Spis treści
Układ odpornościowy to z pewnością jeden z ważniejszych układów w naszym organizmie. Kształtuje się on już w wieku płodowym, ale nie jest jeszcze w pełni dojrzały1Vighi G. i wsp., Allergy and the gastrointestinal system. Clinical & Experimental Immunology, 2008, 153: 3-6. Dziecko w okresie 1000 pierwszych dni rozwija się najintensywniej w życiu, a razem z nim jego układ immunoloogiczny. W tym szczególnym okresie maluch potrzebuje niezbędnych składników odżywczych, które przez pierwsze 6 miesięcy życia dostarcza mu mleko mamy2Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015, a następnie produkty uzupełniające dietę, które pomiędzy 17 tyg. życia a 26 tyg. życia powinny zostać włączone do diety3Szajewska H i wsp. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Standardy Medyczne Pediatria 2014;11:321-336! Dziecko i jego wrażliwy organizm potrzebuje wyjątkowego menu, zawierającego składniki odżywcze, które wspierają jego rozwój i układ odpornościowy. Dowiedz się jaką funkcję ma witamina C i dlaczego warto dbać o to, by nie brakowało jej w diecie maluchów.
Ta witamina ma moc!
Witamina C – inaczej kwas L-askorbinowy pełni w organizmie wiele ważnych funkcji. Między innymi bierze udział w gojeniu się tkanek, wzmacnia dziąsła i jest silnym przeciwutleniaczem4Normy żywienia dla populacji Polski – Instytut Żywności i Żywienia, 2017, str. 147. Bierze udział także w procesach krzepnięcia krwi, regulacji ciśnienia i jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Oprócz tego, że sama witamina C ma niezwykłe działanie, to często połączenie jej z innymi składnikami odżywczymi przynosi same korzyści. Czy wiesz, że witamina C bierze udział we wchłanianiu wapnia i żelaza? To niezwykle ważna funkcja, zwłaszcza dla rozwijającego się organizmu dziecka. Maluch potrzebuje aż 4 razy więcej żelaza w przeliczeniu na kg masy ciała niż dorosły, a żelazo przecież jest niezbędne w kształtowaniu układu odpornościowego5Dymarska E. i wsp., Wpływ sposobu odżywiania na układ odpornościowy. Immunomodulacyjne działanie kwasów tłuszczowych, witamin i składników mineralnych oraz przeciwutleniaczy. Nowiny lekarskie 2013, 82, 3, 222–231. Nie można zapomnieć, że organizm nie jest w stanie sam wytworzyć witaminy C, dlatego tak ważne jest by dostarczał go z pożywieniem, szczególnie, że Junior ma na tę witaminę aż 3 krotnie wyższe zapotrzebowanie niż dorosły6Normy żywienia dla populacji Polski – Instytut Żywności i Żywienia, 2017, str. 147!
Źródła witaminy C w diecie dziecka
Owoce to najpopularniejsze źródło w diecie tej witaminy, ale okazuje się, że nie jedyne. Witamina C już od pierwszych dni życia jest dostarczana niemowlęciu z mlekiem kobiecym, które oprócz niej zawiera wiele składników wspomagających odporność dziecka. Warto wspomnieć, że zawartość witaminy C w mleku zależy od diety mamy karmiącej. Jeżeli jej dieta jest bogata w produkty zawierające witaminę C to wtedy mleko, które produkuje – także7https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/karmienie-piersia/84217,mleko-matki-to-fenomen-natury. Mamy, które nie karmią piersią powinny podawać mleko modyfikowane dopasowane do wieku dziecka, które również zawiera odpowiednie ilości tej witaminy i odpowiada na potrzeby rosnącego dziecka. Gdy mleko przestaje być wystarczającym pożywieniem produkty stałe powinny być włączone do menu – najlepiej pomiędzy 17 tyg. życia a 26 tyg. życia dziecka8Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2015. Produkty, które podajemy najmłodszym powinny być dopasowane konsystencją do jego umiejętności, być wysokiej jakości i ze sprawdzonego źródła. Dzieci w wieku niemowlęcym nie powinny spożywać mniej niż 20 mg witaminy C dziennie, a maluchy do 3. roku życia powinny spożywać tej witaminy już 40 mg dziennie9Normy żywienia dla populacji Polski – Instytut Żywności i Żywienia, 2017, str. 147. Witaminę C dostarczymy z pożywieniem podając maluchowi na przykład:
- warzywa jak: natka pietruszki, papryka, brukselka, brokuły, szpinak, ziemniaki
- owoce jak: cytrusy, truskawki, porzeczki, owoce dzikiej róży, rokitnik, kiwi, borówka
Planując menu warto pamiętać o tym, że witamina C jest szczególnie niestabilna i ulega rozpadowi podczas obróbki termicznej, zmianie pH, obecności tlenu, przechowywania a nawet podczas krojenia straty tej witaminy mogą sięgać 50%10Janda K., Kasprzak M., Wolska J., Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie, Pom J Life Sci; 2015. 61, 4, 419–425.. Produkty zachowają najwięcej witaminy C, jeżeli będą spożywane na surowo, gotowane na parze lub kiszone, dlatego postaraj się właśnie takie produkty włączać do diety swojej pociechy.
Ile witaminy C w diecie roczniaka?
Mając na uwadze, że witamina C występuje głównie w warzywach i owocach, warto zadbać o ich udział w każdym posiłku! Dzienna porcja witaminy C w diecie Roczniaka (40 mg/ dziennie) będzie pokryta na przykład poprzez dodatek:
- małej garści truskawek do wielozbożowej kaszki i 3 różyczek brokułów do obiadku
- 4-5 strąków papryki czerwonej i porcję zupy szpinakowej
- koktajlu ze zmiksowanego kiwi z ½ banana
ZAPAMIĘTAJ!
To nie soki owocowe lub owocowo-warzywne powinny dostarczać witamin i składników mineralnych w diecie dziecka- tylko owoce i warzywa dodawane do posiłków!
Dieta na odporność nie tylko z witaminą C
Większość mechanizmów obrony immunologicznej ulega osłabieniu na skutek złego odżywienia, zwłaszcza w przypadku niedoborów określonych składników, niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Do tych składników możemy zaliczyć witaminę C, ale nie tylko! Witaminy A i D, kwasy omega -3, białko czy żelazo to także składniki, które pomagają w kształtowaniu układu immunologicznego11Dymarska E. i wsp., Wpływ sposobu odżywiania na układ odpornościowy. Immunomodulacyjne działanie kwasów tłuszczowych, witamin i składników mineralnych oraz przeciwutleniaczy. Nowiny lekarskie 2013, 82, 3, 222–231,12Kaplan J.L., et al. The role of microbes in developmental immunologic programming. Pediatr Res. 2011; 69(6): 465-72. Dbanie o jelita maluszka także jest inwestycją w układ odpornościowy, wiec dieta nie powinna być uboga także w oligosacharydy, które wspomagają mikrobiotę jelit13Cukrowska B. Nowe kompozycje oligosacharydów o właściwościach prebiotycznych – doniesienia z 52 sympozjum ESPGHAN. Wywiad z profesor Bożeną Cukrowską. Standardy Medyczne/Pediatria 2020,1:9-13. Niewłaściwie zbilansowana dieta w pierwszych latach życia może skutkować podatnością na infekcję lub niektóre choroby autoimmunologiczne14Chandra R, Newberne P., Nutrition, immunity, and infection: mechanisms of interactions. Springer Science & Business Media, 2012. Planując jadłospis malucha warto uwzględnić wszystkie składniki odżywcze. Szczególnie cenne połączenie to produkty bogate w żelazo z tymi, które mają witaminę C. Łączenie tych produktów razem umożliwia lepsze wchłanianie żelaza w organizmie. Przykładem może być:
- mleczna kaszka wzbogacana w żelazo ze świeżymi owocami
- zupka z gotowanym mięsem drobiowym i natką pietruszki
- obiadek z mięsem gotowanym, ziemniakami i brokułami
- koktajl z mleka modyfikowanego i truskawek
Czy można przesadzić z witaminą C?
Każdy organizm potrzebuje odpowiedniej dawki składników odżywczych i witamin by móc prawidłowo funkcjonować i się rozwijać. Okazuje się, że co za dużo to nie zdrowo, bo witaminy, pomimo, że są niezbędne, to w bardzo dużych ilościach mogą powodować u niektórych skutki uboczne. Uważa się, że witamina C nie ma w zasadzie toksycznego działania, ale u dzieci z anemią sierpowatą znacznie łatwiej przedawkować witaminę C. Bardzo wysokie dawki tej witaminy u części osób mogą przyczyniać się do powstawania kamieni nerkowych oraz dolegliwości jelitowych. Należy pamiętać jednak, że mowa tu o wysokich dawkach suplementowania tej witaminy, co oznacza, że spożywanie jej z owocami i warzywami nie będzie przyczyniać się do powstawania objawów świadczących o przedawkowaniu15Normy żywienia dla populacji Polski – Instytut Żywności i Żywienia, 2017, str. 147.
Gdy menu jest zbyt ubogie…
Niestety okazuje się, że niedobory żywieniowe u dzieci po pierwszym roku są nadal powszechne16Weker H., Socha P. i wsp., Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia, Instytut Matki i Dziecka, 2016. A według badań polskie dzieci jedzą za mało warzyw, co przyczyniać się może do niedoborów w przyszłości. Przygotowując posiłki dla dzieci po pierwszym roku życia należy mieć na uwadze, że zapotrzebowanie na niektóre składniki się zwiększa, w tym także na witaminę C, bo Roczniak potrzebuje jej aż 3 razy więcej w przeliczeniu na kg m.c. niż dorosły17Normy żywienia dla populacji Polski – Instytut Żywności i Żywienia, 2017, str. 147. Warzywa i owoce to najlepsze źródło tej witaminy, wiec postaraj się by były one w codziennym menu. Dziecko po 1 roku życia powinno otrzymywać aż 5 porcji warzyw i 4 porcje owoców dziennie18Weker H i wsp., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1-3 roku życia, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka, 2013! Jeżeli Twój maluch ma trudności ze spożywaniem tych produktów to nie poddawaj się i podawaj je na różne sposoby – w zupie, koktajlach, gulaszach, plackach czy naleśnikach. Mleko to podstawa żywienia w pierwszym roku życia. Mleko mamy lub mleko modyfikowane dostarcza dziecku wszystkich niezbędnych składników, ale po ukończeniu roku także jest niezwykle istotnym elementem diety. Podawanie mleka modyfikowanego typu Junior wydaje się dobrym rozwiązaniem podczas uzupełniania niedoborów żywieniowych – na przykład zamiana mleka krowiego do picia na mleko modyfikowane w diecie dostarcza więcej witaminy C. Zbilansowana dieta to podstawa do wspierania odporności dziecka i inwestycja w jego rozwój i zdrowie, dlatego tak ważne jest by już w okresie ciąży i w wieku niemowlęcym zadbać o to by twój maluch otrzymywał co najlepsze.
