardzo szybkim rozwojem, pojawia się najpierw na przednich zębach szczęki, szybko rozprzestrzeniając się na pozostałe grupy zębów zarówno szczęki i żuchwy25Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 426Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
Główną przyczyną rozwoju próchnicy butelkowej zwanej także próchnicą wczesnego dzieciństwa jest zezwalanie niemowlętom i małym dzieciom na zasypianie z butelką27Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4 28Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
Ten schemat próchnicy pojawia się również w przypadkach nocnego karmienia piersią po 1. roku życia przy niewłaściwej higienie jamy ustnej29Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
Aby przeciwdziałać występowaniu próchnicy butelkowej należy eliminować nieprawidłowe nawyki, czyli starać się nie dopuszczać do sytuacji, że dziecko zasypia z butelką, i nie podawaćproduktów zawierających cukier, zwłaszcza po wieczornym myciu zębów30Krol D.,Dental caries, oral health and pediatricians, Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2003; 33(8): 253–270 31Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4 32Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
Leczenie próchnicy u małych dzieci
Próchnica u niemowlaka a także później, próchnica zębów u dzieci wymaga bezwzględnego leczenia33Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4.
Mitem jest, że zębów mlecznych nie należy leczyć34Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 435Karłowska I.,Zarys współczesnej ortodoncji, PZWL, 2013, 3.
Obecność wszystkich zębów mlecznych do czasu ich fizjologicznej wymiany jest bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju szczęk36Karłowska I.,Zarys współczesnej ortodoncji, PZWL, 2013, 3. Przedwczesne usunięcie zęba mlecznego na skutek próchnicy powoduje powstanie problemów ortodontycznych a także przyczynia się do powstawania i rozwoju wad wymowy37Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 438Karłowska I.,Zarys współczesnej ortodoncji, PZWL, 2013, 3.
Dlatego bardzo ważna jest wiedza jak wygląda próchnica u dzieci i jak wygląda zapobieganie próchnicy u dzieci39Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 440Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-130.
Miejsca na zębie objęte procesem próchnicowym zmieniają barwę, najpierw są kredowo-białe, następnie plama zmienia barwę na różne odcienie beżowo-brązowego, w kolejnym stadium rozwoju próchnicy pojawia się ból41Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4
42Zemlik J., Próchnica wczesnodziecięca, PZWL, 2018, 1. Dlatego tak ważne jest by rozpoznać początek próchnicy u dzieci, kiedy zmiany są całkowicie odwracalne43Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-13044Zemlik J., Próchnica wczesnodziecięca, PZWL, 2018, 1.
Profilaktyka próchnicy u dzieci to przede wszystkim: odpowiednia higiena i ograniczenie cukrów w diecie, a zastąpienie ich większą ilością nieprzetworzonych warzyw i owoców45Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 446Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-13047Woynarowska B. Zapobieganie próchnicy zębów i chorobom przyzębia, PZWL, Wyd.2. Warszawa, 200848Zemlik J., Próchnica wczesnodziecięca, PZWL, 2018, 1.
Problemy przy myciu zębów, czyli o krwawiących dziąsłach
Co zrobić jeżeli w czasie mycia dziąsła krwawią? W większości przypadków za krwawienie w czasie mycia odpowiada stan zapalny dziąseł, który powstał poprzez osadzanie się w tym miejscu płytki nazębnej49Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 450Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-13051Woynarowska B. Zapobieganie próchnicy zębów i chorobom przyzębia, PZWL, Wyd.2. Warszawa, 2008.
Nie pozostaje nic innego jak dokładnie umyć zęby pomimo krwawienia i w krótkim czasie problem powinien ustąpić52Woynarowska B. Zapobieganie próchnicy zębów i chorobom przyzębia, PZWL, Wyd.2. Warszawa, 2008. Jeżeli krwawienie utrzymuje się dłużej niż 3-4 dni wskazana jest wizyta u dentysty53Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 454Szczepańska J. i wsp., Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży, Nowa Stomatol 2015; 20(3): 125-13055Woynarowska B. Zapobieganie próchnicy zębów i chorobom przyzębia, PZWL, Wyd.2. Warszawa, 2008.
Wielkie wydarzenie- pierwsza wizyta u dentysty
Jeżeli wydarzy się sytuacja awaryjna to wizyta u stomatologa wskazana jest oczywiście jak najwcześniej, natomiast pierwsza, standardowa, planowa wizyta dziecka u stomatologa dziecięcego zalecana jest już w pierwszym roku życia dziecka56Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 457Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 458 58Zemlik J., Próchnica wczesnodziecięca, PZWL, 2018, 1.
Wizyta taka w dużej mierze powinna skupiać się na uświadomieniu rodzicom, że profilaktyka próchnicy u dzieci jest najważniejsza59Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4.
Dentysta powinien udzielić porad dotyczących dbania o higienę oraz o dietę dziecka60Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 461Zemlik J., Próchnica wczesnodziecięca, PZWL, 2018, 1.
Potem z maluchem warto przyjść około drugiego roku życia62Zemlik J., Próchnica wczesnodziecięca, PZWL, 2018, 1. Pierwsze wizyty dziecka to tzw. wizyty adaptacyjne, które mają na celu zapoznanie dziecka z lekarzem i z gabinetem63Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4.
Taka wizyta powinna polegać na zabawie przyzwyczajającej dziecko do nowego miejsca64Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 4.
Kolejne powinny odbywać się nie rzadziej niż co 3-4 miesiące65Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 466Zemlik J., Próchnica wczesnodziecięca, PZWL, 2018, 1.
Jest to odstęp czasowy, kiedy dziecko będzie jeszcze pamiętało poprzednią wizytę, a także nowopowstałe zmiany próchnicowe będą łatwe do wykrycia i prawdopodobnie odpowiednio leczone będą całkowicie odwracalne67]Zemlik J., Próchnica wczesnodziecięca, PZWL, 2018, 1 68Stodolak A., Fuglewicz A., Zapobieganie próchnicy zębów dzieci i młodzieży oraz promocja zdrowia jamy ustnej- rola pracowników służby zdrowia, Medycyna ogólna i nauki o zdrowiu 2014, Tom 20, nr 1, 76-81 69Sienicka M., Turska-Szybka A.; Świadomość kobiet ciężarnych na temat zapobiegania próchnicy wczesnego dzieciństwa, Dent. Med. Probl. 2015,52,1 93-100.
Dzieci to wymagający pacjencie a leczenie ich zębów to wymagająca dziedzina stomatologii, dlatego warto szukać dentystów specjalizujących się w leczeniu najmłodszych czyli tzw. pedodontów lub dentystów posiadających doświadczenie w tym zakresie. Zazwyczaj są to lekarze cechujący się lekkością w nawiązywaniu kontaktów z dziećmi. Warto korzystać z doświadczeń innych i wybierać dentystę polecanego przez innych rodziców70Szpringer-Nodzak M.,Stomatologia wieku rozwojowego, PZWL, 2015, 471Sienicka M., Turska-Szybka A.; Świadomość kobiet ciężarnych na temat zapobiegania próchnicy wczesnego dzieciństwa, Dent. Med. Probl. 2015,52,1 93-100.
Przyzwyczajenie dziecka do profilaktyki jamy ustnej i dbania o zęby jest jednym z ważniejszych zadań dla rodzica. Warto wyrobić w maluchu ten nawyk już od pierwszych dni, to realnie zaprocentuje na przyszłość!
