Spis treści
Żywienie niemowlęcia w pierwszych 12 m.ż. jest oparte na pokarmie kobiecym bądź, jeżeli z różnych powodów mama nie może karmić piersią, na mleku modyfikowanym. Od ok. 6 m.ż. wprowadzamy produkty uzupełniające i jak nazwa wskazuje są one uzupełnieniem diety. Po pierwszych urodzinach sytuacja zaczyna się odwracać i to pokarmy stałe zaczynają stanowić podstawę menu dziecka. Często rodzice zastanawiają się co dalej z mlekiem? Jak i jakie mleko podawać? Pojawiają się też wątpliwości, czy w ogóle roczniakowi jest potrzebne mleko?
W artykule tym postaram się odpowiedzieć na kilka Waszych pytań.
Czy można karmić piersią i butelką na zmianę w nocy?
Nie ma co do tego przeciwwskazań. Jeżeli mama karmi wyłącznie piersią, może to być jej odciągnięty pokarm podany np. przez drugiego rodzica. Jeżeli jest potrzeba suplementacji mlekiem modyfikowanym, czyli tzw. karmienie mieszane, to również można naprzemiennie stosować karmienie piersią i butelką.
Należy pamiętać, że jeżeli mama rezygnuje z karmienia piersią w nocy, to jej organizm przyzwyczaja się do nowej sytuacji i przestaje o tej porze produkować pokarm.
Chciałabym zwrócić uwagę, że zgodnie z zaleceniami ekspertów po 12 m.ż. stopniowo odstawiamy karmienie nocne oraz picie mleka przez butelkę.
Czy podawać mleko krowie, kozie czy mleko modyfikowane 1,5-rocznemu dziecku?
Jeżeli dieta malucha jest zbilansowana, to możemy podawać zarówno mleko krowie w ilości nieprzekraczającej 500 ml dziennie. Większe ilości mogą powodować gorszy apetyt, zwiększać ryzyko niedoboru żelaza. Mleko kozie nie powinno być jedynym mlekiem proponowanym dziecku, ponieważ zawiera znacznie większą ilość soli mineralnych, a jego nadmierne spożywanie (>500 ml dziennie) przyczynia się do niedoboru kwasu foliowego i witaminy B121Basnet S, Schneider M, Gazit A I wsp.Tresh goat’s milk for infants: myths and realieties – a review. Pediatrics 2010;125:973-977.. Może stanowić dodatek dla urozmaicenia diety.
Doświadczenie gabinetowe pokazuje, że często trudno jest dobrze zbilansować dietę dziecka między 1 a 3 r.ż. Potwierdzają to także badania obserwacyjne Instytutu Matki i Dziecka w populacji dzieci polskich2Weker H.i wsp.:”Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 5.do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. Może to wynikać z różnych rzeczy – koniec urlopu macierzyńskiego, etap tzw. neofobii pokarmowej, czyli niechęci do nowych produktów, nawracające infekcje, niezdiagnozowany niedobór żelaza, który wg WHO może dotyczyć ok. 20% dzieci, a który może wpływać na pogorszenie apetytu.
Są to sytuacje, w których zastosowanie mleka modyfikowanego może być bardzo pomocne. Ułatwia ono zbilansowanie diety przede wszystkim w wapń, jod, żelazo, witaminę D oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe3Beluska-Turkan K, Korczak R, Hartell B i wsp. Nutritional Gaps and Supplementation in the First 1000 Days. Nutrients 2019;11:2891..
Czym różni się mleko modyfikowane nr 2 od nr 3?
Mleka modyfikowane typu 2 i 3 różnią się przede wszystkim zawartością niektórych składników odżywczych, mikroelementów i witamin. Mleko oznaczone numerem 3 czyli tzw. Junior zawiera więcej wapnia, żelaza, witaminy D i witaminy C a nieco mniej tłuszczu w porównaniu do mleka nr 2. Zatem jest bardziej dostosowane do potrzeb dziecka między 1 a 3 r.ż.
Aczkolwiek w zaleceniach PTGHiŻD (Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci) i ESPGHAN (European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition) jest stwierdzenie, że nie jest konieczna zamiana mleka następnego nr 2 na nr 3, to warto pamiętać, że jest taka opcja4Hojsak I, Bronsky J, Campoy C i wsp. Young Child Formula: A Position Pa- per by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2018;66:177-185..
Czy po pierwszych urodzinach można zrezygnować z mleka i produktów mlecznych w diecie dziecka?
Nie jest to zalecane przez ekspertów. Nie powinniśmy za wcześnie odstawiać mleka, ponieważ jest cennym źródłem przede wszystkim wapnia, witaminy D i łatwoprzyswajalnego białka. U dzieci między 1 a 3 r.ż. zaleca się 3 porcje mleczne w ciągu dnia, z czego 2 porcje może stanowić mleko do picia (mleko mamy, mleko modyfikowane ewentualnie mleko krowie) oraz 1 porcja to produkty nabiałowe jak sery żółte i twarogowe, jogurty, kefiry, maślanka. Zatem karmienie piersią po 1 r.ż. dziecka nie oznacza, że nie należy podawać mleka i produktów mlecznych.
Które roślinne napoje są najlepsze dla dziecka?
Napoje roślinne od kilku lat są coraz popularniejszą alternatywą dla mleka, jednak powinniśmy pamiętać o kilku kwestiach. Po pierwsze napoje to zdecydowanie nie zapewniają składników odżywczych niezbędnych do rozwoju niemowlęcia w 1 r.ż. Nie powinny być proponowane zamiast mleka mamy czy mleka modyfikowanego. Po 1 r.ż. możemy podawać dzieciom napoje roślinne w niewielkiej ilości jako dodatek do urozmaiconej diety. Najlepsze będą te wzbogacane wapniem, bez dodatku cukrów prostych. Mogą to być napoje sojowe ze względu na odpowiednią zawartość białka. Należy unikać natomiast napojów ryżowych do 5 r.ż., ponieważ istnieje duże ryzyko nadmiernego spożycia przez dziecko arsenu5Janicka-Rachtan J., Horvath A.: Napoje roślinne – niezdrowy marketing czy zdrowa alternatywa dla diety bezmlecznej?, Standardy Medyczne Pediatria. 2019; 16: 226-236.
Czy lepiej podawać wodę czy mleko do picia Roczniakowi?
Dla dzieci najlepsza do picia jest czysta woda dobrej jakości. Mleko do picia po 1 r.ż. zalecane jest w ilości nieprzekraczającej 400-500 ml na dobę, czyli około 2 szklanek. Większe ilości mleka i podawanie go do głównych posiłków może hamować apetyt dziecka. Wówczas trudno będzie o odpowiednie zbilansowanie diety. Ponadto, jeżeli jest to mleko krowie jego nadmierne spożycie może wiązać się z niedoborem żelaza i w konsekwencji większym ryzykiem rozwoju anemii z niedoboru żelaza.
Jakie produkty mleczne podawać dziecku, które ma uczulenie na krowie mleko?
U dziecka z potwierdzoną alergią na mleko krowie unikamy w diecie wszystkich produktów na bazie mleka i jego przetworów. Przy nasilonych objawach także produktów, które mogą być zanieczyszczone śladowymi ilościami mleka. Jeżeli mama karmi dziecko piersią, to sama powinna stosować dietę bezmleczną, ponieważ alergeny przechodzą do mleka kobiecego. Jeśli natomiast mama nie może karmić piersią, to dla takich dzieci przeznaczone są specjalne mleka modyfikowane, tzw. hydrolizaty, które możemy kontynuować także po skończonym 12 m.ż. Są one bardzo pomocne w odpowiednim zbilansowaniu diety bezmlecznej.
Często jednak zdąża się, że po 12 m.ż. dzieci zaczynają „wyrastać” z alergii. Wówczas wprowadzanie produktów mlecznych pozostaje pod nadzorem lekarza prowadzącego6Kaźmierska K, Alergia na białka mleka krowiego – postępowanie dietetyczne w celu prewencji, postawienia rozpoznania I indukcji tolerancji w warunkach gabinetu Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Standardy Medyczne Pediatria; 2021, 18:199-206.
Reasumując dziecko między 1 a 3 r.ż. jest w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju. Mały organizm ma w związku z tym wysokie potrzeby żywieniowe, a mleko i produkty mleczne stanowią ważny element diety i nie powinniśmy za szybko z nich rezygnować.
