Spis treści
Siatki centylowe to normy rozwojowe opracowane dla odpowiednich grup wiekowych z uwzględnieniem płci. To dzięki siatkom centylowym ocenia się prawidłowy rozwój dzieci. Jeśli nie wiesz, jak odczytywać wyniki z siatek centylowych, lub zastanawiasz się, czy Twoje dziecko jest odpowiednio odżywione, to odpowiedzi znajdziesz w artykule. Każda książeczka zdrowia dziecka zawiera siatki centylowe, na które nanosi się aktualne pomiary wzrostu, masy ciała, a u niemowląt także pomiar obwodu głowy.
Do czego służą siatki centylowe?
Okres 1000 pierwszych dni życia dziecka, czyli od poczęcia przez pierwsze lata, to czas najintensywniejszego rozwoju, dlatego małe dzieci są szczególnie wrażliwe na wszelkie nieprawidłowości związane z żywieniem. Z tego powodu bardzo ważne jest kontrolowanie prawidłowego rozwoju maluchów poprzez wykonywanie regularnych pomiarów ciała, m.in. wysokości i masy ciała. Otrzymane wyniki odnosi się do siatek centylowych, na podstawie których można stwierdzić ewentualne odchylenia i odpowiednio wcześnie wyeliminować ich przyczyny.
Siatki centylowe zostały osobno opracowane m.in. dla dziewcząt i chłopców, dzieci urodzonych o czasie i wcześniaków, dla różnych oznaczonych parametrów: wzrostu, masy ciała, obwodu klatki piersiowej, obwodu głowy1Woś H., Staszewska – Kwak A., 2012. Żywienie dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 11.,2Szajewska H. (red), 2009. Żywienie dzieci zdrowych i chorych. Wydawnictwo Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, 57-67..
Jak korzystać z siatek centylowych?
Wybierz aktualną siatkę, odpowiednią dla płci i wieku. Na osi poziomej znajdź wiek dziecka. Na osi pionowej odczytaj wartość ocenianej cechy (wzrost, masa ciała, BMI itp.). Z tych punktów wyprowadza się linie prostopadłe, punkt przecięcia tych linii oznacza pozycję centylową3Radzikowski A., Wielowiejska A., Ocena stanu odżywienia dzieci [w:] Albrecht P (red.), Gastroenterologia dziecięca, Wydawnictwo Czelej, Warszawa 2014..
Siatki centylowe składają się zazwyczaj z 7 krzywych, które pokazują, jaki procent dzieci w całej populacji w danym wieku ma większą i mniejszą wartość pomiaru np. masy ciała. Przykład:
- Asia znajduje się na 25. centylu oznacza, że 75% jej rówieśniczek ma większą masę ciała, a 25% mniejszą.
- Krzyś znajduje się na 90. centylu oznacza, że 90% jego rówieśników ma mniejszą masę ciała, a 10% większą.
Jak czytać siatki centylowe?
Aby odczytany wynik był prawidłowy, należy dobrać odpowiednią siatkę centylową do ocenianego dziecka oraz prawidłowo nanieść wartości na siatkę.
Obszar normy znajduje się pomiędzy krzywymi centylowymi 3. i 97. Niektóre siatki zamiast centyli mają zaznaczone SD (odchylenie standardowe) i wtedy górną i dolną granicę normy wyznaczają krzywe -2SD i +2SD, obszar normy znajduje się pomiędzy nimi4WHO Multicentre Growth Reference Study Group. WHO Child Growth Standards: Length/height-for-age, weight-for-age, weight-for-length, weight-for-height and body mass index-for-age: Methods and development. Geneva: World Health Organization, 2006. Wartości, które znajdują się w granicach między 3. a 10. centylem oraz między 90. a 97. centylem stanowią tzw. strefę obserwacyjną5Radzikowski A., Wielowiejska A., Ocena stanu odżywienia dzieci [w:] Albrecht P (red.), Gastroenterologia dziecięca, Wydawnictwo Czelej, Warszawa 2014.. Co to oznacza dla Twojego dziecka? Jeśli jesteś mamą niemowlaka karmionego piersią, to w zasadzie nic – dalej karmisz podobnie jak do tej pory, obserwując jedynie dalszy rozwój malucha. Nie ma powodów do zmartwień – każde dziecko rozwija się w swoim tempie i zgodnie ze swoimi cechami genetycznymi. Jeśli jednak twoje dziecko jest starsze i ma nadwagę lub niedowagę, warto wprowadzić zmiany w jego jadłospisie i dalej kontrolować masę ciała. Sposób postępowania najlepiej skonsultuj z dietetykiem6Woś H., Staszewska – Kwak A., 2012. Żywienie dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 11.,7Szajewska H. (red), 2009. Żywienie dzieci zdrowych i chorych. Wydawnictwo Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, 57-67..
Centyle a dignostyka
Diagnostykę wdraża się, kiedy dziecko znajduje się poniżej 3. centyla lub powyżej 97. centyla (lub poniżej -2SD lub powyżej +2SD). Dotyczy to w szczególności masy ciała. Szczupłe dzieci bada się w kierunku alergii, celiakii, anemii oraz wielu różnych chorób przewodu pokarmowego, nerek, układu hormonalnego. Dzieci z nadmierną masą ciała kieruje się na badania w kierunku cukrzycy, zaburzeń metabolicznych8Krawczyński M., 2012. Siatki centylowe. Waga i wzrost małego dziecka. Medycyna Praktyczna (dostęp online),9Szajewska H. (red), 2009. Żywienie dzieci zdrowych i chorych. Wydawnictwo Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, 57-67.. Dodatkowo dzieci z nieprawidłową masą ciała powinny udać się wraz z rodzicami na wizytę do specjalisty w celu sprawdzenia ich sposobu żywienia.
Należy podkreślić, że wiele szczupłych dzieci z masą poniżej 3. centyla jest zdrowych i rozwija się prawidłowo. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, których rodzice są szczupli i niscy, oraz dzieci urodzonych przedwcześnie i z niską masą urodzeniową. Podobnie jest z niemowlakami z masą powyżej 97. centyla. Jeśli masa urodzeniowa dziecka była wysoka, dziecko od początku utrzymuje się w górnych granicach normy oraz karmisz piersią, to nie ma podstaw do obaw10Krawczyński M., 2012. Siatki centylowe. Waga i wzrost małego dziecka. Medycyna Praktyczna (dostęp online),11Szajewska H. (red), 2009. Żywienie dzieci zdrowych i chorych. Wydawnictwo Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, 57-67..
Szczególnej uwagi wymaga jednak sytuacja, kiedy krzywa wzrostu dziecka na siatce centylowej znacznie obniża się lub podwyższa – wtedy najlepiej skonsultować się pediatrą12Szajewska H. (red), 2009. Żywienie dzieci zdrowych i chorych. Wydawnictwo Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa, 57-67..
Autor: mgr inż. Marta Wójtowicz – edukatorka żywieniowa programu „Zdrowo Jemy Zdrowo Rośniemy”
Skorzystaj z narzędzia, które pomoże Ci ocenić, czy rozwój fizyczny Twojego dziecka przebiega prawidłowo i harmonijnie. Porównaj jego masę i długość ciała na tle innych dzieci, w podobnym wieku i tej samej płci.
