Spis treści
Dziecko w przedszkolu otrzymuje trzy pełnowartościowe posiłki: śniadanie, obiad i podwieczorek. Powinny one w 75% pokrywać zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze1Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz.U. z 2016 r. poz. 1154).. A to oznacza, że posiłki podawane w przedszkolu w bardzo dużym stopniu kształtują dietę dziecka. Potwierdza to badanie PITNUTS 20242Wybrane wnioski z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. m. ż. do 6. r. ż. badanie przekrojowe, ogólnopolskie 2024 rok – PITNUTS 2024” prezentowane podczas konferencji prasowej 10 kwietnia 2025, z którego wynika, że sposób żywienia 76,3% dzieci w wieku przedszkolnym ma formę domowo-przedszkolną. Jak więc powinien wyglądać jadłospis przedszkolaka?
Sprawdź, czy posiłki, które otrzymuje Twoje dziecko w przedszkolu i w domu, dostarczają mu odpowiedniej ilości składników odżywczych. Zobacz też, jakie są najczęstsze błędy w żywieniu dzieci w wieku przedszkolnym.
Monotonna dieta przedszkolaka
Powszechnym błędem w żywieniu dzieci jest monotonia i brak urozmaicenia. Podawanie dziecku tych samych potraw zbyt często po pewnym czasie może powodować znudzenie oraz brak ochoty na jedzenie. Dotyczy to również ulubionych dań. Jak podają najnowsze wyniki badania PINTUS 20243Wybrane wnioski z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. m. ż. do 6. r. ż. badanie przekrojowe, ogólnopolskie 2024 rok – PITNUTS 2024” prezentowane podczas konferencji prasowej 10 kwietnia 2025, dieta około 70% dzieci dostarczała zbyt mało energii, co oznacza, że jadły one mniej kalorii, niż potrzebowały do prawidłowego rozwoju. Dodatkowo w ich posiłkach było za mało tłuszczu, w tym ważnego kwasu linolowego, a także za mało błonnika. Dlatego dbanie o różnorodność diety jest tak istotna. Różnorodność posiłków wpływa na poprawę apetytu i powoduje, że są one akceptowane i chętniej spożywane. A przy tym stosowanie szerszego asortymentu produktów umożliwia dostarczenie organizmowi większej ilości niezbędnych składników odżywczych . Ważny jest również estetyczny wygląd posiłków. Kolorowe, przyciągające wzrok potrawy pobudzają apetyt i są chętniej spożywane przez dzieci.
Nadmiar cukru i słodyczy
Nadmierne spożycie cukru jest jednym z najczęstszych błędów w żywieniu dzieci i nie wpływa jedynie na rozwój próchnicy zębów. Wynika ono w głównej mierze ze spożywania słodyczy, słodkich napojów i soków owocowych. Badanie PINTUS 20244Wybrane wnioski z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. m. ż. do 6. r. ż. badanie przekrojowe, ogólnopolskie 2024 rok – PITNUTS 2024” prezentowane podczas konferencji prasowej 10 kwietnia 2025 pokazuje, iż 75% dzieci w wieku przedszkolnym spożywa za dużo cukru, a duża część z nich je słodycze codziennie, często odruchowo lub gdy odczuwają głód. Dodatkowo 83% dzieci otrzymuje przekąski, a ponad połowa ma swobodny dostęp do słodyczy.
Słodycze są wysokokaloryczne i sprzyjają nadmiernej masie ciała. Jeden batonik pokrywa limit całodziennego spożycia tzw. cukru dodanego i około 20% dziennej puli kalorii według zalecanych norm żywienia dla dzieci w wieku przedszkolnym.5Rychlik, Ewy, et al. „Normy żywienia dla populacji Polski.” Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH–Państwowy Instytut Badawczy, 2024
Częstym błędem ze strony rodziców i opiekunów jest zezwalanie dzieciom na podjadanie słodyczy bezpośrednio przed posiłkiem. Dostarczona w ten sposób spora ilość energii i podwyższenie stężenia glukozy we krwi, powodują sytość i niechęć do spożywania głównego posiłku. W ten sposób organizm dziecka nie otrzymuje odpowiedniej ilości wartościowych składników odżywczych z pożywienia. Otrzymuje za to puste kalorie. Słodycze i słodkie napoje wypierają więc z diety produkty pożądane i wartościowe. Taki nawyk sprzyja rozwojowi nadwagi i otyłości, które stają się coraz poważniejszym problemem: Już co czwarte dziecko w wieku przedszkolnym to dziecko z nadmiarem masy ciała.6Wybrane wnioski z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. m. ż. do 6. r. ż. badanie przekrojowe, ogólnopolskie 2024 rok – PITNUTS 2024” prezentowane podczas konferencji prasowej 10 kwietnia 2025.
Zbyt duże spożycie soli przez przedszkolaki
Dzieci w wieku 1-3 lat nie powinny spożywać więcej niż 1,9 g soli dziennie (AI – wystarczające spożycie), a w wieku 4-6 lat nie więcej niż 3 g soli/dzień.7Rychlik, Ewy, et al. „Normy żywienia dla populacji Polski.” Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH–Państwowy Instytut Badawczy, 2024. Odpowiada to ilości soli zawartej w ½ łyżeczki do herbaty.
Niestety, nadmierne spożycie soli to długotrwały problem w diecie polskich dzieci. Już w grupie 13-36 miesięcy odnotowywano znaczne przekroczenia norm8Weker H. i wsp., „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku 13-36 miesięcy w Polsce”, Instytut Matki i Dziecka we współpracy z Fundacją NUTRICIA, 2011 r.9Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Weker H., Socha P., wsp., Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017 r., a obecnie problem ten wciąż występuje10Wybrane wnioski z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. m. ż. do 6. r. ż. badanie przekrojowe, ogólnopolskie 2024 rok – PITNUTS 2024” prezentowane podczas konferencji prasowej 10 kwietnia 2025. i dotyczy dzieci w każdym wieku.11Kapczuk, Patrycja, et al. „Żwność wysokoprzetworzona i jej wpływ na zdrowie dzieci i osób dorosłych.” Postępy Biochemii 66.1 (2020): 23-29. Wynika to m.in. z wysokiej zawartości tego składnika w produktach przetworzonych, spożywania słonych produktów typu fast food oraz przyprawiania potraw zgodnie z preferencjami smakowymi dorosłych. W badaniu PITNUTS 202412Wybrane wnioski z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. m. ż. do 6. r. ż. badanie przekrojowe, ogólnopolskie 2024 rok – PITNUTS 2024” prezentowane podczas konferencji prasowej 10 kwietnia 2025. niepokoi fakt, że posiłki wielu małych dzieci są dodatkowo solone. Dotyczy to 76% dzieci po ukończeniu pierwszego roku życia, a odsetek ten wzrasta do 83% po drugim roku życia.
Wysokie spożycie soli w okresie dzieciństwa przyczynia się do rozwoju nadciśnienia i może być przyczyną rozwoju wielu chorób w wieku dorosłym. Nadmiar soli może wpływać niekorzystnie na prawidłowy rozwój układu kostnego dziecka i prowadzić do zwiększonej demineralizacji kości, ponieważ powoduje zwiększenie wydalania wapnia z organizmu. Zbyt duże spożycie soli przez dzieci w wieku przedszkolnym prowadzi też do nadmiernego obciążenia nerek, które są mniej rozwinięte niż u dorosłych.13Rychlik, Ewy, et al. „Normy żywienia dla populacji Polski.” Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH–Państwowy Instytut Badawczy, 2024.
Zbyt niskie spożycie mleka i przetworów mlecznych
Mleko i przetwory mleczne stanowią najlepsze źródło wapnia w diecie dziecka. Wapń jest podstawowym składnikiem kości i zębów. Jego niedobór może prowadzić do powstania kości o osłabionej strukturze, podatnych na złamania i urazy.14Szeleszczuk, Łukasz, and Marzena Kuras. „Znaczenie wapnia w metabolizmie człowieka i czynniki wpływające na jego biodostępność w diecie.” Prospects in Pharmaceutical Sciences 12.3 (2014): 16-22. Dlatego też u dzieci w wieku przedszkolnym, których organizmy są w fazie intensywnego wzrostu i rozwoju, odpowiednie spożycie produktów bogatych w wapń jest szczególnie ważne.
Dzieciom w wieku 4-6 zaleca się podawanie 3 szklanek mleka dziennie. 1 szklankę mleka można zastąpić 1 szklanką jogurtu, kefiru lub maślanki, 2 porcjami twarogu ziarnistego lub 2 cienkimi plasterkami sera żółtego. W przedszkolu dziecko powinno spożywać co najmniej dwie porcje mleka lub przetworów mlecznych.15Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz.U. z 2016 r. poz. 1154).
Zbyt małe spożycie produktów zbożowych pełnoziarnistych
Często w przedszkolnych jadłospisach można zauważyć, że brakuje w nich pełnoziarnistych produktów zbożowych. To spory problem, bo utrudnia dziecku spełnienie dziennej normy na błonnik, która wynosi 10,5 g na dobę.16Rychlik, Ewy, et al. „Normy żywienia dla populacji Polski.” Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH–Państwowy Instytut Badawczy, 2024. Badania z 2024 roku potwierdzają, że przedszkolaki jedzą go zdecydowanie za mało.17Wybrane wnioski z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. m. ż. do 6. r. ż. badanie przekrojowe, ogólnopolskie 2024 rok – PITNUTS 2024” prezentowane podczas konferencji prasowej 10 kwietnia 2025. Pamiętaj, że produkty pełnoziarniste, takie jak pieczywo razowe, grube kasze czy brązowy ryż są prawdziwą skarbnicą błonnika, ale też cennych witamin i składników mineralnych.
Czy dzieci potrzebują błonnika? Absolutnie tak! Błonnik jest niezbędny do prawidłowego trawienia i zapobiega problemom takim jak zaparcia.18Szajewska H., Horvath A.: Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017. Jeśli Twoje dziecko go nie dostaje, mogą pojawić się nieprzyjemne dolegliwości. W czym jest dużo błonnika? Włączaj do diety malucha różnorodne pieczywo (razowe, graham, żytnie), naturalne płatki zbożowe (owsiane, żytnie) oraz staraj się zastępować część białej mąki pełnoziarnistą w domowych wypiekach czy naleśnikach. Kreatywnie podawaj kasze i ryż, na przykład w formie zapiekanek czy placuszków – to proste sposoby, by wzbogacić dietę Twojego dziecka w ten cenny składnik.
Traktowanie jedzenia w kategoriach nagrody lub kary
Traktowanie jedzenia w kategorii nagrody i kary jest częstym błędem popełnianym przez rodziców i opiekunów ze starszego pokolenia. Tymczasem zmuszanie dziecka do jedzenia, chwalenie go za zjedzenie całej porcji, albo przeciwnie – ganienie za pozostawienie jedzenia może już na wstępie zaburzać mechanizmy samokontroli łaknienia. Najnowsze zalecenia dotyczące żywienia oraz kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych mówią, iż rodzice i opiekunowie decydują o tym, co dziecko je, natomiast dziecko decyduje samo o tym, czy i ile zje.
