Pokarmy uzupełniające – nie za wcześnie, ale też nie za późno

Rozszerzanie diety jest konieczne, wynika to z rosnącego zapotrzebowania na pewne składniki odżywcze, których samo mleko nie może już na ogół zaspokoić. Podawanie posiłków uzupełniających jest bardzo ważnym etapem kształtowania się nawyków żywieniowych i nie powinno się zaczynać ani zbyt wcześnie, ani zbyt późno.

Właściwy moment

Zgodnie z zaleceniami ekspertów wprowadzanie produktów uzupełniających należy rozpocząć nie wcześniej niż w 17. tygodniu życia i nie później niż w 26. tygodniu życia dziecka. Tak szeroki przedział czasowy umożliwia jednoczesne wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesiące życia niemowlęcia[3]. Celem do którego należy dążyć jest wyłączne karmienie piersią przez 6 pierwszych miesięcy życia dziecka. Jednak ewentualne wprowadzanie niewielkich ilości innych pokarmów już od 5. miesiąca życia niemowlęcia nie stoi w sprzeczności z tą fundamentalną zasadą, na tym etapie nie chodzi bowiem o zastąpienie dotychczasowego karmienia piersią innym pokarmem a jedynie degustację nowych produktów, co ułatwia rozwój tolerancji nowego pokarmu. Także w tym czasie podstawą każdego posiłku w ciągu doby nadal pozostaje mleko mamy.

Ryzyko zbyt wczesnego wprowadzania pokarmów uzupełniających

Mleko matki zawiera wszystkie substancje odżywcze oraz dostarcza energii do prawidłowego wzrostu i rozwoju, zawiera też przy tym zawiera przeciwciała, które chronią dziecko przed infekcjami i biegunką¹ Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Dlatego też towarzystwa naukowe oraz międzynarodowe grupy ekspertów zgodnie zalecają, aby niemowlęta były karmione wyłącznie pokarmem kobiecym przez pierwszych 6 miesięcy życia² Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.. 
Nie należy zbyt wcześnie wprowadzać pokarmów uzupełniających  – gdy dziecko jeszcze ich nie potrzebuje. Mogą one bowiem spowodować, że maluch będzie wypijał mniej mleka matki, co z kolej wpłynie na zmniejszenie ilości wytwarzanego mleka, a przez to dziecko może otrzymywać mniej składników odżywczych, niż potrzebuje ³ Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Z mniejszą ilością mleka niemowlak otrzyma też mniej przeciwciał, co może zwiększyć ryzyko infekcji oraz biegunek. Dodatkowo zbyt wczesne rozszerzanie diety jest związane z ryzykiem alergii oraz nadwagi w późniejszym życiu ⁴ Fewtrell M. i wsp., Complementary feeding, A position paper by the ESPGHAN committee on nutrition. J PEDIATR GASTR NUTR, 2017, 64.1 119-132.

Ryzyko zbyt późnego wprowadzania pokarmów uzupełniających

Gdy wprowadzanie stałych pokarmów rozpoczniemy za późno, niemowlę nie otrzyma dodatkowej porcji energii i substancji odżywczych, które zapełnią lukę. Może to negatywnie wpłynąć na prawidłowy wzrost i rozwój. Zwiększa się też ryzyko wystąpienia niedoborów składników odżywczych, a nawet niedożywienia. Krytycznym składnikiem jest żelazo, którego zapasy u niemowląt kończą się około 6. miesiąca a zapotrzebowanie na ten składnik w przeliczeniu na kilogram masy ciała jest najwyższe w ciągu całego życia⁵ Fewtrell M. i wsp., Complementary feeding, A position paper by the ESPGHAN committee on nutrition. J PEDIATR GASTR NUTR, 2017, 64.1 119-132.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych z wprowadzaniem pokarmów uzupełniających do diety dziecka warto skonsultować się z lekarzem.

Zobacz również: Dlaczego należy wprowadzać posiłki uzupełniające?

Pokarmy uzupełniające zaprojekowane dla niemowląt

Specjalnie z myślą o wyjątkowych potrzebach maluszków powstają dania gotowe dla niemowląt. Żywność dla niemowląt i małych dzieci ma tzw. oznaczenie wieku, czyli informacje zamieszczone przez producenta, od którego miesiąca można podać dany posiłek dziecku. Podczas zakupów szukajmy na opakowaniu oznaczenia „od 4 miesiąca”, „od 6 miesiąca”. Dania w poszczególnych kategoriach wiekowych skomponowane są przez ekspertów żywienia niemowląt adekwatnie do potrzeb ich rozwijającego się organizmu. Dzięki temu opiekunowie mogą być spokojni, że w diecie ich maleństwa nie zabraknie potrzebnych składników żywieniowych, jak również nie będzie ich więcej, niż potrzeba. Ich skład musi spełniać kryteria zawarte w odpowiednim Rozporządzeniu Ministra Zdrowia ⁶Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, Dziennik Ustaw nr 180. Gotowe dania dla niemowląt spełniają rygorystyczne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i są poddane obróbce termicznej. Dodatkowo taka żywność spełnia szczególne kryteria w zakresie norm na pozostałości środków ochrony roślin np. pestycydów, nawozów takich, jak azotany i azotyny oraz innych zanieczyszczeń, jak metale ciężkie, czy groźne dla zdrowia metabolity pleśni ⁷Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych ⁸ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 396/2005 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 23 lutego 2005 r w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG..

Przygotowanie pokarmów uzupełniających

Przygotowując samodzielnie pokarmy uzupełniające dla niemowlęcia pamiętajmy o 5 krokach do bezpieczniejszej żywności opracowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO).

• Przed przystąpieniem do pracy w kuchni ręce oraz produkty należy dokładnie umyć.
• Posiłki dla zachowania bezpieczeństwa powinny być poddane obróbce termicznej w temperaturze min 60°C przez co najmniej 30 minut.
• Akcesoria kuchenne, blaty i przybory do jedzenia należy bardzo dokładnie umyć, bowiem ogólnie dostępne detergenty dezaktywują wirusa SARS-COV-2 oraz usuwają większość mikroorganizmów. Dla zwiększenia bezpieczeństwa można także rozważyć umycie opakowań produktów spożywczych.
• Ugotowanych posiłków nie należy trzymać w temperaturze pokojowej dłużej, niż 2h. Bezpieczną temperaturą do przechowywania dań jest 5°C, która panuje w lodówce.
• Dania dla niemowląt można zamrażać na okres nawet do kilku miesięcy ⁹GIS: Q&A dotyczące żywności i koronawirusa, https://gis.gov.pl/zywnosc-i-woda/qa-dotyczace-zywnosci-i-koronawirusa/

Żywienie niemowląt i małych dzieci

Przypisy Rozwiń

• 1
  Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
• 2
  Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia PTGHiŻD. Pediatria, 2014, 11.3 321-338.
• 3
  Poradnik karmienia piersią według zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
• 4
  Fewtrell M. i wsp., Complementary feeding, A position paper by the ESPGHAN committee on nutrition. J PEDIATR GASTR NUTR, 2017, 64.1 119-132
• 5
  Fewtrell M. i wsp., Complementary feeding, A position paper by the ESPGHAN committee on nutrition. J PEDIATR GASTR NUTR, 2017, 64.1 119-132
• 6
  Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 września 2010r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, Dziennik Ustaw nr 180
• 7
  Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych
• 8
  ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 396/2005 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 23 lutego 2005 r w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG.
• 9
  GIS: Q&A dotyczące żywności i koronawirusa, https://gis.gov.pl/zywnosc-i-woda/qa-dotyczace-zywnosci-i-koronawirusa/